Pierwsze rezultaty skuteczności odkrytego antybiotyku, znanego jako "platensymycyna", zostały opublikowane w czasopiśmie "Nature". Dowodzą one, że środek jest skuteczny u myszy wobec bakterii Gram-dodatnich, w tym takich supermikrobów jak MRSA (metycylinooporny gronkowiec złocisty), oraz - co istotne - nie jest toksyczny. Badacze mają nadzieję, że przełom ten daje szanse na stworzenie pierwszego leku z całkowicie nowej serii antybiotyków.

W 1928 r. po powrocie z urlopu Alexander Fleming odkrył, że kilka próbek gronkowców Staphylococcus zostało zniszczonych przez grzyba Penicillium notatum. Choć inni wcześniej zaobserwowali ten efekt, to inicjatywa i dalekowzroczność Fleminga zmieniły przypadkową obserwację w ratujący życie lek. Pierwszy pacjent został poddany terapii aktywnym składnikiem, penicyliną, dopiero w 1942 r., lecz wydarzenie to skierowało rozwój i ambicje medycyny na nowe tory. Pierwsze antybiotyki przyniosły Flemingowi, wspólnie z Howardem Walterem Floreyem i Ernstem Borisem Chainem, którzy opracowali metody masowej produkcji leku, nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 1945 r. Bez wątpienia antybiotyki zrewolucjonizowały medycynę. Ocaliły niezliczoną rzeszę istnień ludzkich - z pewnością rzędu setek milionów osób. Śmiertelne infekcje stały się nagle uleczalne - i to szybko. Stan pacjentów wykazywał poprawę w ciągu godzin od podania pierwszej dawki, skłaniając wielu do okrzyknięcia antybiotyków "cudownymi" lekami. Niestety skuteczność wczesnych antybiotyków, z których niemal wszystkie zostały odkryte w latach 1940. i 1950., jest główną przyczyną ich popadnięcia w niełaskę. Lekarze przepisywali nadmierne ilości cudownych tabletek, a pacjenci szybko czuli się lepiej, lecz zasadnicze znaczenie miał fakt, że często nie doprowadzali kuracji do końca. Umożliwiło to bakteriom powrót w formie bardziej zjadliwej lub nawet lekoopornej. Dziś wiele chorób leczonych wcześniej z powodzeniem antybiotykami należy do lekoopornych, a termin ten jest szeroko rozpowszechniony. - To nie jest po prostu oporność na lek, ale oporność na liczne leki; te supermikroby są bardzo trudne w leczeniu - wyjaśnił Sheo Singh w rozmowie z CORDIS Wiadomości. Wraz z głównym autorem, Junem Wangiem, dokonał on pierwszego odkrycia i prowadził ustalanie charakterystyki mikrobiologicznej i biochemicznej oraz chemiczne badania produktów naturalnych. Platensymycyna jest zaledwie trzecim nowym antybiotykiem odkrytym w okresie 40 lat. Dr Singh był odpowiedzialny za wyizolowanie nowego związku. - Podstawową kwestią jest oporność na istniejące rodzaje antybiotyków. Taka jest potrzeba. Od 1960 r. opracowaliśmy niewiele tych środków, a większość z nich to po prostu zmodyfikowane antybiotyki. - Skupiliśmy się na obszarach docelowych. Kilka lat temu zdaliśmy sobie sprawę, że jeśli będziemy nadal badać tradycyjne obszary docelowe, nic nie znajdziemy - powiedział. Zespół opracował nowatorskie podejście do wynajdowania celów antybiotyku. Tradycyjne antybiotyki, takie jak penicylina, działają poprzez blokowanie zdolności bakterii do budowy ściany komórkowej, DNA i białek. To zabija bakterię. Jednakże, ponieważ większość antybiotyków jest ukierunkowana na te same procesy, mogło to w rzeczywistości przyspieszyć rozwój oporności bakterii. Steve Soisson koordynował w zespole rentgenowską analizę krystalograficzną i rozwój bezpośredniej zdolności wiązania, identyfikując specyficzne sposoby działania nowego związku. W rozmowie wyjaśnił, jak zespół opracował wrażliwą bakterię, reagującą silnie na działanie antybiotykopodobne. - Przygotowaliśmy kompleksową analizę opartą na uwrażliwionym gronkowcu Staphylococcus. Była to technologia umożliwiająca prowadzenie prac - krytyczne znaczenie miał poziom wrażliwości. I ponownie dr Singh: - Zaprojektowaliśmy bakterię wrażliwą na specyficzne działanie antybiotyku, a potem prowadziliśmy badania w kierunku ekstraktów z produktów. Ekstrakty te pochodziły z próbek gleby, śmieci - użyliśmy ponad 250 000 preparatów w poszukiwaniu "trafień". Na tym polega celowe badanie masowe na dużą skalę. Bez tego związki nie byłyby skuteczne. Ale konieczne było spełnienie dwóch kryteriów: odkrycia ukierunkowanego na cel i zdolności zabijania bakterii - powiedział. Podczas gdy Alexander Fleming odkrył penicylinę dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, zespół musiał pomóc szczęściu badając ogromną liczbę nowych związków-kandydatów, aż wyjątkowym trafem - był to raczej kontrolowany wyjątkowy traf - znalazł to, czego szukał. Szczęśliwie pierwsze trafienie pojawiło się w próbce gleby pobranej w RPA. Poszukiwany związek wywodzi się od innej bakterii, Streptomyces platensis, od której nowy antybiotyk zapożyczył nazwę. Nie tylko sam związek jest nowy, ale także jego działanie. Platensymycyna jest "inhibitorem FabF", blokującym wytwarzanie przez bakterię kwasów tłuszczowych o długim łańcuchu. Te kwasy tłuszczowe są bardzo potrzebne bakterii do budowy błon i powierzchni. Choć stwierdzono, że niektóre leki działają właśnie w ten sposób, żaden z nich nie wykazał tak silnego efektu antybiotycznego. Główny autor, Jun Wang, powiedział w wywiadzie dla CORDIS - Ten związek pomoże wynaleźć nowe leki wykorzystujące ten właśnie proces - to jest nowy paradygmat. Określiliśmy inne cele, na przykład ścianę komórkową, syntezę białek RNA - i też musimy je analizować. Zespół rzeczywiście znacząco zwiększył szanse na przyszłe przełomowe odkrycia. - Spodziewam się większej liczby trafień, zarówno w badaniach prowadzonych przez Merck, jak i innych badaczy, które wesprą całą dziedzinę - powiedział dr Singh. Zespół jest głęboko świadomy zapotrzebowania na nowe antybiotyki, a platensymycyna pojawiła się w samą porę. - Czynnikiem motywującym [do prowadzenia tych badań] jest bieżąca potrzeba medyczna - istnieje zagrożenie globalnym kryzysem zdrowotnym w przyszłości, wskutek stopniowej erozji skuteczności antybiotyków. Pewnego dnia osiągnie ona stadium krytyczne. MRSA już rozprzestrzenia się w zastraszającym tempie - powiedział dr Soisson. Choć to przełomowe odkrycie wywoła poruszenie w świecie medycznym, należy pamiętać, że proces został jak dotąd przetestowany tylko na myszach. Zespół nie omieszkał przypomnieć rozmówcom z CORDIS Wiadomości, że wszelkie informacje o tym, kiedy produkty mogą być dostępne mają charakter "wysoce spekulatywny". Tymczasem zespół koncentruje swe wysiłki na trwającej procedurze oceny platensymycyny i poszukiwaniu kolejnych nowych antybiotyków. Szczegółowe informacje: www.nature.com/nature/journal/v441/n7091/full/441293a.html.