Termin zbiorczy witaminy E oznacza wszystkie naturalne oraz syntetyczne tokoferole i tokotrienole, które jakościowo mają podobne działanie do α-tokoferolu. Są pochodnymi 6 – chromanolu, posiadają nasycony (tokoferole) lub nienasycony (tokotrienole) boczny łańcuch fitolowy, różnią się tylko liczbą i położeniem grupy metylowej przy pierścieniu chromanolowym, a także właściwościami stereochemicznymi grup metylowych w łańcuchu bocznym. Najaktywniejszy i szeroko rozpowszechniony w przyrodzie jest α-tokoferol. Pozostałe związki nie są stosowane w terapii leczniczej, za to znalazły zastosowanie jako naturalny antyoksydant w żywności, karmie dla zwierząt, i na czym się skupimy, w aplikacjach kosmetycznych.

Wzory chemiczne tokoferoli

Wzory chemiczne pochodnych tokoferoli

Jedną z przedstawicieli tokoferoli jest znana chyba wszystkim witamina E, która jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów rozrodczych. Ponadto zapobiega zaburzeniom w odżywianiu tkanki mięśni i zwiększa odporność krwinek czerwonych na hemolizę. Występuje głównie w olejach roślinnych, kiełkach pszenicy i kukurydzy, a także w niektórych przetworach zbożowych i warzywach, np. sałacie, zielonym groszku, fasoli, pietruszce.

Jeżeli chodzi o działanie, to witamina E jest antyutleniaczem dla witamin A i C, należy do najaktywniejszych substancji przeciwrodnikowych. Wraz z kwasem askorbinowym posiada silne działanie przeciwutleniające. Ponadto razem wykazują silniejsze działanie przyspieszające regenerację tkanek uszkodzonych.

Działanie w preparatach kosmetycznych

Tokoferol działa efektywnie w kosmetykach zawierających filtry przeciwsłoneczne, ponieważ ma zdolność podwyższania faktorów ochronnych Zapewnia ochronę przed utlenieniem i zniszczeniem lipidy naskórka, włókien kolagenowych oraz elastyczności skóry. Ponadto może skutecznie łagodzić podrażnienia dosłoneczne, jak również wywodzące się z poparzeń, a także działać przeciwzapalnie oraz przeciwobrzękowo. Dobrze wnika w skórę i odżywia ją. Przyczynia się do hamowania procesów starzenia się skóry przez to, że wbudowuje się w „cement międzykomórkowy” naskórka i błony jego komórek. W kremach może zwiększać elastyczność skóry, jej nawilżenie, ujędrnienie, gładkość oraz napięcie. Przez to, że normalizuje powstawanie kolagenu, powstrzymuje zbyt duży wzrost tkanki łącznej i jej nadmierne sieciowanie Wzmaga także możliwości wiązania wilgoci w skórze.

Może być również stosowany w leczeniu kontaktowego zapalenie skóry z przebarwieniami.

Pochodne tokoferoli również są stosowane w preparatach kosmetycznych. Jako przykład można podać linolenian α-tokoferolu, który wbudowuje się w lipidy naskórka, wykazując długotrwały efekt nawilżający i promieniochronny. Bardzo często wykorzystywany jest octan tokoferolu, który jest trwałym, aktywnym składnikiem, odpornym na światło i działanie tlenu. Ostatnio stosowany jest w produktach promieniochronnych acetylosalicylan tokoferolu, który jest również łatwo wchłaniany przez skórę i włosy.

Ze względu na swoje właściwości tokoferole znalazły szerokie w kosmetykach, gdzie często stosowana jest mieszanina α, β, γ, δ-tokoferoli. W różnych wyrobach stosowane są formy różniące się zawartością procentową, dodatkiem solubilizatorów czy dodatków stabilizujących. Dość istotne jest to, iż związki te są łatwo absorbowane przez skórę zarówno z roztworów alkoholowych, olejowych jak i emulsji. W niskich stężeniach witamina E może wykazywać jedynie działanie ochronne w stosunku do innych składników. W preparatach zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe, witamina E jest stosowana jako dodatek stabilizujący ze względu na właściwości antyutleniające. Omawiane związki można odnaleźć m.in. w składzie:

• kremów i mleczek kosmetycznych,
• szminek,
• kosmetykach do pielęgnacji paznokci,
• preparatach o działaniu promieniochronnym,
• kosmetykach do włosów.

Trzeba pamiętać, iż kosmetyki zawierające witaminę E powinny być chronione przed dostępem światła i tlenu. Z tego względu, często stosowany jest już wcześniej wspomniany octan tokoferolu, który jest bardziej trwały.

Bibliografia:

1.R. Szymańska, B. Nowicka, J. Kruk, Witamina E — metabolizm i funkcje, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych, tom 58 2009.

2. D. Lipiak, Kosmeceutyki.

3. A. Marzec, Chemia kosmetyków – surowce, półprodukty, preparatyka wyrobów, Toruń 2005.

4..Reviewing Vitamin E, Nutraceuticals World 2005.

Opracowała:

Monika Nowek