Fakt medyczny

Szczepienia stanowią czynnik przeciwepidemiczny. W wymiarze jednostkowym, mają na celu wytworzenie maksymalnej ochrony przed potencjalnym zakażeniem. Stosowane systematycznie w skali makro, przyczyniają się do zahamowania przenoszenia wirusów oraz ograniczają lub całkowicie uniemożliwiają szerzenie zakażeń.

Szczepienia obowiązkowe a nastroje społeczne

Istotnym elementem w dyskusji nad celowością szczepień obowiązkowych są nastroje społeczne związane z tą formą profilaktyki zdrowotnej. Według badań CBOS z 2012 roku, popiera ją 79% respondentów. Zdaniem badanych (73%) przynajmniej część szczepień powinna być obowiązkowa. Jedynie 2% rodziców przyznało, że zrezygnowało ze szczepień ochronnych swojego dziecka (tzw. „świadoma odmowa”). Powodem decyzji odmownej był najczęściej zły stan zdrowia dziecka  terminie szczepienia, zaniedbanie lub negatywny stosunek do tej formy ochrony zdrowia.

Obywatelski obowiązek

W Polsce, zgodnie z przyjętym Programem Szczepień Obowiązkowych, część szczepień jest obowiązkowa, część dobrowolna. Do grupy chorób zakaźnych, objętych obowiązkiem poszczepienny należą: błonica, gruźlica, krztusiec, odra, polio (łac. poliomyelitis), różyczka, świnka, tężec, wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B), Haemophilus influenzae typu B (Hib). Obowiązek ten spoczywa zarówno na rodzicach bądź opiekunach jak i na lekarzu rodzinnym. Jego niedopełnienie jest zagrożeniem dla stanu zdrowia dziecka (i w dalszej perspektywie całej populacji), gdyż wystawia je na prawdopodobieństwo zachorowania i powikłań po przebyciu choroby zakaźnej.

Zaszczepianie przez informowanie

Warto zaznaczyć, za Rzecznikiem Praw Dziecka, że w Polsce „nie ma przymusu szczepień, jest obowiązek wynikający z bezpieczeństwa epidemiologicznego”. Jak słusznie zauważa Marek Michalak RPD „dylemat szczepień to jeden z wielu dylematów współczesnego życia, dotyczący chwiejnej równowagi między zagadnieniami wolności i bezpieczeństwa”. Pozostaje on nierozstrzygnięty. Natomiast prawo do posiadania dostępu do informacji na temat szczepień oraz bilansu korzyści i możliwych zagrożeń należy się wszystkim, i rodzicom i dzieciom.

Obecnie, wśród wielu rodziców, obserwuje się zjawisko kształtowania opinii na temat szczepień na podstawie doniesień medialnych. Nie jest to właściwe źródło informacji, gdyż media bazują najczęściej na niepotwierdzonych doniesieniach.

Niepożądany Opór vs. Niepożądany Odczyn

Co do zasadności samego promowania szczepień ochronnych zdania są podzielone, niemal po równo. Około 40% badanych uważa, że promowanie szczepień stanowi korzyść jedynie dla koncernów farmaceutycznych. Przeciwnego zdania co do promowania szczepień jest 39% respondentów. Argument ten jest podnoszony przez przeciwników szczepień w kontekście występowania niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP).

Jest to nieprawidłowa reakcja organizmu na przyjęty preparat, mogąca wystąpić natychmiast po wykonaniu szczepienia lub w okresie od kilku dni do kilku tygodni. Przyczyną jego wystąpienia mogą być m.in. nieprawidłowe podanie szczepionki, działanie szczepionki (np. uczulenie) lub inny przyczyny, występujące równolegle.

Choć trudno spotkać się w Polsce z silnie rozwiniętą siatką tzw. „ruchów antyszczepionkowych”, to doniesienia o szkodliwym wpływie szczepień na zdrowie, a nawet życie populacji nie cichną. Głosem w dyskusji może być Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach STOP NOP. Na stronach Stowarzyszenia znajdziemy m.in. informacje dotyczące NOP i przypadki zgonów poszczepiennych pacjentów. Zastrzeżenia budzą także produkty lecznicze wykorzystujące linie ludzkich komórek zarodkowych.

Zasadnicze pytanie brzmi nie „czy szczepić dzieci?”, ale „czym szczepić?”. Proces szczepienia wymaga wiele uwagi ze strony Ministerstwa Zdrowia nakładającego obowiązek szczepień, firm farmaceutycznych produkujących produkty lecznicze, ośrodków naukowych zajmujących się badaniem skuteczności szczepionek oraz odpowiedzialności ze strony lekarza. Jednak najistotniejsza jest świadomość rodziców. Niewiedza potęguje strach przed stosowanymi w profilaktyce zdrowotnej preparatami. Jeśli zaczniemy od dotarcia do rzetelnych informacji dotyczących stosowanych szczepionek, w sposób bardziej świadomy będziemy mogli wybrać i ewentualnie wnieść swój sprzeciw wobec produkowanych w sposób nieetyczny szczepionek obowiązkowych.

Świadomy wybór

Rzetelnych informacji na temat szczepień i zagrożeń mogących mieć wpływ na jakość (a także długość) życia społeczeństw skupionych wokół Morza Bałtyckiego dostarczyć może m.in. Baltic Network against life-threatening vital infections (pol. Bałtycka Sieć działająca na rzecz zwalczania zakażeń zagrażających życiu). Wśród najważniejszych celów tej międzynarodowej grupy specjalistów wymienić należy, obok szeroko zakrojonej działalności badawczej, ukierunkowanej na rozwój diagnostyki i profilaktyki chorób zakaźnych, przede wszystkim organizację różnorodnych form kształcenia publicznego. Wykłady, szkolenia, konferencje, wykłady, samouczki komputerowe oraz publikacje popularnonaukowe służą rozpowszechnianiu informacji na temat rzeczywistych i aktualnych zagrożeń dla zdrowia publicznego, a także wspieraniu wysiłków nadbałtyckiej społeczności w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się wirusów.

Wielokrotnie potrafimy zadać sobie trud dotarcia do wszystkich dezinformacji z powodzeniem „sprzedawanych” w mediach. O wiele bardziej korzystna dla naszego zdrowia i czasu, byłaby lektura sprawdzonych przekazów opartych na mocnych podstawach naukowych, do czego zachęca Maria Isagulians z Karolinska Institutet w Szwecji.