Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia badań klinicznych z udziałem małoletnich Na podstawie art. 37h ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. Z 2004 r. Nr 53, poz. 553 i Nr ..., poz. ...) zarządza się, co następuje: § 1. Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu badań klinicznych z udziałem małoletnich należy przeprowadzić analizę konieczności przeprowadzania takich badań, w której bierze się pod uwagę w szczególności: 1) częstość występowania choroby, w leczeniu której ma być stosowany produkt leczniczy; 2) stopień nasilenia (ciężkości) leczonej choroby; 3) dostępność i dogodność istniejących, alternatywnych sposobów leczenia, rozpatrzenie ich skuteczności, profilu działań niepożądanych, w tym specyficzne problemy bezpieczeństwa związane ze stosowaniem produktu leczniczego u małoletnich; 4) oryginalność produktu leczniczego; 5) zakres wskazań; 6) konieczność ustanowienia specjalnych punktów końcowych, innych niż wyznaczone w badaniach klinicznych u dorosłych; 7) konieczność wyodrębnienia grup wiekowych, w których produkt leczniczy ma być stosowany; 8) istnienie specjalnych zagadnień związanych z bezpieczeństwem leków przeznaczonych dla małoletnich z uwzględnieniem wszystkich problemów bezpieczeństwa wykazanych w badaniach przedklinicznych; 9) potrzebę stworzenia specjalnej pediatrycznej postaci produktu leczniczego; 10) istnienie prawdopodobieństwa znaczącej przewagi nowej metody leczenia z zastosowaniem nowego produktu leczniczego nad znanymi dotychczas metodami leczenia ciężkich zagrażających życiu chorób. § 2. Przy tworzeniu harmonogramu badań klinicznych z udziałem małoletnich uwzględnia się w szczególności: 1) rodzaj produktu leczniczego; 2) rodzaj leczonej jednostki chorobowej; 3) zagadnienia związane z bezpieczeństwem; 4) skuteczność i bezpieczeństwo dotychczasowego sposobu leczenia; 5) wyniki badań klinicznych przeprowadzonych z udziałem dorosłych. § 3. W badaniach klinicznych z udziałem małoletnich należy uwzględnić poniższe grupy wiekowe: 1) noworodki urodzone przedwcześnie; 2) noworodki urodzone o czasie (od 0 do 27 dni życia); 3) niemowlęta i małe dzieci (od 28 dnia życia do 23 miesięcy życia);4) dzieci (od 24 miesiąca życia do 11 roku życia); 5) młodzież (od 12 roku życia do 18 roku życia). § 4.   1. W trakcie przygotowania protokołu badań klinicznych z udziałem noworodków urodzonych przedwcześnie należy wziąć pod uwagę: 1) wiek ciążowy; 2) masę urodzeniową; 3) niedojrzałość mechanizmów klirensu nerkowego i wątrobowego; 4) wiązanie się różnych substancji z białkami i kwestie związane z wypieraniem z takich wiązań (w szczególności bilirubiny); 5) penetrację produktów leczniczych w ośrodkowym układzie nerwowym; 6) specyficzne dla tej grupy wiekowej stany chorobowe, w szczególności zespół zaburzeń oddechowych u noworodków, drożny przewód Botalla, pierwotne nadciśnienie płucne; 7) specyficzne stany wrażliwości u noworodków z porodu przedwczesnego, w szczególności martwicze zapalenie jelita cienkiego i jelita grubego, wylew do komory mózgowej, retinopatię wcześniaków; 8) szybkie i zmienne dojrzewanie wszystkich funkcji fizjologicznych i farmakologicznych, prowadzące do konieczności stosowania różnych, zmiennych schematów dawkowania; 9) przezskórne wchłanianie produktów leczniczych.   2. Ze względu na złożoność badań klinicznych prowadzonych u noworodków z porodów przedwczesnych w opracowaniu protokołu takiego badania muszą brać udział eksperci z dziedziny neonatologii i farmakologii. § 5. W trakcie przygotowania protokołu badań klinicznych z udziałem noworodków urodzonych o czasie należy wziąć pod uwagę: 1) odmienną objętość dystrybucji ze względu na zwiększoną zawartość wody i tłuszczów w organizmie oraz dużego stosunku powierzchni ciała do masy ciała;2) nie w pełni dojrzałą barierę krew - mózg; 3) obecność substancji endogennych, w szczególności bilirubiny, mogących przeniknąć do ośrodkowego układu nerwowego; 4) odmienności we wchłanianiu produktów leczniczych; 5) niedojrzałość i szybkie zmiany wątrobowe i nerkowe mechanizmów klirensu; 6) zwiększoną lub zmniejszoną wrażliwość na działania toksyczne produktów leczniczych. § 6. W trakcie przygotowania protokołu badań klinicznych z udziałem niemowląt i małych dzieci należy wziąć pod uwagę: 1) szybki okres dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego; 2) rozwój układu odpornościowego; 3) szybki wzrost całego organizmu; 4) bardziej stabilne wchłanianie produktów leczniczych po podaniu doustnym; 5) znaczną międzyosobniczą zmienność pod względem dojrzewania. § 7. W trakcie przygotowania protokołu badań klinicznych z udziałem dzieci należy wziąć pod uwagę: 1) dojrzałość większości dróg klirensu leków (wątrobowego i nerkowego), z uwzględnieniem tego, że klirens ten przekracza często wartości stwierdzane u dorosłych; 2) ścisłe monitorowanie wpływu produktów leczniczych na wzrost i rozwój dziecka; 3) możliwe zaburzenia rozwoju psychomotorycznego poprzez szkodliwy wpływ produktów leczniczych na ośrodkowy układ nerwowy; 4) zwiększone umiejętności poznawcze i motoryczne wpływające na zdolność dziecka do uczestniczenia w niektórych rodzajach badań dotyczących skuteczności; 5) rozpoczęcie okresu dojrzewania;6) zmiany aktywności enzymów, które metabolizują produkty lecznicze. § 8. W trakcie przygotowania protokołu badań klinicznych z udziałem młodzieży należy wziąć pod uwagę: 1) okres dojrzewania płciowego; 2) niekorzystny wpływ niektórych produktów leczniczych na działanie hormonów płciowych; 3) ocenę aktywności seksualnej, stosowanej metody antykoncepcji i ewentualną konieczność wykonania próby ciążowej przed włączeniem małoletniej do badania; 4) niekorzystny wpływ niektórych produktów leczniczych na rozwój układu nerwowego i czynności poznawczych, opóźnienie lub przyśpieszenie pojawienie się okresu dojrzewania, przyśpieszenie lub opóźnienie wzrostu;5) wpływ zmian hormonalnych występujących w okresie dojrzewania, w szczególności wzrostu oporności na działanie insuliny w cukrzycy, nawroty drgawek w okresie wystąpienia pierwszego miesiączkowania, zmiany częstotliwości i nasilenia ataków migreny oraz zaostrzenia przebiegu astmy, mogących wpływać na wyniki badań klinicznych; 6) możliwość samodzielnego zażywania innych, nieprzepisanych leków, używania alkoholu, narkotyków i tytoniu; 7) możliwość nieprzestrzegania zaleceń lekarza. § 9. Przed rozpoczęciem badań klinicznych z udziałem małoletnich należy uzyskać dane dotyczące toksyczności po wielokrotnym podaniu produktu leczniczego, jego wpływu na rozrodczość i dane dotyczące genotoksyczności uzyskane z badań na młodych zwierzętach laboratoryjnych prowadzonych zgodnie z przepisami dotyczącymi doświadczeń na zwierzętach. § 10.   1. Badania kliniczne z udziałem małoletnich można przeprowadzić dopiero po ukończeniu fazy II lub III badań klinicznych z udziałem dorosłych.  2. W przypadku, gdy nowe produkty lecznicze mają być stosowane wyłącznie lub przede wszystkim u małoletnich, badania kliniczne z ich udziałem mogą rozpocząć się bez poprzedzających je wstępnych badań bezpieczeństwa i skuteczności przeprowadzanych u dorosłych.   3. Wstępne badania mogą być wykonane jedynie z udziałem małoletnich, w przypadku gdy podanie leku dorosłym i tak nie dostarczyło by istotnych danych i naraziło by ich na niepotrzebne ryzyko, w szczególności gdy terapia dotyczy chorób metabolicznych lub genetycznych występujących wyłącznie w populacji pediatrycznej.   4. Badania kliniczne z udziałem małoletnich można rozpocząć wcześniej niż w terminie określonym w ust. 1, w przypadku gdy produkty lecznicze mają być stosowane zarówno u dorosłych jak i u małoletnich w stanach zagrożenia życia, jeżeli nie istnieje alternatywna metoda leczenia lub jest ona bardzo ograniczona, a nowa metoda lub produkt leczniczy stanowią znaczący postęp w terapii.   5. W przypadkach określonych w ust. 4, badania kliniczne z udziałem małoletnich powinny się rozpocząć zaraz po otrzymaniu wstępnych danych dotyczących bezpieczeństwa nowego produktu i określeniu potencjalnych korzyści z jego stosowania u małoletnich. § 11. W przypadku konieczności przeprowadzenia badań dotyczących skuteczności produktu leczniczego u małoletnich należy dokładnie określić punkty końcowe badania dla poszczególnych grup wiekowych. § 12. Jeżeli z danym produktem leczniczym zostały przeprowadzone badania kliniczne z udziałem dorosłych ich wyniki należy wykorzystać, jeżeli to możliwe, przy przeprowadzaniu badań klinicznych z udziałem małoletnich. § 13.   1. Wykorzystanie danych z badań klinicznych u dorosłych jest dopuszczalne w przypadku gdy produkt leczniczy będzie stosowany u małoletnich w tych samych wskazaniach co produkt zarejestrowany u dorosłych, przebieg choroby w obu grupach jest zbliżony, a efekt terapii jest porównywalny.   2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, należy jedynie przeprowadzić badania farmakokinetyki umożliwiające dostosowanie odpowiednich dawek produktu dla małoletnich w celu uzyskania tych samych terapeutycznych stężeń produktu we krwi co u dorosłych. § 14. Badania skuteczności produktu leczniczego u małoletnich są niezbędne w przypadkach gdy produkt ma być stosowany w innych wskazaniach, niż u dorosłych oraz gdy przebieg choroby i wynik leczenia w obu tych grupach jest odmienny. § 15. W przypadku gdy wiadomo, że skuteczność produktu leczniczego nie jest uzależniona od jego stężenia we krwi lub gdy zależność pomiędzy stężeniem a skutecznością jest inna u dorosłych i u małoletnich, należy wykonać badania farmakologiczne z udziałem małoletnich. § 16.   1. Jeżeli z danym produktem leczniczym prowadzone są badania kliniczne z udziałem małoletnich w różnych grupach wiekowych, wyniki badań przeprowadzonych z udziałem małoletnich starszych należy wykorzystać, jeżeli to możliwe, przy przeprowadzaniu badań klinicznych z udziałem małoletnich młodszych.   2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku: 1) badań farmakokinetyki, które należy przeprowadzić dla wszystkich grup wiekowych; 2) specyficznych chorób występujących tylko u noworodków urodzonych przedwcześnie lub o czasie, w zakresie wyników dotyczących skuteczności u starszych małoletnich, ze względu na konieczność użycia nowych metod oceny wyników terapii w tej grupie wiekowej. § 17. Ze względu na odmienność reagowania młodego organizmu na produkty lecznicze należy wnikliwie obserwować i analizować wszystkie działania niepożądane i interakcje, a w razie konieczności przeprowadzić długoterminowe badania obserwacyjne.
§ 18. W przypadku konieczności oceny nasilenia bólu w badaniach klinicznych z udziałem małoletnich należy w różnych grupach wiekowych użyć odpowiednich skal oceny, w szczególności rysunkowej lub liczbowej. § 19. U pacjentów małoletnich z przewlekłą chorobą, uczestniczących w badaniach klinicznych, przy ocenie wyników bierze się pod uwagę czas trwania choroby, wiek i stopień rozwoju pacjenta. § 20. Przy zgłaszaniu działań niepożądanych z badań klinicznych z udziałem małoletnich należy uwzględnić prawidłowe dla poszczególnych kategorii wiekowych, wartości wyników laboratoryjnych i klinicznych. § 21.   1. W badaniach klinicznych z udziałem małoletnich stosuje się specjalną, pediatryczną postać produktu leczniczego, umożliwiającą dokładne dawkowanie produktu i gwarantującą akceptację przez małoletniego i rodziców.   2. Przy tworzeniu postaci produktu leczniczego, o której mowa w ust. 1, uwzględnia się w szczególności: 1) konieczność stworzenia różnych postaci preparatu jak i też różnych smaków i kolorów danego preparatu - dla produktów przeznaczonych do podawania doustnego; 2) możliwość powstania różnych postaci farmaceutycznych preparatu takich jak: roztwory, zawiesiny czy tabletki rozpuszczalne – w zależności od wieku małoletnich, dla których produkt ma być przeznaczony; 3) dostępność produktu leczniczego w różnych dawkach i stężeniach; 4) konieczność dostosowania produktów leczniczych do stosowania u małoletnich, w przypadku gdy substancje pomocnicze dopuszczone do stosowania u dorosłych mogą być toksyczne dla małoletnich. § 22.   1. W celu wybrania odpowiedniej dawki dla poszczególnych kategorii wiekowych, w których ma być stosowany dany produkt leczniczy wykonuje się badania farmakokinetyczne z udziałem małoletnich.   2. Zalecenia dotyczące dawkowania u małoletnich powinny być wyrażone w mg/kg masy ciała lub w przypadku preparatów z wąskim indeksem terapeutycznym (stosowanych np. w onkologii) w mg/m2 powierzchni ciała. § 23. W celu zminimalizowania bólu i dyskomfortu w trakcie trwania badania klinicznego z udziałem małoletnich należy: 1) zapewnić w badaniu klinicznym udział personelu posiadającego wiedzę i umiejętności w zakresie postępowania z małoletnimi; 2) stosować metody mające na celu minimalizację dyskomfortu związanego z wykonywanymi procedurami, w szczególności:

a) stosować miejscowe znieczulenie w celu założenia cewników dożylnych, b) pobierać krew, jeżeli to możliwe, przy dokonaniu jednego nakłucia żyły w celu dokonania kilku badań, c) używać w badaniach laboratoryjnych czułych testów laboratoryjnych, d) przeprowadzać badania laboratoryjne w laboratoriach mających doświadczenie w pracy z próbkami krwi o małej objętości, e) używać cewników zakładanych na stałe;

3) zamieszczać w protokole badania klinicznego uzasadnienie pobrania danych objętości krwi. § 24. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

MINISTER ZDROWIA