Skutki leczenia onkologicznego widoczne na skórze pacjentów 

Na rynku kosmetycznym powstaje coraz więcej preparatów przeznaczonych dla pacjentów leczonych onkologicznie, a ich składy są opracowywane tak, aby łagodziły stan nawet bardzo podrażnionej leczeniem skóry. W zależności od tego, czy zastosowana zostanie chemio-, czy radioterapia, na skórze występują różne zmiany skórne. Poza standardowym zaczerwienieniem i stanem poparzenia często pojawiają się też przebarwienia pozapalne i odbarwienia skóry, różnego rodzaju fotodermatozy, nieprawidłowe złuszczanie skóry oraz w pewnych miejscach – nadmierne jej pogrubienie. Po leczeniu onkologicznym można nabyć egzemy, np. atopowego zapalenia skóry, a nawet trądziku, pomimo że wcześniej nie miało się tego typu problemów ze skórą. Trądzik po leczeniu onkologicznym może uaktywnić się na twarzy bądź innych częściach ciała.

Niepożądane objawy dermatologiczne po leczeniu lekami cytostatycznymi, czyli po chemioterapii, to: wypadanie włosów, suchość skóry, osutki, wysypki, rumień, zmiany zapalne skóry, zapalenie okołomieszkowe i nadmierne rogowacenie. Jeśli chodzi o przydatki skóry, częstymi problemami są onycholiza (zaburzenia wzrostu płytki paznokcia) i zmiany barwnikowe występujące na płytce paznokciowej. Radioterapia zaś powoduje popromienne zapalenie skóry, które charakteryzuje się początkowo zaczerwienieniem, a następnie – złuszczaniem oraz świądem. Po radioterapii niepożądane objawy albo występują natychmiastowo, albo pojawiają się po czasie, nawet po kilku miesiącach. Do tych objawów najczęściej należą: teleangiektazje, zanik skóry właściwej oraz zwłóknienia skóry.

Składniki kosmetyczne stosowane w pielęgnacji skóry pacjentów onkologicznych

Preparaty kosmetyczne po radio- i chemioterapii powinny mieć działanie natłuszczające oraz nawilżające skórę, a także łagodzące uczucie świądu. Jednym z takich składników jest znany wszystkim kwas hialuronowy, który jest naturalnym składnikiem skóry. Jest on odpowiedzialny za utrzymanie odpowiedniego poziomu nawilżenia. Kwas hialuronowy w pielęgnacji skóry onkologicznej będzie przede wszystkim zmniejszał reakcję popromienną skóry. W związku z tym, że polisacharyd ten jest biozgodny, szansa na jakąkolwiek alergię praktycznie nie istnieje, a w pielęgnacji onkologicznej skóry istotne jest właśnie unikanie wszelkich alergii i podrażnień. To jest podstawą do uchronienia się przed dodatkowymi schorzeniami skórnymi, typu egzemy albo grzybice skóry.

Kolejnymi ważnymi składnikami w kosmetykach onkologicznych są allantoina i jony srebra, które także będą zmniejszały odczyn popromienny i przyspieszały gojenie się powstałych ran. Allantoina jest pochodną mocznika. Działa łagodząco i zmniejsza stan zapalny skóry. Ma wpływ na połączenia międzykomórkowe, więc stosuje się ją w preparatach wspomagających delikatne złuszczanie naskórka, które też jest potrzebne skórze leczonej onkologicznie, jeśli oczywiście ta nadbudowała barierę ochronną. Bardzo delikatne złuszczanie sprawia, że naskórek odnawia się i przyjmuje pozostałe substancje aktywne, dostarczane przez inne preparaty.

Lecznicze właściwości posiada także nagietek lekarski, który łagodzi podrażnienia, działa bakteriostatycznie i przeciwzapalnie. Aktywność bakteriostatyczna jest niezwykle ważna w pielęgnacji skóry onkologicznej, ponieważ jest ona bardzo uwrażliwiona i podatna na wszelkie infekcje bakteryjne.

Tokoferol, czyli witamina E, też posiada właściwości łagodzące. Jest antyoksydantem i pełni ważną funkcję w poprawie wyglądu blizn pooperacyjnych. Uelastycznia skórę i powoduje jej szybsze gojenie się. Antyoksydanty są bardzo przydatne w pielęgnacji wrażliwej cery, która dodatkowo po leczeniu onkologicznym ma osłabiony układ odpornościowy i może wykazywać przyspieszony proces starzenia się. 

Kolejnym składnikiem wykorzystywanym w onkokosmetykach jest kwas foliowy, który ma działanie regenerujące skórę, zmniejsza zaczerwienie poprzez zwiększenie wydzielania sebum oraz poprawia nawilżenie. D-pantenol zaś, podobnie jak kwas hialuronowy, zapobiega przeznaskórkowej utracie wody oraz łagodzi poparzenie skory po radioterapii.

Dodatkowym surowcem w pielęgnacji może być aloes, który zmiękcza naskórek i ma działanie przeciwzapalne, jednak kosmetyki z jego zawartością trzeba stosować ostrożnie, ponieważ skóra, która była bardzo wrażliwa jeszcze przed leczeniem onkologicznym, może nie tolerować tego składnika.

Mocznik, podobnie jak kwas hialuronowy, naturalnie występuje w skórze, jest to składowa naturalnego czynnika nawilżającego NMF. Działanie mocznika jest zależne nie tylko od jego stężenia, ale też od bazy kosmetyku. W stężeniu do ok. 10% wykazuje działanie zapobiegające utracie wody. W preparatach typu woda w oleju aktywność i utrzymywanie się w skórze mocznika wydłuża się do kilku godzin.

Innymi ważnymi składnikami stosowanymi w onkokosmetologii są: koenzym Q10, oliwa z oliwek, oczar wirginijski, skwalen, masło shea, ekstrakt z owoców ostropestu plamistego, wosk pszczeli oraz ektoina. Ta ostatnia jest składnikiem antyoksydacyjnym, wspomaga procesy naprawcze skóry i ma właściwości przeciwzapalne. Ektoina, w zależności, w jakim stężeniu występuje w kosmetykach, może nawilżać i dobrze się wchłaniać, więc będzie odpowiednim składnikiem w kremach do twarzy na dzień. Przy zwiększonej zawartości będzie odpowiednio natłuszczać skórę, zatem takie preparaty sprawdzą się na noc zarówno w pielęgnacji całego ciała, jak i twarzy.

Profilaktyka przede wszystkim 

Bardzo ważne jest, aby zastosować odpowiednią pielęgnację skóry onkokosmetykami jeszcze przed rozpoczęciem chemio- lub radioterapii. Profilaktyka to podstawa. Natłuszczanie i nawilżanie oraz stosowanie produktów kosmetycznych bogatych w wymienione składniki łagodzące, nawilżające i przeciwzapalne będą niwelować niepożądane skutki leczenia onkologicznego. Onkokosmetyki powinny chronić skórę przed czynnikami drażniącymi i poprawiać strukturę skóry. Ich zadaniem jest też odbudowa zaburzonej bariery hydrolipidowej. Do oczyszczania skóry ciała i twarzy zalecane jest stosowanie olejków oraz emolientów, unikać zaś trzeba przede wszystkim produktów zawierających substancje zapachowe, perfumowane i preparatów z dużą zawartością alkoholu. Substancje zapachowe są potencjalnymi alergenami, dlatego w przypadku skóry wrażliwej poddanej leczeniu onkologicznemu unikajmy sytuacji, gdzie dodatkowo możemy obciążyć ją ryzykiem alergii.

Ważnym zaleceniem w terapii onkologicznej jest unikanie promieniowania słonecznego, a jeśli jesteśmy na nie narażeni – stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, ponieważ niektóre leki w połączeniu z promieniowaniem UV mogą doprowadzić do jeszcze większych poparzeń na skórze i dodatkowego zaczerwienienia oraz podrażnienia. Wybierając krem SPF, warto zwrócić uwagę na filtry mineralne, które będą zawierały tlenek cynku i dwutlenek tytanu, jednak trzeba pamiętać, że tlenek cynku absorbuje sebum, więc może być potrzeba nałożenia dodatkowo kremu odżywczego pod krem przeciwsłoneczny. Kosmetyki przeznaczone dla osób leczących się onkologicznie mają też na celu zniwelowanie dyskomfortu wynikającego ze swędzenia skóry, powstałych ran i nadmiernego rogowacenia. Pielęgnacja onkologiczna skóry jest ważna nie tylko pod względem estetycznym, ale ma polepszyć samopoczucie i zmniejszyć dolegliwości związane ze zmianami skórnymi występującymi w trakcie i po leczeniu onkologicznym.