Masło shea, zwane również masłem karité (z francuskiego życie), jest aromatycznym tłuszczem otrzymywanym z nasion drzewa masłowego (Butyrospermum parkii Vittelaria parradoxa) z rodziny Soczyńcowatych (Sapotaceae). Drzewo występuje naturalnie na obszarze suchej afrykańskiej sawanny od Senegalu po Etiopię i dorasta do 15m. wysokości. Wykształca duże jajowate, skórzaste liście, zebrane w pęki na końcach gałązek, oraz kwiaty kremowobiałe, pachnące heliotropem. Owocem jest eliptyczna, żółtozielona lub żółta jagoda (wielkości brzoskwini), mająca jedno duże (do 2,5 cm długości) nasienie – okrągławe, czerwonobrązowe. Drzewo owocuje obficie, raz w roku, może żyć do 300 lat.

Z rozgniecionych nasion wygotowuje się biały, o stałej konsystencji, tłuszcz, zwany masłem shea. W Afryce masło to jest stosowane jako tłuszcz jadalny, m. in. do produkcji margaryny oraz jako substytut masła kakaowego, a także służy jako lek. Od wieków masło to było tam też używane do pielęgnacji skóry. Do Europy dotarło w XVIII w. dzięki szkockiemu podróżnikowi, a zarazem botanikowi Mungo Parkowi (od jego nazwiska wywodzi się łac. nazwa rośliny). Surowiec ten od dawna jest już sprowadzany na nasz kontynent do produkcji mydeł i świec, a przede wszystkim na potrzeby przemysłu kosmetycznego. Obecnie jest powszechnie stosowanym surowcem kosmetycznym.

W zależności od stopnia czystości może mieć ono konsystencję smalcu lub łoju. Najczęściej spotykaną i stosowaną w produkcji kosmetyków formą masła shea jest: masło shea oczyszczone (rafinowane). Ma ono postać białej, bezapachowej masy tłuszczowej. Zawiera ono w swym składzie następujące substancje aktywne:

• Kwasy tłuszczowe nasycone, takie jak: kwas palmitynowy (2-6%) i stearynowy ( 35-45%).
• Kwasy tłuszczowe nienasycone,takie jak: kwas oleinowy (40-50%) i linolowy (4-10%).
• Polifenole,takie jak: kwas galusowy, gallataniny, kwercetyne, kwas trans cynamonowy – naturalny filtr UV.

Frakcja niezmydlająca się – triterpenoidy(takie jak: α-amyryna, butylospermol, lupeol, parkeol), fitosterole (takie jak: kampesterol, stigmasterol, β-sitosterol, α-spinasterol, γ-7-awenasterol), witamina E i A (prowitamina), węglowodory kariten (C₃₂ H₅₆) oraz alkohole terpenowe.

Masło shea nierafinowane. Zawiera ono w swym składzie:

• Kwasy tłuszczowe nasycone(znaczne ilości), głównie kwas stearynowy (38%).
• Kwasy tłuszczowe nienasycone (cenne dla kosmetyki), głównie kwas oleinowy (50%)
• Frakcja niezmydlająca się (wysoka zawartość). W tym: węglowodory kariten (C₃₂ H₅₆), alkohole triterpenowe (takie jak: lupeol, basseol, parkeol), fitosterole (związki o dużym znaczeniu kosmetycznym) oraz witamina E (chroniąca przed atakiem wolnych rodników).

Do 90% składa się z kwasu oleinowego i stearynowego, który wpływa na jego twardość. Jest niezwykle bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, znacznie przewyższające te zawarte w maśle kakaowym czy innych naturalnych masłach roślinnych. Nienasycone kwasy tłuszczowe są kluczowym składnikiem przy odmładzaniu i nawilżaniu skóry za pomocą kosmetyków. Dzięki głębokiej penetracji skóry, natłuszcza ją oraz nawilża, jest naturalną podstawą wielu składników. Polecany jest do skóry suchej oraz skłonnej do zmarszczek.

Wyjątkowość masła shea wynika z niespotykanie wysokiej zawartości związków niezmydlających się, które nadają masłu większy potencjał leczniczy. Masło zawiera fitosterole, witaminę A, katechiny, które występują również w zielonej herbacie. Duży wpływ na właściwości masła mają pochodne kwasu cynamonowego. Związki te działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie a nawet zapobiegają rozwojowi nowotworów. Substancje niezmydlające się  decydują o właściwościach dermatologicznych, w tym fotoprotekcyjnych anty-UVB. Mają one duże powinowactwo do warstwy rogowej lipidowej naskórka, chronią i wzmacniają cement międzykomórkowy warstwy rogowej. Im więcej tej frakcji znajduje się w surowcu tym tłuszcz jest lepiej przyswajalny.

Przykłady jego korzystnego działania:

• szybko się wchłania, odżywiając i regenerując skórę pozostawiając na niej ochronny płaszcz lipidowy
• poprawia elastyczność warstwy rogowej skóry, dzięki zawartym w nim substancjom chroniąc i wzmacniając cement międzykomórkowy
• zawarta w nim witamina A i E pomaga redukować zmarszczki wywołane m. in. przesuszeniem naskórka
• jest naturalnym, filtrem UV 
• zamyka szczeliny w strukturze włosa likwidując ich porowatość, pomaga w ich regeneracji, stosowany na końcówki włosów, chroni je przed przesuszeniem pod wpływem słońca i słonej wody
• łagodzi stany zapalne związane z osteoporozą 
• zawiera witaminę F, która przynosi ulgę zmęczonym, napiętym i bolącym mięśniom, powodując ich rozluźnienie 
• posiada właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne 
• zalecane jest również na: cellulit, rozstępy skórne, wysypkę na skórze, łuszczenie się skóry po opalaniu i poparzenia słoneczne, swędzenie skóry, ukąszenia owadów, odmrożenia, alergie skórne, trądzik, wypryski, opryszczkę, dermatozę
• poprawia kondycję w takich zaburzeniach jak:pęknięcia skóry np. na piętach czy łokciach, stwardnienia skórne, uszkodzenia skóry spowodowane wysoką temperaturą oraz radioterapią
• stosuje się je w leczeniu reumatyzmu
• pomaga utrzymać wilgoć i zmniejszyć utratę wody tworząc barierę ochronną na powierzchni skóry, poprzez wiązanie wody (obniża współczynnik TEWL) zapobiegając przesuszeniu i łuszczeniu się skóry, zmniejsza plamy na skórze
• nie pozostawia tłustej warstwy, długo pozostaje w głębszych warstwach skóry

Właściwości masła shea są korzystne zarówno w okresie letnim, przy wysokich temperaturach jak i w czasie zimy, gdy skóra jest narażana na chłód.

Dzięki swoim zaletom popularność masła shea w pielęgnacji ciała stale rośnie. Używane jest ono w najróżniejszych produktach:

• do masażu
• balsamach do ciała, ust i włosów
• szampony i odżywki do włosów  
• mydłach
• szminkach
• maściach
• kremach do twarzy, pod oczy, do opalania, do rąk i wielu innych.  

Masło kosmetyczne doskonale nadają się do pielęgnacji ciała zarówno w postaci surowej, jak i dodatek do gotowych produktów kosmetycznych.

Aneta Gabryszek

Piśmiennictwo:

1. Lamer-Zarawska E., Chwała C. Gwardys A. Rośliny w kosmetyce i kosmetologii przeciwstarzeniowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Arct J., Pytkowska K., Barska K., Kifert K., Pauwels A. Leksykon surowców kosmetycznych. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa 2011.
3. Czerpak R., Jabłońska-Trypuć A. Roślinne surowce kosmetyczne. MedPharm Polska, Wrocław 2008.
4. Jabłońska-Trypuć A., Czerpak R. Surowce kosmetyczne i ich składniki. MedPharm Polska, Wrocław 2008.
5. Jabłońska-Trypuć A. Słownik kosmetyczny. MedPharm Polska, Wrocław 2011.
6. http://zielonyklub.pl/maslo-shea.html
7. http://masloshea.com.pl/
8. http://www.planetazdrowie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=222&Itemid=252