Mleko to wydzielina gruczołu mlekowego samic ssaków, która pojawia się w okresie laktacji. Mleko krowie jest produktem żywnościowym także dla człowieka.

Mlekiem potocznie nazywa się również napoje nie pochodzące od zwierząt, a będące pochodzenia roślinnego tj. z ziaren, orzechów bądź zbóż. Mowa wtedy o mleku roślinnym. Mleko takie wyglądem przypomina mleko od krowy, jednak znacząco różni się właściwościami.

Kto pije mleko roślinne?

Mleko roślinne piją osoby z nietolerancją laktozy, dzieci i dorośli mający uczulenie na białka mleka krowiego, weganie, ale także te osoby, które nie przepadają za smakiem mleka krowiego. Mleko roślinne podobnie jak mleko krowie używa się do naleśników, ciast, deserów, a także koktajli czy kawy. Może być podstawą śniadań w formie zup mlecznych i płatków. Mleko roślinne, w zależności od rodzaju, jest źródłem wielu różnych pierwiastków i witamin, ułatwia trawienie, nie zawiera cholesterolu. Nadaje się także dla osób z powolnym metabolizmem.

Rodzaje mleka roślinnego

Do najbardziej popularnych mlek roślinnych należą: mleko sojowe, mleko migdałowe, mleko kokosowe i mleko owsiane, ale napój mleczny można przygotować także z: orzechów włoskich, laskowych, nerkowca, makadamia, kaszy jaglanej, gryki, ryżu, sezamu, ziaren słonecznika i pestek dyni.

Mleko zbożowe to mleko ryżowe, owsiane, orkiszowe, kukurydziane, jaglane. Odznaczają się one małą ilością tłuszczu. Są bogate w witaminy grupy B i błonnik. Polecane są dla osób aktywnych, osłabionych chorobą czy uczulonych na soję i orzechy. Można je podawać małym dzieciom. Stanowią smaczny dodatek do dań śniadaniowych.

Mleko sojowe charakteryzuje się gładką konsystencją, dobrze się ścina na twaróg i spienia. Bogate jest w składniki odżywcze. Zawartość tłuszczu wynosi ok. 2% i jest zbliżona do zawartości tłuszczu w mleku krowim. Jest ubogie w cukry, dlatego często sprzedawane jest lekko posłodzone lub aromatyzowane.

Mleko z nasion słonecznika czy konopi jest tłuste, jednak wyjątkowe ze względu na dużą zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Może pełnić rolę substytutu mleka zwierzęcego w odżywczych koktajlach mlecznych.  

Mleko migdałowe, kokosowe, z orzechów nerkowca czy orzechów laskowych to mleka orzechowe. Odznaczają się one charakterystyczną kremową konsystencją oraz orzechowym smakiem i aromatem. Bogate są w tłuszcze roślinne, ale także magnez i wapń. Mogą być dobrym uzupełnieniem koktajli czy zastępować śmietanę w zupie lub sosie.

Dobre i złe strony spożywania mleka roślinnego

Mleko roślinne dzięki swoim wartością odżywczym może być podawane obróbce termicznej, w celu przygotowania wielu potraw zarówno zimnych, jak i ciepłych. Mleko ryżowe uważane jest za hipoalergiczne i jest to alternatywa dla osób uczulonych na mleko krowie, soję czy orzechy.

Mleko roślinne można zrobić samemu w domu, decydując o jego konsystencji, smaku i jakości. Napoje roślinne domowej roboty nie zawierają witaminy B12. Witamina B12 występuje tylko w mleku fortyfikowanym, dostępnym w sprzedaży. Mleko roślinne bez certyfikatu niemodyfikowane genetycznie uważane jest za potencjalnie szkodliwe dla zdrowia, podobnie jak obecność fitoestrogenów w mleku sojowym.  Napoje roślinne dostępne w sprzedaży są przetworzone. W celu poprawy smaku i konsystencji zawierają dodatkowo cukier, sól, aromaty, gumę gellan. Mleko roślinne gotowe jest stosunkowo drogie. Litr mleka kosztuje średnio 9-12zł, czyli średnio 4 razy więcej od mleka krowiego o tej samej pojemności. Mleka orzechowe, sojowe, owsiane mogą być alergizujące i są niewskazane dla osób z nietolerancją glutenu.

Chcąc zniwelować część wad gotowych mlek roślinnych dostępnych na rynku można mleko roślinne przygotować samemu w domu.

Jak przygotować mleko roślinne w domu?

Mleka roślinnego nie trzeba kupować w sklepie. Można łatwo je przygotować w domu, mając tym samym pewność, że nie będzie zawierać żadnych niepotrzebnych substancji, w tym soli i cukru. Poza tym cena otrzymanego w domu mleka jest niższa od kupnego. Smak mleka otrzymanego domowym sposobem jest intensywny, naturalny. Dodatkowo np. w 1 litrze kupnego mleka migdałowego jest ok. 2.5% migdałów, w mleku produkcji domowej aż 20%.

Mleko roślinne domowej roboty charakteryzuje się krótkim okresem przydatności do spożycia – zazwyczaj jest to ok. 3-4 dni podczas przechowywania w lodówce.

Mleko migdałowe

Z 250 g migdałów można sporządzić 1500ml mleka. W tym celu 1 szklankę migdałów, namoczonych

w wodzie należy wrzucić do blendera dodając ok. 3,5 szklanki wody mineralnej, miksować przez 1 minutę i przesączyć przez ścierkę lnianą. Do smaku można dodać 2-4 daktyli, a do gotowego napoju - cynamonu i soli. Należy przechowywać w lodówce przez okres do 4 dni, umieścić migdały w misce i przykryć  je wodą, pozostawiając na  noc (8–10 godzin), rano opłukać i dobrze wymieszać.  

Mleko kokosowe

Z 200 g wiórków kokosowych otrzymuje się 1500 ml mleka. 

Sposób przygotowania: 4 szklanki wody doprowadzić do wrzenia, wsypać 2 szklanki wiórków kokosowych i ugotować. Zmiksować, aż do uzyskania jednolitej masy. Przecedzić. Przechowywać w lodówce, wstrząsnąć przed użyciem.

Mleko owsiane

Z 200 g owsa można otrzymać 1500 ml mleka. 4 łyżki płatków owsianych umieszczamy w blenderze i dodajemy 2 szklanki wody. Miksujemy. Przesączamy przez gazę. Powstały płyn to mleko owsiane, które w zależności od potrzeb można dosłodzić lub posolić dla smaku.