Pochodzenie rośliny i jej pierwotne wykorzystanie

Moringa oleifera należy do rodziny Moringaceae. Wywodzi się z podnóża Himalajów, jednak ze względu na zdolność do przystosowania się do różnych warunków otoczenia rozprzestrzeniła się na tereny Afryki, Sri Lanki, Indii, Meksyku, Malezji i Filipin. W zależności od wykorzystania przybiera różne nazwy: na Florydzie znana jest jako „drzewo chrzanowe” ze względu na sporządzanie dressingu o smaku zbliżonym do sosu chrzanowego. Na  Filipinach określana jest jako „najlepszy przyjaciel matki”, ponieważ spożycie ugotowanych liści wzmaga laktację, natomiast w Indiach funkcjonuje pod nazwą  „drumstick tree”, ze względu na wydłużone pędy przypominające kształtem pałeczki perkusyjne.

Niewyczerpywalne źródło składników odżywczych

Moringa oleifera jest uważana za jedną z roślin zawierających największe ilości substancji odżywczych. Poszczególne części tej rośliny bogate są w witaminy, węglowodany, białka, tłuszcze, aminokwasy siarkowe, kwas askorbinowy, antyoksydanty, sterole. Liście i kwiaty stanowią zdrowe pożywienie dla ludności Azji, Afryki i wysp hawajskich. Niedojrzałe pędy przypominające smakiem  szparagi są źródłem zasadowych aminokwasów, natomiast smak nasion zbliżony jest do orzeszków ziemnych. Poza przemysłem spożywczym roślina znalazła wykorzystanie do produkcji pasz, nawozów naturalnych, wybielania cukru, wyrobu papieru, ekstrakcji z drewna niebieskich barwników, garbowania skóry.  Skład i wykorzystanie poszczególnych części Moringa Oleifera (dawne i współczesne) przedstawia tabela 1.

Tab.1 Tradycyjne i współczesne zastosowania medyczne poszczególnych części Moringa Oleifera.

Uzdatnianie wody

Przyszłościowe wydaje się być wykorzystanie nasion Moringa oleifera do uzdatniania wody. Naukowcy ustalili, że aktywnym składnikiem nasion Moringi są białka, stanowiące 30-40% wagi nasiona. Białka te są rozpuszczalne w wodzie oraz stosunkowo małe (6-16 kDa), w związku z tym z łatwością wydostają się przez dziurki w tkaninie woreczka używanego podczas oczyszczania wody. W wysokim stężeniu białka te agregują w roztworze ze względu na liczne regiony hydrofobowe. Następnie adsorbują się na cząsteczkach zanieczyszczeń, które zlepiają się ze sobą i są łatwiejsze do usunięcia. Ponieważ M. oleifera jest nietoksyczna oraz ulega biodegradacji, jak również jej nasiona mają zdolność usuwania mętności wody, gliny oraz bakterii , jej skuteczność jest porównywalna do soli aluminium stosowanych powszechnie w celu uzdatniania wody. Zastosowanie nasion Moringi wykluczyłoby rozwój chorób neurodegeneracyjnych, które mogą być spowodowane długotrwałą ekspozycja na aluminium obecne w wodzie.

Olej z nasion Moringa oleifera

Olej z nasion Moringa oleifera znany był już na początku XIX wieku. Wówczas wykorzystywano go jako składnik spożywczy oraz dobre paliwo do lamp. Ze względu na zdolność do pochłaniania substancji zapachowych znalazł zastosowanie w procesie pozyskiwania niestabilnych związków zapachowych z płatków kwiatów (tzw. proces enfleurage). W 1848 roku przeprowadzono pierwsze badania nad składem oleju, w których potwierdzono dużą zawartość kwasu behenowego.

Wieloletnie badania nasion Moringa wskazywały na bardzo wysoką zawartość  olejów, dochodzącą do 40 % w zależności od miejsca i sposobu uprawy rośliny, a także od zastosowanej metody ekstrakcji.

Skład oleju

Głównym składnikiem oleju z nasion Moringa oleifera jest kwas oleinowy ( 18:1) stanowiący około 70% całkowitej masy kwasów tłuszczowych.  W porównaniu z innymi olejami zawierającymi wysokie stężenie kwasu oleinowego, takimi jak: oliwa z oliwek (80%), olej canola (ok. 75%), olej słonecznikowy (>80%), czy olej z krokosza barwierskiego (ok. 77%) odznacza się on niższą wartością liczby jodowej  oraz liczby kwasowej. Świadczy to o większej stabilności i wartości użytkowej oleju. Liczba jodowa to parametr wskazujący na podatność tłuszczu na procesy utleniania i jełczenia i w przypadku oleju z Moringa oleifera mieści się w przedziale od 65 do 75 (w przypadku oliwy z oliwek wynosi ona 79- 88). Natomiast liczba kwasowa świadczy o zawartości wolnych kwasów tłuszczowych powstających na skutek degradacji trójglicerydów. Parametr ten dla oleju z Moringa oleifera jest znacznie niższy w porównaniu z najlepszymi gatunkami oliwy z oliwek, w tym z wysokowartościową oliwą z pierwszego tłoczenia „extra virgin” (zawartość wolnych kwasów tłuszczowych może wynosić 0,8%). Dzięki temu prawdopodobieństwo drażniącego działania na skórę jest niższe. Skłąd oraz fizykochemiczne właściwości oleju przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Fizykochemiczne właściwości oleju z nasion Moringa oleifera. Olej przeznaczony do użytku kosmetycznego zawiera 0.1% dodatek tokoferolu.
* American Oil Chemists’ Society

Lecznicze właściwości frakcji niezmydlalnej

Frakcja niezmydlana oleju z nasion Moringa oleifera bogata jest w tokoferole α (zawartość mieszcząca się w przedziale 124-161), β (zaw. 84-104) i δ (zaw. 41- 56) działające antyoksydacyjnie. Szczególnie korzystne działanie na skórę wywiera aktywność zawartych we frakcji niezmydlanej steroli, takich jak: β- sitosterol (43- 49%), stigmasterol (17-21%), awenasterol (9-12%) oraz występujących w mniejszych ilościach klerosterol, 24- metylenocholesterol, 28- izoawenosterol. Sterole odgrywają dużą rolę w procesie odżywiania mięśni i błon śluzowych, a ich korzystne działanie zostało potwierdzone w leczeniu dolegliwości skórnych, m.in. twardziny, dysfunkcji kolagenu, obniżonych właściwości bariery skórnej. Sterole wykazują również zdolność do zmniejszania przekrwienia.

Wykorzystanie oleju w  kosmetologii

Zawarty w oleju kwas oleinowy wspomaga transport transepidermalny. Olej jest dobrym emolientem zalecanym przy skórze wrażliwej, suchej i popękanej oraz stabilizatorem wrażliwych związków zapachowych. Dodatkowo zawarte w nasionach białka zmniejszają toksyczne działanie kadmu i rtęci an fibroblasty.  Posiada bardzo dobre walory sensoryczne, w związku z tym może być alternatywą dla naturalnych olejów, tradycyjnie wprowadzanych do fazy olejowej kosmetyków. Ponadto, zawiera małe stężenie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (1%), więc jest odporny na jełczenie. Stabilność oksydacyjna oleju wyrażona wartością współczynnika OSI (stability oxidation index) wynosi 29,6 godz., podczas gdy OSI dla większości olejów jest poniżej 20 godz. Wzrost współczynnika OSI jest wprost proporcjonalny do wzrostu stabilności oksydacyjnej oleju. Na jego wartość wpływa obecność wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz wysoka wartość liczby jodowej. Wymienione wyżej właściwości wpływają dodatkowo na stabilność gotowego kosmetyku.

Red. Monika Krzyżostan

Rigano L., Andolfatto Ch., Radice A. “Moringa Seed Oil- The New Soul of Cosmetics”, SOFW Journal 2/3-2011.

Ghebremichael KA et al. “A simple purification and activity assay of the coagulant protein from Moringa oleiferaseed”, Water Research 39/2005.