Nadpotliwość pierwotna jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, polegającą na nadmiernym poceniu się (ponad zapotrzebowanie fizjologiczne) w odpowiedzi na bodźce termalne lub emocjonalne. Zwiększone wydzielanie potu dotyczy głównie dłoni, stóp, pach, a także twarzy. Nadpotliwość wtórna pojawia się w reakcji na różnorodne choroby infekcyjne, neurologiczne czy endokrynologiczne oraz na niektóre leki np.: antydepresanty.

Nieinwazyjne leczenie nadpotliwości pierwotnej obejmuje przede wszystkim leczenie miejscowe, leki doustne oraz jontoforezę. Skuteczność tych sposobów zależy od wielu czynników, a rzeczywiste efekty mogą odbiegać od oczekiwanych. Niekiedy konieczne okazuje się leczenie chirurgiczne. Poniżej zestawiono metody leczenia nadpotliwości pierwotnej w zależności od jej umiejscowienia.

Najprostszym sposobem radzenia sobie z tą dolegliwością jest stosowanie środków przeciwpotnych w postaci dostępnych na rynku kremów, płynów, zasypek czy aerozoli. Wśród składników antyperspiracyjnych na szczególną uwagę zasługuje chlorohydrat aluminium Al₂Cl(OH)₅. W momencie kontaktu ze skórą, wytrąca się w postaci nierozpuszczalnego w wodzie polimerycznego wodorotlenku glinu, uszczelniając tym samym ujścia gruczołów potowych. Ponadto ma on wpływ na denaturację keratyny warstwy rogowej naskórka otaczającego otwór gruczołu potowego. W rezultacie dochodzi do zmniejszenia tego gruczołu. Warto wspomnieć również o innych solach glinu – ałunach. Ich roztwory wykazują odczyn kwasowy oraz działają ściągająco i aseptycznie. Ograniczają aktywność gruczołów potowych głównie poprzez ich obkurczanie. Produkty oparte na solach glinu są obecnie uznawane za bezpieczne, jednakże mogą powodować odczyny alergiczne u niektórych osób. W preparatach antyperspiracyjnych wykorzystuje się też ekstrakty roślinne, m.in. dębu, dziurawca czy brzozy. Zawarte w nich garbniki reagują z białkami wierzchnich warstw naskórka. Tworzy się ochronna błona koagulacyjna redukująca wydzielanie potu, a pory skóry się zwężają.

Kolejną nieinwazyjną, ale nie zawsze skuteczną metodą leczenia nadpotliwości jest jontoforeza. Polega ona na przepływie galwanicznego prądu elektrycznego przez skórę zanurzoną w wodzie. Według jednej z hipotez, gromadzące się podczas tego zabiegu jony wodorowe powodują tymczasowe zablokowanie przewodu gruczołu potowego na poziomie warstwy rogowej. Prawdopodobnie wiąże się to z zaburzeniem elektrochemicznego gradientu wydzielania potu.

Bardziej skuteczną, ale i też kosztowną metodą, może być zastosowanie toksyny botulinowej. Śródskórne wstrzyknięcie tej toksyny hamuje uwalnianie acetylocholiny na współczulnych zakończeniach nerwowych, które unerwiają gruczoły potowe. W efekcie  dochodzi do zmniejszenia wydzielania potu. Terapia uznawana jest za małoinwazyjną i godną polecenia, jednakże należy ją powtarzać co 6-12 miesięcy.

Jeśli wymienione rozwiązania nie przyniosły pożądanych efektów, pozostaje leczenie chirurgiczne. Operacja sympatektomii piersiowej leczy nadpotliwość dłoni, pach i ewentualnie twarzy. W przypadku nadpotliwości stóp przeprowadzana jest operacja sympatektomii lędźwiowej. Obie operacje wymagają znieczulenia ogólnego. Sympatektomia opiera się na wycięciu fragmentu pnia współczulnego wraz z określonymi zwojami lub na założeniu klipsów na odpowiednie nerwy, co uniemożliwia przesyłanie impulsów nerwowych do gruczołów potowych. Niestety, sympatektomia może wiązać się z szeregiem powikłań chirurgicznych. Często po zabiegu występuje także tzw. nadpotliwość kompensacyjna, której objawem jest nadmierne pocenie się tułowia, pachwin czy nóg. Inną inwazyjną metodą, stosowaną wyłącznie w nadpotliwości pachowej jest kuretaż retrodermalny. Polega on na mechanicznym usunięciu gruczołów potowych pachy umiejscowionych na wewnętrznej powierzchni skóry właściwej. Wykonywany jest ze znieczuleniem miejscowym.

Należy zaznaczyć, iż przed podjęciem decyzji o leczeniu nadpotliwości (szczególnie w przypadku metod inwazyjnych), przeprowadza się szczegółowy wywiad z pacjentem oraz badania wykluczające inne niż genetyczne podłoże tej dolegliwości.

Aleksandra Wojciechowska