Środki konserwujące powinny zabezpieczyć wyrób kosmetyczny od zepsucia mikrobiologicznego podczas magazynowania, transportu, używania a nie naprawiać błędy produkcji
Konserwanty są to substancje chemiczne o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, które dodaje się do preparatów kosmetycznych w celu przedłużenia ich trwałości, hamują one bowiem aktywność bakterii, pleśni czy też grzybów, znacząco opóźniając proces obniżania się jakości wyrobu. Obecność konserwantów zapobiega również powstawaniu produktów metabolizmu drobnoustrojów, które z kolei mogą być przyczyną wystąpienia podrażnień skóry i błon śluzowych. Czynniki konserwujące są niezbędne w kosmetykach.
Chociaż liczba związków o działaniu konserwującym jest dość znaczna, to w wyrobach kosmetycznych tylko niektóre z nich znalazły zastosowanie. Wymagania stawiane konserwantom kosmetycznym są dość duże. Przede wszystkim nie powinny być toksyczne, mieć niski potencjał alergogenny. Jednocześnie powinny charakteryzować się dużym spectrum działania a przy tym nie zakłócać naturalnej równowagi w składzie mikroflory bakteryjnej saprofitycznie egzystującej na powierzchni skóry. Wymaga się także od nich aby były związkami stabilnymi chemicznie, dobrze rozpuszczalnymi w wodzie, efektywnymi w niskich stężeniach użytkowych, zgodnymi z pozostałymi składnikami formulacji w tym opakowań aktywne w szerokim zakresie pH, trwałe w warunkach produkcji (stabilność termiczna) Wymaganiom tym mogą sprostać tylko nieliczne substancje chemiczne.
Dobór konserwanta czy też układu konserwującego do nowego wyrobu nie powinien być przypadkowy i oparty jedynie na zaufaniu do przedstawiciela firmy oferującej substancje konserwujące. Powinien opierać się na wiedzy twórcy formulacji i mikrobiologa. Należy wziąć pod uwagę rodzaj układu fizykochemicznego, występujące w recepturze substancje aktywne jak i inne składniki mogące być pożywką dla określonej grupy drobnoustrojów. Należy przy tym pamiętać o tym, że niektóre składniki kosmetyku oprócz swoich własności wykazują swoje większe lub mniejsze działanie mikrobostatyczne.
Mikroorganizmy mogą „uodpornić się” na daną substancję chemiczną. Wyróżnia się dwa rodzaje odporności - właściwa i nabytą. Odporność właściwa jest to indywidualna odporność i czułość różnych rodzajów mikroorganizmów na poszczególne biocydy, uwarunkowana dla każdego rodzaju mikroorganizmu charakterystycznym składem i struktura komórki. Przeciwieństwem do niej jest odporność nabyta, która jest następstwem selekcji mikroorganizmów wywołanej przez stosowanie zbyt małych dawek biocydu, co w następstwie prowadzi do wytworzenia się odpornych mutantów. Spotyka się również formę nabytej odporności wtedy, gdy pod wpływem biocydu indukuje się wytwarzanie enzymów zdolnych do inaktywowania czynnika aktywnego. Tego typu nabyta odporność można czasami zniwelować poprzez nieznaczne podwyższenie stężenia czynnika aktywnego.
Na działanie środka konserwującego ma wpływ szereg czynników takich jak:
· pH -wiele konserwantów to słabe kwasy organiczne, które w produktach o pH alkalicznym są niewiele przydatne.
· Adsorpcja - Adsorpcja cząstek konserwanta zmniejsza jego stężenie w roztworze
· Temperatura dodania konserwanta do formulacji - Rozkład termiczny konserwanta może powodować zmianę koloru, zapachu i oczywiście zmniejszenie aktywności układu konserwującego
· Obecność substancji osłabiających działania konserwanta- takich jak pochodne białkowe, peptydy. Podobne działanie mogą mieć niektóre substancje zagęszczające pochodzenia naturalnego
· TESTY KONSERWCJI
Nie istnieje zalecana metoda testu biologicznego dla konserwacji wyrobów kosmetycznych Testy konserwacji dla produktów leczniczych są opisane w poszczególnych farmakopeach. Firmy produkujące konserwanty posługują się także swoimi testami konserwacji tj KOKO test firmy Schulke&Mayr
Testy te pomiędzy sobą się różnią. To firma decyduje jaki test wybrać i jak go zmodyfikować by produkt finalny który zostanie zwolniony do sprzedaży był wyrobem bezpiecznym dla konsumenta. Bardzo waznym czynnikiem określającym „ jak dobrze konserwant zabezpiecza nasz produkt” jest dobór mikroorganizmów testowych należy pamiętac by w mieszaninie mikroorganizmów testowych znalazły się szczepy In Mouse czyli szczepy które bytują w naszym zakładzie najlepiej wyizolowane z strefy produkcji i konfekcji. Spełnienie warunków tych testów powinno być uważane jako pewne minimum.
· HIGIENA
Na mikrobiologiczną jakość produktu wpływa jakość surowców, wody, organizacja produkcji, czystość pomieszczeń, urządzeń, zachowania higieniczne pracowników i wreszcie konserwacja wyrobu.. Konserwacja wyrobu jest ostatnim elementem zapewniającym czystość mikrobiologiczną wyrobu
Wprowadzenie i przestrzegania zasad higieny opisanych w zakładowym programie higieny jest czynnikiem niezbędnym gwarantującym odpowiednia jakość kosmetyków. Program Higieny zawiera instrukcje, procedury dotyczące :
· Zdrowia pracowników
· Praktyk higienicznych
· Odzieży personelu
Procedury dotyczące higieny musza być ściśle przestrzegane przez wszystkich pracowników, którzy z racji pełnionych obowiązków przebywają w obszarach produkcyjnych. W programie higieny zakładu powinny być określone procedury monitoringu personelu, powierzchni i powietrza. Wyniki z monitoringu powinny być zbierane, analizowane i w razie jakichkolwiek przekroczeń lub pojawienia się trendu powinny być wdrożone działania zapobiegawczo- korygujące mające na celu wykrycie przyczyny niezgodności.
Należy także opracować Harmonogram stosowania środków dezynfekcyjnych. Środki te powinny podlegać rotacji np. raz na kwartał powinny być zmieniane w obrębie grup chemicznych, Należy opracować instrukcje sporządzania środków dezynfekcyjnych w których określa się jak długo od momentu sporządzenia można używać roztworu roboczego środka dezynfekującego. Każdy środek dezynfekcyjny przed wprowadzeniem go do stosowania powinien zostać sprawdzony w laboratorium, gdzie badana jest jego skuteczność z uwzględnieniem szczepów In house
Skuteczne stosowanie środków konserwujących bez wprowadzenia i przestrzegania zasad higieny jest niemożliwe
Magdalena Aleksandrowicz z firmy Ziaja
KOMENTARZE