W Polsce od ok. 10 lat toczy się z różną intensywnością dyskusja dotycząca praw pacjenta. Głos, w często zażartych rozmowach zabierają medycy, pacjenci, filozofowie, prawnicy, oraz różni specjaliści od tzw. inżynierii społecznej. Cechą wspólną powyższych dyskusji jest kierowanie ich w pewnym momencie w stronę relacji jakie istnieją, lub też powinny istnieć pomiędzy personelem medycznych, a osobą pacjenta. Zarówno akty prawne, jak i kolejne organizowane dla personelu medycznego szkolenia zwracają uwagę na konieczność podmiotowego traktowania pacjenta. W historii medycyny odnaleźć możemy „dokument”, który wprost ukazuje zasady traktowania osoby chorej w sposób, w pełni szanująca jej godność. „Dokumentem” tym jest tzw. przysięga, a w zasadzie modlitwa Majmonidesa uznawanego przez wielu za drugiego, poza Hipokratesem ojca medycyny.   

Przysięga Majmonidesa

Majmonides- Mosze Ben Majmoc, był wielkim żydowskim filozofem oraz lekarzem żyjącym w latach 1135- 1204. Był wszechstronnie wykształcony. Studiował teologię, medycynę oraz prawo mojżeszowe. Powszechnie uznaje się, iż jego kodeks uznać można za jedyny porównywalny z Przysięgą Hipokratesa. Majmonides w przeciwieństwie do Hipokratesa odwoływał się do filozofii monoteistycznej. Oto wybrane fragmenty wspomnianego Kodeksu: „…Zesłałeś następnie człowiekowi Posłańców, choroby, które zapowiadają zbliżanie się niebezpieczeństwa i nakazałeś mu, by przygotował się na ich zwalczanie. Wieczna Opatrzność wyznaczyła mnie, bym czuwał nad życiem i zdrowiem Twoich stworzeń.

Oby miłość do sztuki, którą wykonuję, była dla mnie cały czas motorem mojego działania. Oby nigdy chciwość ani skąpstwo, ani żądza sławy lub wielkiego rozgłosu nie zaprzątały mojego umysłu, gdyż są one wrogami prawdy i dobroczynności i łatwo mogłyby mnie zwieść i sprawić, że zapomniałbym o moim wzniosłym celu czynienia dobra Twoim dzieciom.

Obdarz mnie siłą serca i umysłu, tak aby gotowe one były służyć bogatym i biednym, dobrym i złym, przyjaciołom i wrogom i obym w pacjencie moim widział tylko cierpiącego bliźniego(…).

O Boże, wyznaczyłeś mnie, abym czuwał nad życiem i śmiercią Twoich stworzeń. Oto jestem, gotowy do wypełnienia mojego powołania. Amen."

Prezentowany kodeks jest z jednej strony modlitwą, z drugiej zaś stanowi istotną deklarację etyczną. W kodeksie dostrzec można, iż Majmonides oddaje chwałę Bogu dziękując mu za cuda oraz łaskawość jaką okazuje ludziom. Z perspektywy poszanowania praw pacjenta istotne jest, iż wspomniana modlitwa mówi o obowiązkach w stosunku do chorego. Ukazuje wartość umiłowaniu medycyny oraz rozwijania wiedzy naukowej. Podobnie jak Hipokrates także Majmonides zwraca uwagę na konieczność okazywania starszym lekarzom szacunku oraz piętnuje chciwość. Wymienia się w nim cnotę czystości oraz świętości. W omawianym kodeksie nie wspomina się jednak o aborcji, eutanazji, a także o tajemnicy lekarskiej, tak, jak ma to miejsce w przysiędze Hipokratesa.

Modlitwa Majmonidesa jest kolejnym zbiorem zasad etycznych, który podobnie, jak ww. przysięga zwraca uwagę, iż bycie lekarzem to nie tylko zawód. Majmonides  odwołując się do Boga zaznacza, iż praca lekarza jest misją, powołaniem, zadaniem. Odpowiedzialność jaką lekarz ma wobec bliźnich jest tu w sposób wyraźny wzmocniona odpowiedzialnością wobec Boga. Osoba pacjenta w modlitwie omawianego lekarza- filozofa stanowi poza Bogiem centrum rozważań. Majmonices nazywa pacjentów dziećmi Boga, prosi Stwórcę o umiejętność niesienia pomocy bliźniemu bez względu na emocjonalny stosunek do niego. Historycy medycyny zwracają uwagę, iż Majmonidesa należy uznać za twórcę tzw.  psychologicznego podejścia do pacjenta. Główne tezy jakie omawiany uczony głosił będąc także lekarzem władców egipskich to: uznawanie pomocy chorym jako najwyższego zaszczytu, leczenie chorego, a nie choroby, udzielanie pomocy medycznej bez względu na przekonania religijne oraz narodowość chorego.  Poglądy Mosze Ben Majmona odgrywały w późniejszych latach bardzo istotne znaczenie. Powszechnie uznaje się, iż poglądy uczonego stanowią jeden z najważniejszych filarów medycyny. Znalazło to odzwierciedlenie w używaniu dzieł Majmonidesa w trakcie nauczania kolejnych adeptów sztuki medycznej.

Red. Błażej Kmieciak