W sierpniu 2007 na kilku portalach internetowych na świecie pojawiły się informacje na temat glinu w preparatach ochrony przeciwsłonecznej i jego potencjalnej szkodliwości. Źródłem tych informacji jest stanowisko prasowe umieszczone na stronie internetowej Keele University w Staffordshire (Wielka Brytania)1.
Autor komunikatu, Dr Chris Exley sugeruje, że codzienna aplikacja preparatów ochrony przeciwsłonecznej zawierających związki glinu może prowadzić do akumulacji glinu w skórze i dystrybucji w obrębie całego ciała. Ma to być wynikiem przenikania glinu przez skórę po aplikacji powierzchniowej, np. w postaci antyperspirantów.
Żadna z powyższych tez nie została poparta wynikami badań źródłowych. Jedyne przeprowadzone przez autorów i przytoczone w stanowisku badania, polegały na pomiarze zawartości glinu w wybranych preparatach rynkowych . Na tej podstawie nie można antycypować ani o przenikaniu glinu przez barierę naskórkową ani o tym bardziej akumulacji glinu w skórze.
Sugerowanie związku o szkodliwości jakiejkolwiek substancji na podstawie nie powiązanych ze sobą faktów i bez oparcia się na wiarygodnych wynikach badań wydaje się nieodpowiedzialne. Taka informacja na skutek uproszczeń i przekłamań w prasie popularnej łatwo może stać się przyczyną powstania wśród konsumentów fałszywego przekonania o szkodliwości preparatów zawierających daną substancję. Przekaz stanowiska prasowego może skłaniać konsumentów do zmniejszenia ilości aplikowanych produktów ochrony przeciwsłonecznej a tym samym do zwiększenia ryzyka poparzeń, raka skóry itp.
Znacząca ilość dostępnych danych dotyczących bezpieczeństwa nie wskazuje, aby produkty kosmetyczne zawierające glin stanowiły jakiekolwiek ryzyko dla zdrowia konsumenta.
Glin metaliczny nie jest składnikiem kosmetyków. W kosmetykach stosuje się wyłącznie związki glinu, które nie przenikają przez naskórek, co warunkuje minimalną biodostępność glinu. W produktach ochrony przeciwsłonecznej stosuje się przede wszystkim nierozpuszczalne w wodzie i tłuszczach sole i kompleksy glinu. Takie substancje mają niskie powinowactwo do struktur warstwy rogowej naskórka a tym samym słabą zdolność przenikania przez barierę naskórkową. Związki glinu stosowane w produktach ochrony przeciwsłonecznej zwykle pełnią rolę składników bazowych, pomocniczych. Na przykład Aluminium tristearate (INCI) jest stabilizatorem emulsji, Aluminium starch octenylsuccinate (INCI) składnikiem poprawiającym własności aplikacyjne, zaś tlenek glinu (INCI: Aluminium oxide) jest wykorzystywany jako stabilizator ditlenku tytanu (INCI: Titanium dioxide), mineralnego filtru UV.
W antyperspirantach stosowane są rozpuszczalnie w wodzie kompleksy glinu np. Aluminum Chlorohydrate. Są one jednak rozpuszczalne tylko w odpowiednich warunkach, przy niskim pH preparatu. Już w momencie aplikacji na skórę, związki te wytrącają się w postaci nierozpuszczalnego w wodzie polimeru, który uszczelnia ujścia gruczołów potowych i nie ma możliwości przeniknięcia przez barierę naskórkową.
Oznaczone przez zespół Dr Exley’a ilości glinu były bardzo niskie w produktach opisanych jako zawierające związki glinu. W dwóch pozostałych produktach wykryto śladowe ilości glinu. Każdy z produktów poddany był rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa zgodnie z wymaganiami Dyrektywy Kosmetycznej 76/768/WE i został uznany za bezpieczny. Zgodnie z Dyrektywą Kosmetyczną nie jest wymagane umieszczanie w składzie INCI na opakowaniu kosmetyku substancji, które występują w sposób niezamierzony w ilościach śladowych i nie stanowią ryzyka na zdrowia konsumenta. Przy użyciu nowoczesnych metod analitycznych nawet najmniejsze ilości śladowe mogą być wykrywane.
Zastosowanie związków glinu w produktach ochrony przeciwsłonecznej zapewnia stabilność i odpowiednie własności aplikacyjne. Produkty ochrony przeciwsłonecznej charakteryzują się szczególnymi wymaganiami w zakresie stabilności i własności aplikacyjnych. Poszczególne składniki oraz cały preparat nie mogą wykazywać pogorszenia efektywności działania czy własności fizykochemicznych i aplikacyjnych pod wpływem promieniowania UV i temperatury. W przypadku produktów ochrony przeciwsłonecznej istotną cechą jest również wodoodporność. Z drugiej strony, WHO zaleca aplikowanie jednorazowo 30-35 ml preparatu na całe ciało. Przy powyższych założeniach opracowanie preparatu o akceptowalnych dla konsumenta własnościach aplikacyjnych - łatwości rozprowadzania i niskiej wyczuwalności na skórze po aplikacji - wymaga zastosowania specjalnych składników modyfikujących własności sensoryczne. Niektóre z nich to wymienione powyżej związki glinu.
W literaturze źródłowej istnieje bardzo mało danych na temat absorpcji przeznaskórkowej związków glinu. Dostępne, cytowane również przez dr Exleya w pracy przeglądowej2. badania nie dowiodły znaczącego absorpcji tego metalu przez naskórek ludzki3,4. Badania nad przenikaniem związków glinu stosowanych w antyperspirantach wykazały, że ilość glinu, który „trafia” do organizmu drogą przezskórną stanowi ok. 2,5% ilości glinu, który dostaje się do organizmu droga pokarmową, a zatem nie jest znaczącym źródłem glinu w odniesieniu do znacznie większej ekspozycji doustnej. Jednocześnie brak jest badań na przenikaniem całkowicie nierozpuszczalnych w wodzie związków glinu (m.in. stosowanego w filtrach UV tlenku glinu), w przypadku którego, przy braku jakichkolwiek przesłanek można co prawda zakładać minimalną zdolność przenikania, jednakże jak pokazują badania dotyczące przypadków analogicznych (np. podobne związki innych metali np. Znal5, ZnO, staerynian cynku) przenikanie związków nierozpuszczalnych jest znacznie mniejsze od ich rozpuszczalnych pochodnych.
Według zaleceń Komitetu Naukowego ds. Produktów Konsumenckich przy Komisji Europejskiej podczas oceny bezpieczeństwa w przypadku braku danych przenikania należy zakładać 100% absorpcji. W tym jednak przypadku, w oparciu o istniejące dane literaturowe założenie takie, przyjęte również przez Dr. Exleya, wydaje się być całkowicie błędne.
Bezpieczeństwo konsumenta jest priorytetowe dla branży kosmetycznej. Produkty kosmetyczne (w tym produkty ochrony przeciwsłonecznej) podlegają przepisom Dyrektywy Kosmetycznej 76/768/WE (W Polsce przepisom ustawy o kosmetykach Dz. U. z 2001 Nr 72 Poz. 473), zgodnie z którą każdy produkt kosmetyczny przed wprowadzeniem na rynek podlega rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa przez wykwalifikowaną osobę. Informacje te są dostępne w każdym momencie dla kompetentnych władz ds. zdrowia.
Autor komunikatu, Dr Chris Exley sugeruje, że codzienna aplikacja preparatów ochrony przeciwsłonecznej zawierających związki glinu może prowadzić do akumulacji glinu w skórze i dystrybucji w obrębie całego ciała. Ma to być wynikiem przenikania glinu przez skórę po aplikacji powierzchniowej, np. w postaci antyperspirantów.
Żadna z powyższych tez nie została poparta wynikami badań źródłowych. Jedyne przeprowadzone przez autorów i przytoczone w stanowisku badania, polegały na pomiarze zawartości glinu w wybranych preparatach rynkowych . Na tej podstawie nie można antycypować ani o przenikaniu glinu przez barierę naskórkową ani o tym bardziej akumulacji glinu w skórze.
Sugerowanie związku o szkodliwości jakiejkolwiek substancji na podstawie nie powiązanych ze sobą faktów i bez oparcia się na wiarygodnych wynikach badań wydaje się nieodpowiedzialne. Taka informacja na skutek uproszczeń i przekłamań w prasie popularnej łatwo może stać się przyczyną powstania wśród konsumentów fałszywego przekonania o szkodliwości preparatów zawierających daną substancję. Przekaz stanowiska prasowego może skłaniać konsumentów do zmniejszenia ilości aplikowanych produktów ochrony przeciwsłonecznej a tym samym do zwiększenia ryzyka poparzeń, raka skóry itp.
Znacząca ilość dostępnych danych dotyczących bezpieczeństwa nie wskazuje, aby produkty kosmetyczne zawierające glin stanowiły jakiekolwiek ryzyko dla zdrowia konsumenta.
Glin metaliczny nie jest składnikiem kosmetyków. W kosmetykach stosuje się wyłącznie związki glinu, które nie przenikają przez naskórek, co warunkuje minimalną biodostępność glinu. W produktach ochrony przeciwsłonecznej stosuje się przede wszystkim nierozpuszczalne w wodzie i tłuszczach sole i kompleksy glinu. Takie substancje mają niskie powinowactwo do struktur warstwy rogowej naskórka a tym samym słabą zdolność przenikania przez barierę naskórkową. Związki glinu stosowane w produktach ochrony przeciwsłonecznej zwykle pełnią rolę składników bazowych, pomocniczych. Na przykład Aluminium tristearate (INCI) jest stabilizatorem emulsji, Aluminium starch octenylsuccinate (INCI) składnikiem poprawiającym własności aplikacyjne, zaś tlenek glinu (INCI: Aluminium oxide) jest wykorzystywany jako stabilizator ditlenku tytanu (INCI: Titanium dioxide), mineralnego filtru UV.
W antyperspirantach stosowane są rozpuszczalnie w wodzie kompleksy glinu np. Aluminum Chlorohydrate. Są one jednak rozpuszczalne tylko w odpowiednich warunkach, przy niskim pH preparatu. Już w momencie aplikacji na skórę, związki te wytrącają się w postaci nierozpuszczalnego w wodzie polimeru, który uszczelnia ujścia gruczołów potowych i nie ma możliwości przeniknięcia przez barierę naskórkową.
Oznaczone przez zespół Dr Exley’a ilości glinu były bardzo niskie w produktach opisanych jako zawierające związki glinu. W dwóch pozostałych produktach wykryto śladowe ilości glinu. Każdy z produktów poddany był rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa zgodnie z wymaganiami Dyrektywy Kosmetycznej 76/768/WE i został uznany za bezpieczny. Zgodnie z Dyrektywą Kosmetyczną nie jest wymagane umieszczanie w składzie INCI na opakowaniu kosmetyku substancji, które występują w sposób niezamierzony w ilościach śladowych i nie stanowią ryzyka na zdrowia konsumenta. Przy użyciu nowoczesnych metod analitycznych nawet najmniejsze ilości śladowe mogą być wykrywane.
Zastosowanie związków glinu w produktach ochrony przeciwsłonecznej zapewnia stabilność i odpowiednie własności aplikacyjne. Produkty ochrony przeciwsłonecznej charakteryzują się szczególnymi wymaganiami w zakresie stabilności i własności aplikacyjnych. Poszczególne składniki oraz cały preparat nie mogą wykazywać pogorszenia efektywności działania czy własności fizykochemicznych i aplikacyjnych pod wpływem promieniowania UV i temperatury. W przypadku produktów ochrony przeciwsłonecznej istotną cechą jest również wodoodporność. Z drugiej strony, WHO zaleca aplikowanie jednorazowo 30-35 ml preparatu na całe ciało. Przy powyższych założeniach opracowanie preparatu o akceptowalnych dla konsumenta własnościach aplikacyjnych - łatwości rozprowadzania i niskiej wyczuwalności na skórze po aplikacji - wymaga zastosowania specjalnych składników modyfikujących własności sensoryczne. Niektóre z nich to wymienione powyżej związki glinu.
W literaturze źródłowej istnieje bardzo mało danych na temat absorpcji przeznaskórkowej związków glinu. Dostępne, cytowane również przez dr Exleya w pracy przeglądowej2. badania nie dowiodły znaczącego absorpcji tego metalu przez naskórek ludzki3,4. Badania nad przenikaniem związków glinu stosowanych w antyperspirantach wykazały, że ilość glinu, który „trafia” do organizmu drogą przezskórną stanowi ok. 2,5% ilości glinu, który dostaje się do organizmu droga pokarmową, a zatem nie jest znaczącym źródłem glinu w odniesieniu do znacznie większej ekspozycji doustnej. Jednocześnie brak jest badań na przenikaniem całkowicie nierozpuszczalnych w wodzie związków glinu (m.in. stosowanego w filtrach UV tlenku glinu), w przypadku którego, przy braku jakichkolwiek przesłanek można co prawda zakładać minimalną zdolność przenikania, jednakże jak pokazują badania dotyczące przypadków analogicznych (np. podobne związki innych metali np. Znal5, ZnO, staerynian cynku) przenikanie związków nierozpuszczalnych jest znacznie mniejsze od ich rozpuszczalnych pochodnych.
Według zaleceń Komitetu Naukowego ds. Produktów Konsumenckich przy Komisji Europejskiej podczas oceny bezpieczeństwa w przypadku braku danych przenikania należy zakładać 100% absorpcji. W tym jednak przypadku, w oparciu o istniejące dane literaturowe założenie takie, przyjęte również przez Dr. Exleya, wydaje się być całkowicie błędne.
Bezpieczeństwo konsumenta jest priorytetowe dla branży kosmetycznej. Produkty kosmetyczne (w tym produkty ochrony przeciwsłonecznej) podlegają przepisom Dyrektywy Kosmetycznej 76/768/WE (W Polsce przepisom ustawy o kosmetykach Dz. U. z 2001 Nr 72 Poz. 473), zgodnie z którą każdy produkt kosmetyczny przed wprowadzeniem na rynek podlega rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa przez wykwalifikowaną osobę. Informacje te są dostępne w każdym momencie dla kompetentnych władz ds. zdrowia.
Warszawa, 10 października 2007
Przypisy
1.Nicholson S, Exley C., Aluminum: A potential pro-oxidant in sunscreens/sunblocks? Free Radic Biol Med. 2007 Oct 15;43(8):1216-7
2.Exley C. Aluminum in Antiperspirants: More Than Just Skin Deep. Am. J. Med. 2004;117:969-970
3.Flarend R, Bin T, Elmore D, Hem SL. A preliminary study of the dermal absorption of aluminum from antiperspirants using aluminum-26. Food Chem Toxicol. 2001;39:163–168
4.Guillard O, Fauconneau B, Olichon D, et al. Hyperaluminemia in a woman using aluminum-containing antiperspirant for 4 years. Am J Med. 2004;117:956 –959
Stanowisko Polskiego Związku Pracodawców Prywatnych Branży Kosmetycznej
Polski Związek Pracodawców Prywatnych Branży Kosmetycznej jest organizacją skupiającą 51 firm produkujących i dystrybuujących kosmetyki w całej Polsce. Związek ma ustawowo zagwarantowany udział w tworzeniu prawa. Skutecznie działa na rzecz proponowanych przez siebie rozwiązań, zmieniając je w obowiązujące przepisy prawne. Uczestniczy w pracach instytucji wpływających na codzienne życie przedsiębiorców branży kosmetycznej.
KOMENTARZE