Nawet 43% kobiet w ciąży dotyka problem trądziku. Jak się okazuje, ryzyko pojawienia się trądziku w trakcie ciąży zwiększają takie czynniki, jak: młody wiek (poniżej 25 lat), pierwsza ciąża, wcześniejsze nieregularne miesiączki, zespół policystycznych jajników, niska masa płodu, wysoka wagi matki. Ze względów etycznych niewiele jest badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania większości leków przeciwtrądzikowych w trakcie ciąży i karmienia piersią. Wiadomo, iż są leki przeciwtrądzikowe bezwzględnie zakazane w trakcie ciąży – do takich leków należą izotretynoina i spironolakton (dodatkowo należy zachować 1-miesięczną przerwę w leczeniu przed zajściem w ciążę). Przeciwwskazane są też tazaroten i sulfametoksazol oraz inne wersje retinoidów (m.in. adapalen, tretinoina, trifaroten). Leki, takie jak amoksycylina, erytromycyna, metronidazol, kortykosteroidy, są zakazane w pierwszym trymestrze ciąży. Leczenie trądziku w ciąży powinno rozpocząć działanie prewencyjne miejscowe, zaś w przypadku trądziku o nasileniu ciężkim można wdrożyć leczenie ogólnoustrojowe, które ogranicza się do stosowania bezpiecznych w trakcie ciąży i laktacji antybiotyków.  

Substancje lecznicze o działaniu miejscowym

Kwas azelainowy jest powszechnym miejscowym lekiem na trądzik, który jest minimalnie (4-8%) wchłaniany przez skórę i występuje naturalnie w mleku, pszenicy, życie i jęczmieniu. Ma właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i komedolityczne. Stosuje się go w przypadku łagodnego trądziku niezapalnego i zapalnego, a także leczeniu przebarwień pozapalnych. Badania dotyczące używania kwasu azelainowego wśród pacjentek w ciąży i karmiących piersią są ograniczone, aczkolwiek nie odnotowano żadnych niepożądanych skutków dla płodu i uważa się, że jest on bezpieczny w czasie ciąży i laktacji.  

Nadtlenek benzoilu stosowany miejscowo jest powszechną dostępną bez recepty substancją o działaniu przeciwtrądzikowym, przeciwdrobnoustrojowym i keratolitycznym. Stosowanie dwa razy dziennie maksymalnie 5% nadtlenku benzoilu w podaniu miejscowym jest akceptowalną metodą leczenia trądziku na wszystkich etapach ciąży. Nie ma doniesień o działaniu teratogennym. Pomimo ograniczonej ilości badań, uważa się, że nadtlenek benzoilu stanowi niskie ryzyko dla kobiet w ciąży i karmiących piersią ze względu na minimalne wchłanianie ogólnoustrojowe i szybkie wydalanie przez nerki. Antybiotyki stosowane miejscowo są skuteczne w walce z trądzikiem o charakterze zapalnym, zmniejszając występowanie mikroorganizmów C. acnes na skórze. Aby zmniejszyć ryzyko oporności na antybiotyki, wszystkie miejscowe antybiotyki należy łączyć z inną substancją o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, takim jak nadtlenek benzoilu.

Miejscowo stosowana klindamycyna jest najczęściej przepisywanym antybiotykiem na trądzik. Chociaż badania są ograniczone, wiadomo, że klindamycyna powoduje znikome wchłanianie ogólnoustrojowe i jest uważana za bezpieczną we wszystkich trymestrach ciąży i w czasie laktacji. Stosowanie tej substancji u kobiet karmiących należy ograniczyć w obszarach klatki piersiowej, ponieważ po przeniknięciu do układu pokarmowego niemowlęcia może powodować biegunki.

Kolejnym dobrze znanym antybiotykiem w leczeniu miejscowym trądziku jest erytromycyna. Wchłania się ona w minimalnym stopniu, a w ograniczonych badaniach wykazano, że jest bezpieczna we wszystkich trymestrach ciąży i w trakcie laktacji. Podobnie jak w przypadku klindamycyny, należy unikać stosowania w okolicy piersi u pacjentek karmiących piersią.

Metronidazol jest mniej znanym, ale również skutecznym antybiotykiem do stosowania miejscowego na trądzik. Chociaż liczba badań jest niewielka, metronidazol aplikowany miejscowo jest uważany za bezpieczny we wszystkich trymestrach i podczas laktacji. Wchłanianie ogólnoustrojowe jest minimalne, a miejscowe stosowanie metronidazolu nie wpływa na płód.

Beta-hydroksykwasy (np. salicylowy) i alfa-hydroksykwasy (np. glikolowy) są skutecznymi środkami przeciwtrądzikowymi obecnymi w produktach dostępnych bez recepty. Są one uważane za bezpieczne we wszystkich trymestrach ciąży i podczas karmienia piersią ze względu na ich znikome wchłanianie ogólnoustrojowe. Jedynym zastrzeżeniem jest to, że pacjentki w ciąży powinny unikać miejscowego stosowania kwasu salicylowego na dużych powierzchniach skóry przez dłuższy czas lub pod opatrunkami okluzyjnymi, aby zapobiec zwiększonemu wchłanianiu ogólnoustrojowemu.

Leczenie ogólnoustrojowe

Leczenie bardzo ciężkich form trądziku w formie leków zazwyczaj opiera się na przyjmowaniu antybiotyków. Pierwszym z nich jest znana erytromycyna, która jest bezpiecznym antybiotykiem w trakcie ciąży w drugim i trzecim trymestrze. Stosowanie w pierwszym trymestrze wiązało się ze zwiększonym ryzykiem wad rozwojowych układu sercowo-naczyniowego u płodu. Erytromycyna w minimalnym stopniu przenika do mleka kobiecego i jest uważana za bezpieczną substancję w okresie laktacji.

Azytromycyna jest alternatywą dla pacjentek, które nie reagują lub nie tolerują erytromycyny. Obecne badania potwierdzają jej bezpieczeństwo i skuteczność we wszystkich trymestrach ciąży i w czasie laktacji. W porównaniu z erytromycyną zaletą azytromycyny jest mniejszy odsetek pojawiania się  zaburzeń żołądkowo-jelitowych.

Klindamycyna jest doustnym antybiotykiem w leczeniu trądziku. Chociaż zakres istniejących badań tego składnika jest niewielki, klindamycynę uważa się za bezpieczną we wszystkich fazach ciąży. Ok. 50% stężenia klindamycyny w surowicy matki przechodzi przez łożysko, ale nie odnotowano działania teratogennego. Klindamycyna podawana doustnie jest również uważana za bezpieczną w okresie laktacji, ponieważ w minimalnym stopniu przenika do mleka matki i stanowi niskie ryzyko dla niemowląt karmionych piersią.

Metronidazol, choć rzadko stosowany w leczeniu trądziku, okazał się bezpieczny dla kobiet w ciąży. Może stanowić potencjalną alternatywę do terapii ciężkiego, opornego na inne leki trądziku podczas ciąży. Doustnie metronidazol można bezpiecznie stosować w okresie laktacji. Jest na ogół dobrze tolerowany, ale odnotowano kilka przypadków biegunki, infekcji Candida i nietolerancji laktozy u niemowląt karmionych piersią przez matki przyjmujące metronidazol.

Podsumowanie

Podsumowując, terapia trądziku w trakcie ciąży i laktacji powinna opierać się na postępowaniu stopniowym, wraz z uwzględnieniem nasilenia trądziku i potencjalnego ryzyka dla dziecka i matki. Zalecenia dotyczące leczenia trądziku o nasileniu od łagodnego do umiarkowanego w dowolnej fazie ciąży lub laktacji obejmują: kwas azelainowy, nadtlenek benzoilu lub miejscową klindamycynę. W przypadku trądziku o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego lub opornego na leczenie schematy leczenia powinny uwzględniać terapie doustne, w tym określone antybiotyki w oparciu o dowiedzione bezpieczeństwo stosowania w trakcie danego trymestru. Niektóre terapie farmakologiczne są bezwzględnie przeciwwskazane do stosowania w czasie ciąży czy też laktacji. Dermatolog w sposób indywidualny dobiera metodę leczenia do pacjentki. Należy jednak mieć na uwadze, iż ze względu na etykę dowody wskazujące na bezpieczeństwo stosowania substancji w trakcie ciąży są często nadal ograniczone, aczkolwiek bazują na całej dostępnej aktualnie wiedzy.