Pasożyty, jak pamiętamy z lekcji biologii, dbają zawsze o swojego żywiciela. O ile osobom zdrowym rzeczywiście rzadko wyrządzają krzywdę, o tyle dla ludzi z osłabioną odpornością mogą stanowić już spore zagrożenie. Pasożyty kolonizujące przewód pokarmowy możemy zaliczyć do  robaków i pierwotniaków. Robaki z kolei dzielą się na dwie grupy: płaskie (tasiemce) i obłe (glista ludzka, owsiki, włosogłówka). Kiedyś parazytozy stanowiły duży problem terapeutyczny i kojarzyły się głównie z marginesem społecznym czy ludźmi żyjącymi w ciężkich warunkach socjalnych. Poprawa higieny i świadomości wśród Polaków znacznie zmniejszyła odsetek zachorowań. Jednocześnie dzięki rozwojowi turystyki do krajów nieeuropejskich zwiększa się w ostatnich latach ilość parazytoz tropikalnych.

Tasiemce

W przewodzie pokarmowym człowieka może występować jednocześnie wiele tasiemców. Wszystkie łączy to, że w cyklu rozwojowym każdy ma dwóch żywicieli (wyjatke -  karłowaty), przy czym żywicielem pośrednim jest zwykle zwierzę hodowlane, które spożywa człowiek. Do najczęstszych lokatorów naszych jelit należą: tasiemiec nieuzbrojony, uzbrojony (choroba wągrzyca), bąblowiec (choroba bąblowica) i bruzdogłowiec szeroki.  Objawy tasiemczycy nie są charakterystyczne co znacznie utrudnia diagnozę. Niedokrwistość, ogólne osłabienie, problemy ze strony przewodu pokarmowego mogą być mylone z innymi jednostkami chorobowymi. Tasiemczyce są bardzo niebezpieczne. Uwolnione, inwazyjne larwy atakują w zasadzie wszystkie narządy. Wągier może zaatakować np. mózg lub gałkę oczną, co może skutkować ślepotą i zagrożeniem życia. Bruzdogłowiec szeroki pochłania duże ilości witaminy B12, powodując niedokrwistość megaloblastyczną u gospodarzy. Tasiemiec uzbrojony może osadzać torbiel w centralnym układzie nerwowym, co prowadzi do rozwoju padaczkowych napadów drgawek (neurocysticerkoza). Jak uniknąć problemu? Najważniejsza jest świadomość pochodzenia mięsa (legalny ubój), unikanie spożywania potraw surowych, dokładne mycie i dalsza obróbka cieplna mięsa. Diagnostyka opiera się na badaniu próbki kału i stwierdzeniu obecności jaj lub członów niechcianego gościa. W zwalczaniu pasożyta stosuje się niclosamid, prazykwantel i albendazol.

Owsiki

Należą do najczęstszych, niechcianych gości w naszych jelitach, szczególnie u dzieci. Bytują w jelicie cienkim, natomiast jaja składają w fałdach skóry w okolicy odbytu w porze nocnej. Do objawów charakterystycznych należy świąd okolic odbytu, zwłaszcza w nocy, nerwowość, brak apetytu, anemia, bóle brzucha. Zakażenie odbywa się poprzez surowe jedzenie, przedmioty użytkowe i brudne ręce, na których znajdują się jaja owsików. Można śmiało mówić o sezonowych epidemiach owsicy, np. w przedszkolach i szkołach. Diagnostyka również polega na mikroskopowej analizie próbki kału. Leczenie nie jest skomplikowane. Trzeba podać pyrantel wszystkim domownikom. Konieczne jest również przestrzeganie zasad higieny osobistej – codzienne zmienianie bielizny, pościeli i dezynfekcja ubikacji.

Glista ludzka

Należy do największych robaków atakujących ludzi. Dorosły  osobnik może mierzyć blisko pół metra długości. Jej cykl rozwojowy jest o wiele bardziej skomplikowany. Człowiek spożywa postać larwalną pasożyta, który następnie przebija się przez ścianę jelita i z krwią wędruje do oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Odkrztuszane larwy ponownie po połknięciu dostają się do przewodu pokarmowego, gdzie uzyskują postać dorosłą. Objawy zakażenia są związane z układem oddechowym – ścieżką migracji patogenu. Może dojść do zapalenia oskrzeli, płuc lub nacieków. Do tych symptomów dochodzą jeszcze te żołądkowo-jelitowe. U niektórych osób występują nawet astmopodobne napady duszności lub skórne alergie. Diagnoza opiera się na badaniu stolca, czasami obrazy rentgenowskie mogą wskazywać na niedrożność jelit, występuje eozynofilia. Leczenie ogranicza się do podania pojedynczej dawki mebendazolu lub abendazolu.

Tęgoryjec dwunastnicy

Dorosły osobnik ma ciało długości ok. 2 cm. Chorobę, którą wywołuje, nazywa się ankylostomatozą. Dawniej często zarażali się nią górnicy, stąd jej inna nazwa to anemia górników lub choroba tunelowa. Do zarażenia dochodzi głównie przez nieuszkodzoną skórę poprzez kontakt z ziemią gdzie znajdują się larwy, które następnie z prądem krwi dostają się do przewodu pokarmowego. Ankylostomatoza jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci, ponieważ może doprowadzić do opóźnień w rozwoju i mieć poważne konsekwencje zdrowotne w późniejszym życiu. W Polsce choroba ta praktycznie nie występuje, gdyż jaja tego pasożyta wymagają wysokiej temperatury. Tęgoryjec może żyć w organizmie człowieka nawet 8 lat. Mikroskopowe badanie kału na obecność jaj pasożyta pozwala postawić właściwą diagnozę. Leczenie za pomocą pojedynczej dawki albendazolu lub mebendazolu zazwyczaj jest wystarczające.

Przywry jelitowe

PNależą do obupłciowych robaków płaskich bytujących w naszym organizmie. Cykl życia każdego gatunku jest bardzo złożony i może obejmować szereg żywicieli pośrednich, takich jak ślimaki, ryby, kijanki lub warzywa. Ludzie zarażają się po spożyciu surowego lub niedogotowanego żywiciela pośredniego. Larwy przywiązują się do ścian jelit, gdzie rozwijają się do postaci dorosłej przez okres kilku miesięcy. Przywry powodują zapalenia, owrzodzenia i wydzielanie śluzu w miejscu przyłączenia. Choroba może przebiegać bezobjawowo, ale u większości zainfekowanych następuje spadek masy ciała, bóle brzucha, nudności i wymioty. Do najgroźniejszych przywr należą: motylica wątrobowa i motyliczka. Lekiem z wyboru jest prazykwantel. Po kuracji należy również zadbać o intensywną regenerację wątroby.

Balandtidium Coli

Balantidioza jest chorobą zakaźną, rozwijającą się poprzez zakażenie pierwotniakiem Balandtidium Coli, który żyje w układzie pokarmowym człowieka i świni. Człowiek zakaża się poprze spożycie skażonego mięsa. Zarażeniu zwykle  ulegają osoby podróżujące do krajów tropikalnych oraz hodowcy trzody i rzeźnicy, czyli wszyscy którzy mają bezpośredni kontakt z trzodą chlewną. Larwy mieszkają głównie w świetle jelita, ale mogą przeniknąć także do śluzówki i powodować tam owrzodzenia. Do charakterystycznych symptomów balantidozy należą śluzowo-krwawa biegunka, wymioty, nudności, bóle brzucha, nudności i wymioty, anoreksja. Leczenie obejmuje uzupełnienie objętości elektrolitów, jak i przeciwbakteryjne działanie tetracykliną i metronidazolem.

Dientamoeba fragilis

Należy do chorobotwórczych pierwotniaków występujących we wszystkich krajach na świecie. Wywołuje on dientamoebozę, zapalną chorobę jelita grubego, która w ostrej postaci wywołuje bóle brzucha i krwawe, śluzowe biegunki. W Polsce choroba występuje sporadycznie. Wrota inwazji stanowi jama ustna. Zarazić można się bezpośrednio od zainfekowanego człowieka lub w wyniku kontaktu ze skażonymi larwami pokarmami.

Lamblia intestinalis (giardia)

Lamblia, będąca wiciowcem jelitowym, wywołuje chorobą zwaną lambliozą lub giardiazą. Szacuje się, że od 12 do 64% ludności, w zależności od regionu świata może być zarażona tym pierwotniakiem. Człowiek zakaża się spożywając wodę z cystami giardii, które następnie kolonizują jelito cienkie. Dochodzi do uszkodzenia śluzówki jelita, co dalej prowadzi do upośledzonego wchłaniania tłuszczów, laktozy i witamin B12, A i kwasu foliowego. Może dojść również do zapalenia dróg żółciowych i żółtaczki. Dzieci, u których układ odpornościowy nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięty, są szczególnie wrażliwe na infekcję. Rozpoznanie choroby opiera się na wykryciu cyst w kale lub stwierdzeniu przeciwciał we krwi. Leczenie zazwyczaj polega na uzupełnieniu płynów i elektrolitów oraz podawaniu metronidazolu lub tynidazolu.

Entamoeba histolytica (ameba)
Ten pierwotniak powoduje czerwonkę (pełzakowicę, amebę). Rozpoznane czerwonki pełzakowatej bywa trudne. Zarazić się amebą można tylko drogą pokarmową, poprzez inwazyjną cystę pełzaka. Choroba ta jest powszechna wśród turystów podróżujących do tropików. Zakażenie może jednak mieć miejsce także w Polsce, gdyż jest diagnozowane u osób nigdy niewyjeżdżających za granicę. U siebie możemy zarazić się czerwonką poprzez spożywanie jedzenia w budkach prowadzonych przez osoby przyjezdne, nieprzebadane pod kątem nosicielstwa pierwotniaka. Faza ostra choroby objawia się biegunką (często krwawą- stąd nazwa), gorączką sięgającą 39 stopni, ogólnym osłabieniem, bólami brzucha, wymiotami. Po powrocie z kraju zagrożonego pełzakowicą należy zgłosić się do laboratorium celem wykonania badania mikroskopowego świeżego kału na obecność pasożyta. W leczeniu wykorzystuje się obecnie związki chlorochiny, emetyny, hydroksychinoliny, pochodne imidazolowe (metronidazol, tynidazol), paromomycynę i inne leki przeciwpierwotniakowe.

Profilaktyka

Zasadniczą rolę w zapobieganiu zakażeniu pasożytem jelitowym odgrywa ścisłe przestrzeganie zasad higieny osobistej. Najważniejszą zasadą jest dokładne mycie rąk po skorzystaniu z toalety, ponieważ pasożyty jelitowe przedostają się do organizmu głównie przy tej okazji. Ważne jest również codzienne zmienianie bielizny i jak najczęstsze pościeli. Bardzo istotne jest uważanie na to co i skąd jemy. Mięso nabyte w sklepie jest przebadane pod kątem występowania w nim pasożytów i takie możemy przyjąć za bezpieczne. Jednakże kupując mięso na bazarze lub od znajomego takiej pewności już nie mamy. Każdy niepokojący objaw jelitowy lub gorączka po powrocie z kraju tropikalnego powinny być również zgłoszone do lekarza.