Kiedy badanie jest rekomendowane? Jakie są wskazania do wykonania badania?

Zgodnie z rekomendacją Towarzystw Onkologicznych badanie powinno być wykonywane raz w roku u osób powyżej 50. roku życia, natomiast u osób ze zwiększonym ryzykiem z powodu dodatniego wywiadu rodzinnego – już w wieku od 35 do 40 lat albo jeszcze wcześniej, zależnie od wywiadu (10 lat przed wiekiem zachorowania członka rodziny). Już niewielkie krwawienie z przewodu pokarmowego może być pierwszym symptomem raka jelita grubego, dlatego też test ten należy do jednych z najbardziej wartościowych testów przesiewowych. Dzięki wczesnemu wykryciu krwawienia, w przypadku raka jelita grubego, można zwiększyć szanse na jego skuteczne leczenie. Pamiętajmy jednak, że dodatni wynik zawsze musi zostać potwierdzony badaniem endoskopowym (sigmoidoskopia, kolonoskopia) lub radiologicznym, w celu ustalenia źródła krwawienia. Test ten zlecany jest również podczas diagnostyki niedokrwistości, kiedy to jej powodem mogą być krwawienia z wrzodów żołądka lub dwunastnicy.

Do wskazań do wykonania badania należą również:

- predyspozycje rodzinne, 

- bóle żołądka, 

- nagły spadek wagi, 

- uczucie ciężkości, 

- przedłużające się zaburzenia trawienia, 

- zaburzenia w wypróżnianiu się, 

- wzdęcia.

Jakie są przyczyną pojawienia się krwi w kale?

Powody obecności krwi w kale mogą być różne, m.in.: choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, choroby zapalne jelit, uchyłkowatość jelit, krwawiące polipy, guzki krwawnicze (hemoroidy), Choroba Leśniowskiego-Crohna, infekcje bakteryjne, krwawienie z dziąseł lub z nosa, czego efektem jest połknięcie krwi, a także łagodne i złośliwe nowotwory czy wcześniej wspomniany rak jelita grubego. Jakakolwiek tkanka, którą może być polip lub guz, wystająca do światła jelita, może zostać naruszona przez przemieszczające się wzdłuż jelita masy kałowe i może przejściowo krwawić.

Rodzaje testów

Pierwszym zastosowanym testem wykrywającym krew w kale była tzw. próba benzydynowa, której czułość i swoistość diagnostyczna była bardzo niska, gdyż ów test wykrywał nie tylko hemoglobinę ludzką, ale również zwierzęcą, co wiązało się z trzydniową restrykcyjną dietą wykluczającą spożywanie mięsa czy też niektórych roślin strączkowych.

Nadal stosowany jest test gwajakolowy (gFOBT), który pomimo nieco większej czułości i swoistości nadal wymaga ograniczeń dietetycznych. Badanie ma na celu wykrycie hemu z hemoglobiny. Przez trzy kolejne dni pobieramy próbki kału, nanosząc je na specjalne okienka w otrzymanych trzech zestawach. Należy pamiętać, aby przechowywać próbki w chłodnym miejscu. Po oddaniu materiału do laboratorium, na bibułkę testową zostaje naniesiony nadtlenek wodoru. W przypadku obecności krwi w kale bibuła zabarwi się na niebiesko. Przed badaniem, przez 3 dni, należy unikać mięsa, korzenia chrzanu, czerwonej rzodkiewki, świeżej rzepy, kalafiora, brokułu czy nawet pasternaku.

Najlepszym badaniem, możliwym do wykonania nawet w warunkach domowch, jest szybki, kasetkowy test oparty na metodzie immunochemicznej (iFOBT). Jest prosty do wykonania, a wynik uzyskuje się po kilku minutach. Celem badania jest wykrycie globiny w kale. W strefie kreski testowej kasetki membrana jest opłaszczona przeciwciałami anty-hemoglobinowymi. Jeśli w kale jest obecna hemoglobina, zareaguje z przeciwciałami, a w okienku testowym powstanie barwna kreska. Test ten nie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta ani ograniczeń dietetycznych. Zalecane są badania co najmniej trzech próbek kału, pobranych w różnych dniach, gdyż w przypadku stanów przedrakowych mogą wystąpić przerywane krwawienia.

Jak odpowiednio zinterpretować wynik?

Dodatni wynik oznacza obecność krwi/hemoglobiny w kale, która pochodzi z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego hemoglobina ulega rozpadowi, zanim jej fragmenty dostaną się do dolnego odcinka i nie jest wykrywana w teście iFOBT.

Należy mieć na uwadze, że test na krew utajoną może dać wyniki fałszywie dodatnie. Przykładem tego jest np. nadużywanie alkoholu lub przyjmowanie aspiryny, która zwiększa ryzyko wystąpienia krwawienia z błony śluzowej żołądka, a tym samym – prowadzi do uzyskania dodatniego wyniku testu na krew utajoną. Inne leki, takie jak np. kolchicyna, jodyna czy kwas borowy, mogą wchodzić w reakcję z barwnikami obecnymi na aplikatorze testu, co również skutkuje fałszywie dodatnim wynikiem. Próbki nie powinny być pobierane podczas lub w ciągu trzech dni po zakończeniu okresu menstruacyjnego lub jeśli pacjent ma krwawienie z hemoroidów czy krew w moczu. Z kolei witamina C zaburza działanie testu i pomimo obecności krwi w kale wynik może być fałszywie ujemny.