Przyczynami tego zjawiska są postępujące zmiany klimatyczne, zmniejszenie warstwy ozonowej, wzrost popularności korzystania z solarium, a także brak świadomości społecznej względem szkodliwości działania promieniowania słonecznego. Wbrew pozorom opalenizna nie jest już symbolem zdrowia. Wręcz przeciwnie - nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV otwiera nam furtkę, która prowadzić może do głębokich zaburzeń funkcjonowania skóry.


Promienie słoneczne, które docierają do powierzchni Ziemi klasyfikowane są w następujący sposób:

• UVC: długość fali 200-280 nm, 98% tego promieniowania jest pochłaniane przez warstwę ozonową,
• UVB: długość fali 280-320 nm, ten rodzaj promieniowania jest odpowiedzialny za powstawanie rumienia cieplnego, oparzeń słonecznych a także za efekt pigmentacji naszej skóry,
• UVA: długość fali 320-380 nm, ten rodzaj promieniowania odpowiedzialny jest za efekt pigmentacji skóry, nie wywołuje efektu oparzeń słonecznych oraz rumienia cieplnego, jest on szczególnie niebezpieczny, ze względu na fakt, że przyczynia się do rozwoju zmian nowotworowych oraz zmian typu fofo-aging

Efekty działania promieniowania UV na skórę spowodowane są absorpcją fotonów, te z kolei wpływają na cząsteczki aktywne biologicznie, przyczyniając się do powstania :

• reakcji natychmiastowych, które zależą w sposób wprost proporcjonalny od ilości pochłoniętej energii, mechanizmy tych reakcji mają charakter okydacyjno-redukcyjny, dochodzi do powstania wolnych rodników , które przyczyniają się do uszkodzenia lipoprotein błon komórkowych, w dalszej konsekwencji dochodzi do uwolnienia mediatorów zapalnych w postaci histaminy czy prostaglandyn. Efektem obserwowanym na powierzchni skóry jest rumień oraz obrzęk. Reakcje natychmiastowe są wyzwalane na skutek działania promieniowania UVB .
• reakcji opóźnionych, które związane są z białkami oraz kwasami nukleinowymi. Indukcja tych reakcji jest zależna w głównej mierze od promieniowania UVA. Obserwujemy tutaj zjawisko elastozy, które dotyczy zmian w konfiguracji cząsteczki białka jakim jest elastyna. Dodatkowym niekorzystnym zjawiskiem jest sieciowanie kolagenu. Niekorzystne zmiany obserwujemy również w przypadku immunologicznie kompetentnych komórek skóry- komórek Langerhansa (makrofagi pochodzenia szpikowego, które prezentują antygeny limfocytom T), zmniejszeniu ulega liczba wypustek dendrytycznych, dochodzi do rozwoju immunosupresji układu immunologicznego skóry.

W świetle powyższych faktów ogromnego znaczenia nabiera właściwa fotoprotekcja. Jak należy ją rozumieć i od czego uzależnić?

Podstawą odpowiedniej ochrony słonecznej jest stosowanie właściwych filtrów przeciwsłonecznych - odpowiednio dobranych i dawkowanych w zależności od naszego fototypu.

Pod pojęciem filtru rozumiemy substancje czynne pochłaniające, rozpraszające bądź odbijające promieniowanie UV o dł. fali w granicach 290- 400 nm.

Filtry stosowane w kosmetykach fotoprotekcyjnych dzielimy na :

• fizyczne : nie przepuszczają promieniowanie UV, odbijają i rozpraszają promieniowanie, ich główni przedstawiciele to tlenek cynku oraz dwutlenek tytanu,
• chemiczne: pochłaniają one energię świetlną i przekształcają ją do nieszkodliwego długofalowego promieniowania, towarzyszy temu wtórna emisja ciepła. Do popularnych filtrów chemicznych zaliczamy: awobenzon, salicylan oktylu.

W kosmetykach słonecznych, chroniących przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, korzystne i często spotykane są dodatki w postaci związków o charakterze antyoksydacyjnym, gdyż chronią one cząsteczki biologiczne przed szkodliwym działanie wolnych rodników, uzupełniając w ten sposób fotoprotekcję. Popularnymi dodatkami są : flawonoidy czy witamina E.

Znajomość własnego fototypu skóry jest niewątpliwie informacją, która ułatwi dobór odpowiednich dla nas kosmetyków słonecznych.


FOTOTYPY

Fototyp I
Osoby o tym fototypie mają skórę nadwrażliwą na działanie promieni słonecznych. Bardzo trudno się opalają, szybko ulegają poparzeniom słonecznym oraz reakcjom fotoalergicznym. Wymagają szczególnie intensywnej ochrony słonecznej.

Fototyp II
Skóra z wyraźnie osłabioną naturalną ochroną UV. Na działanie promieni słonecznych często reaguje rumieniem i pieczeniem. Osoby o tym fototypie opalają się powoli, dlatego w czasie przebywania na słońcu potrzebują wysokiej ochrony przeciwsłonecznej.

Fototyp III
U osób z tym fototypem skóry opalenizna pojawia się dosyć szybko. Dlatego w pierwszych dniach przebywania na słońcu potrzebują wysokiej ochrony, następnie odpowiednio niższej gdy opalenizna się pogłębia.

Fototyp IV
Brązowy odcień opalenizny pojawia się bardzo szybko. Osoby z tym fototypem skóry rzadko ulegają poparzeniom słonecznym, wymagają jednak co najmniej podstawowej ochrony w czasie przebywania na słońcu.

Dzieci
Skóra dzieci jest wyjątkowo wrażliwa. Łatwo ulega poparzeniom słonecznym i reakcjom fotoalergicznym, nawet po krótkim czasie przebywania na słońcu. Wymaga szczególnie troskliwej ochrony preparatami o bardzo wysokich faktorach przeciwsłonecznych.

Czas ekspozycji na słońcu	Fototyp I	Fototyp II	Fototyp III	Fototyp IV	Skóra dziecięca
1-4 dzień opalania	SPF 30- 50+	SPF 30-50+	SPF 10-15	SPF 8-10	SPF 25-50
5-8 dzień opalania	SPF 20-30	SPF 15-20	SPF 10	SPF 6	SPF 25-50
od 9 dnia opalania	SPF 10-15	SPF 10	SPF 6	SPF 6	SPF 25-50
Odporność skóry na promienie słoneczne bez kosmetyków promieniochronnych	5-10 minut	10-15 minut	15-20 minut	20-25 minut	Brak naturalnej ochrony przeciwsłonecznej

SPF – Sun Protection Factor – współczynnik ochrony przeciwsłonecznej w stosunku do UVB.


Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami nie dozwolone jest stosowanie przez producentów kosmetyków fotoprotekcyjnych oznaczeń typu bloker oraz wskaźnika SFP o wartości liczbowej powyżej 50. Możliwe jest stosowanie oznaczeń 50+.

Właściwe działanie fotoprotekcyjnych kosmetyków możliwe jest tylko przy ich regularnym stosowaniu. Pamiętajmy, że ochronę należy systematycznie uzupełniać, gdyż tylko takie postępowanie uchroni nas przed oparzeniami słonecznymi oraz rakami skóry. Właściwe dawkowanie to łyżeczka od herbaty kosmetyku fotoprotekcyjnego odpowiednio na kończyny dolne, górne , twarz i resztę ciała. Krem z flitem należy aplikować na 20- do 30 minut przed rozpoczęciem kąpieli słonecznej, następnie średnio co 2 godziny uzupełniamy ochronę. Szczególną ochrona otoczmy wszelkiego rodzaju znamiona oraz blizny. Zalecany wskaźnik SPF powyżej 30.

Zastosowanie się do powyższych zasad nie powinno żadnemu z nas sprawić większych trudności a korzyść z nich wynikająca jest gwarantem ochrony naszego zdrowia i dobrego samopoczucia.


* za pomoc w realizacji artykułu dziękujemy Pani Katarzynie Duszczyk z firmy Ziaja.