W portalu Eurekalert pojawił się artykuł, wg którego szacuje się, że rocznie około pół miliona ton cebuli trafia na śmietnik: części nie udaje się sprzedać, a część nie spełnia norm Unii Europejskiej. Ściślej - jest niewymiarowa. Czy wyrzucana cebula może stanowić jakikolwiek problem?

Otóż cebula zawiera sporo związków siarki, które w procesie gnicia dostają się do środowiska i zagrażają organizmom żyjącym w pobliży składowisk odpadów. Z drugiej strony w tym warzywie zgromadzonych jest wiele wartosciowych substancji o walorach prozdrowotnych.

Niebezpieczna dla środowiska?

Charakterystycznymi składnikami cebuli (Allium cepa), są pochodne aminokwasów zawierające siarkę, głównie cykloalliina, która posiada silne właściwości hipocholesteremiczne (zmniejszające stężenie cholesterolu we krwi) oraz jej liczne pochodne, m.in. dihydroalliina i metyloalliina. Ponadto w kwasach nukleinowych cebuli stosunkowo obficie występuje cytozyna.

W procesie  enzymatycznego rozkładu  sulfotlenku  S-allilo-L-cysteiny tworzy się  kwas  allilosulfinowy,  który został zidentyfikowany  jako  jeden z czynników wywołujących  łzawienie: CH₂=CH-CH₂-S-OH 

Innym jest kwas S-propenylosulfenowy z powstający z propyloalliiny: CH₃-CH=CH-SO-OH

Za pomocą chromatografii gazowej już wiele lat temu zidentyfikowano m.in. następujące lotne składniki cebuli: disiarczek dimetylu,  disiarczek metylo-n-propylu, trisiarczek di-n-propylu, merkaptan n-propylowy oraz różne alkohole i aldehydy.

Wśród wystepujących związków siarkowych cebuli znajduja się także: propenyloalliina, kwas allilosulfinowy (allilosulfenowy), disiarczek metylopropylu, disiarczek di-n-propylu. Związki te w większości w wyższych stężeniach powodują duszności, a także mogą wywołać objawy zatrucia.

Produktami gnilnego rozkładu tych związków są m.in. lotne, zarówno organiczne, jak i nieorganiczne związki siarki, np. siarkowodór, które są toksyczne dla środowiska. Juz same nawet, nieprzekształcone siarkowe pochodne organiczne mają w duzych ilosciach działanie szkodliwe dla organizmu.

Oczywiście jedna cebula nikomu nie zaszkodzi, wręcz przeciwnie. Problem pojawia się, gdy wiele ton cebuli zacznie naraz gnić. Duże skupisko rozkładających się warzyw może mieć istotne znaczenie dla żyjących w pobliżu organizmów oraz ludzi. Lotne związki siarki charakteryzują się niezwykle nieprzyjemnymi zapachami, co także ma swoje konsekwencje, jeśli składowane odpady warzywne zostaną ulokowane w pobliżu miejsc zamieszkania.

Problemem nie tylko są odrzucane w czasie sortowania całe cebule, ale również części pozostające po obróbce w trakcie produkcji przetworów, głównie łuska i łupina.

Hiszpański Autónoma de Madrid i brytyjski Cranfield University rozpoczęły prace badawcze nad metodami odzyskiwania z łuski cebuli kwercetyny, bioflawonoidów i łatwo przyswajalnych włókien roślinnych. Zawierają je także łupiny odrzucane w przemysłowym procesie oczyszczania tych warzyw.

Choć cebula jest bogata w szereg mało przyjemnych organoleptycznie związków, to zawiera również wiele substancji klasyfikowanych obecnie i stosowanych jako produkty lecznicze i wspomagające zdrowie.

Fruktany to niskocząsteczkowe, najczęściej rozgałęzione związki zbudowane z D-fruktozy (β-D-fruktofuranozy). W większości tych związków na redukującym końcu cząsteczki znajduje się glukoza.  Są rozpuszczalnym w wodzie materiałem zapasowym roślin lub też występują w komórkach mikroorganizmów. Rzadko występują w liściach, wyjątkiem jest właśnie cebula. Zazwyczaj są zmagazynowane w bulwach, kłączach oraz dolnych częściach łodyg. Znaleźć je mozna także w niedojrzałych owocach. 

Drobnoustroje produkują fruktany w obecności sacharozy w podłożu. Jednym z popularnych fruktanów jest inulina – obecnie popularnie stosowany słodzik oraz substytut tłuszczu w produktach cukierniczych. Inulina jest prebiotykiem: nie jest ani trawiona, ani wchłaniana w jelicie, gdyż nie posiadamy enzymów rozkładających wiązania 1,2-glikozydowe znajdujące się we fruktanach; inulina jako prebiotyk stymuluje wzrost korzystnej mikroflory przewodu pokarmowego (Bifidobacterium), gdyż pałeczki kwasu mlekowego są w stanie fermentować inulinę. Powoduje to ich intensywny wzrost i zakwaszenie środowiska poprzez produkcję takich kwasów jak octowy, mlekowy czy propionowy, co hamuje rozwój mikroflory patogennej.

Spożywane fruktany dodatkowo w organizmie człowieka wywołują cały szereg pozytywnych efektów: obniżają poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi poprzez hamowanie syntezy lipidów w wątrobie, podwyższają przyswajalność wapnia, magnezu, cynku i żelaza. Wzmagając perystaltykę jelit zmniejszają raka jelita grubego. Mówi się, że ich spożywanie podnosi odporność całego organizmu

Włókna roślinne zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jelita grubego i zaburzeń pracy przewodu pokarmowego. Mają także wpływ na prace serca oraz są pomocne w leczeniu otyłości czy cukrzycy typu drugiego. Związki fenolowe zawarte w łupinie są dobrymi antyoksydantami popularnie i szeroko stosowanymi w produkcji ostatnio modnych suplementów.

Kwercytyna jest pochodną flawonu i nalezy do linii silnych organicznych antyoksydantów. Obecnie jest szeroko stosowany w suplementach diety oraz w połaczeniu z wapniem w preparatach o dzialaniu przeciwzapalnych, przeciwuczuleniowych i przeciwwysiękowych.

Związki siarkowe, choć mogą być prekursorami szkodliwych związków, dostarczane  w odpowiednich ilościach, także wywierają korzystny wpływ na nasze zdrowie. Niektóre z nich utrudniają osadzanie się płytek cholesterolowych na ściankach naczyń krwionośnych powstrzymując w ten sposób zwężanie się światła naczyń, prowadzącego do miażdżycy.

Najbardziej znanym zwiazkiem tego typu jest alliicyna (jednak znajduje sie ona przede wszystkim w czosnku, w cebuli zaś nie wykryto jej obecności; istnieje szansa że podobne do niej związki także korzystnie wpływaja na uklad krwionośny). Wykazują także działanie przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwgrzybiczne oraz antyoksydacyjne. Stąd surowa cebula, wraz z czosnkiem, są jednym z popularnych środków domowego leczenia.

Z uwagi na rosnące niebezpieczeństwo powstawania lokalnych skażeń gleby i środowiska w rejonach nadprodukcji cebuli, naukowcy zamierzają zachęcić przetwórców do tego, aby oddzielali niepotrzebne części cebul podczas produkcji przemysłowej i odkładali niewymiarowe oraz nadmiarowe sztuki. Pomysł zagospodarowania "cebulowych" odpadów może być rozwiązaniem dwóch problemow: usuniecie toksycznej biomasy i uzyskanie taniego surowca do produkcji preparatów leczniczych.  Niewymiarowa unijnie cebula, która przecież jakościowo nie różni się od „tej dobrej”, może się więc okazać dość tanim źródłem cennych składników sprzyjających zdrowiu. Powstaje teraz pytanie, jak szybko zareagują na potencjał tego surowca producenci suplementów diety i leków bez recepty.

Oprac. Joanna Roga

Źródła:

 (PAP)

Eurekalert.com

Wikipedia

P. Czikow, J. Łaptiew Rośliny lecznicze