Ananas jadalny – opis botaniczny i morfologiczny rośliny

Ananas jadalny, ananas właściwy lub ananas czubaty (z łac. Ananas comosus (L.) Merr.) to gatunek rośliny uprawnej, byliny z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae).

Łodyga ananasa jest silnie skrócona, może dorastać do 1,5 m. Liście są długie, sztywne, kłujące i ułożone spiralnie na łodydze. Kwiaty ciasno stłoczone (ok. 200 sztuk w kwiatostanie), szcześciodzielne, czerwonofioletowe, wyrastające w kątach ostrych przysadek. Owoce ananasa to beznasienne jagody. Zrastają się one z mięsistą osią kwiatostanu i liśćmi przykwiatowymi tworząc okazały, soczysty owocostan o wysokości około 20 cm i średnicy 14 cm. Pozostałości kielicha i zewnętrzne części liści przykwiatowych tworzą zewnętrzną, twardą warstwę ochronną. Na szczycie owocostanu rozwija się korona liści (zawiązek pędu). Owoce dojrzewają w okresie letnim. Natomiast obecnie dzięki opryskom plantacje dają plony w ciągu całego roku.

Uprawa i występowanie

Ananas w stanie dzikim występuje w Brazylii. Był uprawiany w Ameryce na długo przed przybyciem Kolumba. Obecnie największe uprawy znajdują się w Chinach, na Hawajach, Filipinach, Brazylii i Meksyku. Pielęgnacja ananasa nie należy do specjalnie trudnych i skomplikowanych. Rośliny te wymagają jasnego i słonecznego stanowiska oraz kwaśnego odczynu gleby (pH 4,5-6,5). Należy je podlewać gdy podłoże przeschnie. W trakcie sezonu wegetacyjnego, regularnie zasila się uprawę nawozem.

Ananas jako roślina jadalna i lecznicza

Ananas comosus wykorzystywany jest do produkcji soków i napojów, owoce dodaje się także do deserów mlecznych czy wypieków. Duże soczyste i aromatyczne owoce nadają się do spożycia zarówno w stanie surowym, jak i po przetworzeniu (soki, dżemy, kompoty).

Surowcem leczniczym są owocostany i łodygi, z których w drodze ekstrakcji pozyskuje się mieszaninę pięciu enzymów proteolitycznych określanych zbiorczo jako bromelaina. Pozostały miąższ (przecier) pozostający po ekstrakcji soku ciągle zawiera ważne materiały, które można wyekstrahować i które mogą poprawić finalną jakość soku. Sok z owocu ananasa jest źródłem witaminy A, B1, B2, B6, C oraz minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas, żelazo i cynk. Zawiera także błonnik i enzymy. Najwięksi producenci ananasów to: Brazylia, Filipiny, Kostaryka, Tajlandia, Chiny.

Ekstrakt z ananasa (INCI Ananas Comosus Fruit Powder) ma postać beżowego proszku o charakterystycznym zapachu. Jest rozpuszczalny w wodzie. W ekstrakcie z owoców ananasa obecny jest enzym – bromelaina. Uważa się, że bromelaina ma aktywność na poziomie 1200 GDU tj. jednostek aktywności enzymu. Należy on do grupy proteaz, czyli odpowiada za hydrolizę białek. Z tego względu stosowany jest do wykonywania peelingu enzymatycznego, w kremach antycelulitowych, środkach wspomagających gojenie ran, kremach na blizny czy preparatach ułatwiających wchłanianie krwiaków. W leczeniu urazów sportowych, stanach zapalnych stawów, skutecznością dorównuje niesteroidowym lekom przeciwzapalnym. Poprawia trawienie, wspomaga odchudzanie, działa antyagregacyjnie na płytki krwi. Oprócz bromelainy, ekstrakt z ananasa zawiera sacharozę, kwasy organiczne (kwas cytrynowy), białka, prowitaminę A, witaminy B₁, B₂ i C, wapń, potas, magnez, fosfor, cynk i selen. Bromelina stanowi również jeden z podstawowych alergenów ananasa.

Ekstrakt z ananasa:

• działa złuszczająco, peelingująco oraz oczyszczająco;
• poprawia koloryt skóry, rozjaśnia przebarwienia oraz wygładza skórę; 
• pielęgnuje szarą i zmęczoną skórę;
• działa przeciwzapalnie i zmniejsza ilość wyprysków skórnych;
• wspomaga walkę z trądzikiem i skłonnościami do wzmożonego łojotoku, działa nawilżająco;
• działa antycellulitowo, zmniejsza ilość obrzęków;
• łagodzi podrażnienia, szczególnie w przypadku skóry suchej, naczynkowej i wrażliwej, a także po kuracji retinoidami.

Ekstrakt znajduje się zatem w recepturze kosmetyku o działaniu rozjaśniającym peelingującym, do skóry trądzikowej, łojotokowej, suchej i wrażliwej oraz wymagającej intensywnego nawilżenia. Ze względu na postać fizykochemiczną preparatu i jego przeznaczenie zalecane stężenia ekstraktu w kosmetyku zmieniają się. Surowiec może powodować podrażnienia i uczulenia, dlatego nie jest zalecane przekraczanie sugerowanych stężeń. I tak: maski do twarzy – do 2%,  kremy, toniki, sera do twarzy – do 0,5%,  produkty do włosów – do 1%.