Bioetyczny Areopag

Na początku stycznia 2011r. Ewa K. Czaczkowska, znana publicystka katolicka, poruszająca w swych tekstach również zagadnienia bioetyczne ogłosiła powstanie portalu AreopagXXI. W swoich założeniach programowych twórcy pragnęli by portal „stał się wspólną przestrzenią dla ludzi z różnych, czasem bardzo odległych środowisk. Miejscem spotkania, poznania i  rozmowy. Spokojnej, bez agresji i rzeczowej. Aby stał się rodzajem salonu dyskusyjnego, w którym głównym tematem będą: wiara, religia, duchowość…” W ramach przywołanego forum od dwóch lat można śledzić liczne dyskusje, którym problemy bioetyczne nie są w żaden sposób odległe. Także nasze teksty od pewnego czasu w skróconej wersji mają okazję być komentowane w ramach areopagu. Pomysł red. Czaczkowskiej wydaje się w pełni wpisywać w zapotrzebowanie społeczne. Czy jednak w obszarze dyskusji dotyczącej etycznych aspektów wykorzystania najnowszych zdobyczy techniki nie powinno zaistnieć podobne, rzetelne oparte o merytorykę forum?

W ostatnim czasie na podobnie brzmiące pytania starał się odpowiedzieć Marek Zając, inny także kojarzony z kościołem młody dziennikarz. W lipcowym tekście zamieszczonym w „Tygodniku Powszechnym” autor zwraca uwagę, że „Ale pokora Kościoła, że nie jest wszystkowiedzący, powinna przejawiać się jeszcze w jednym: musimy wciąż się uczyć. Trzymać rękę na pulsie nauki. Z kolejnymi odkryciami pojawią się nowe moralne dylematy, które Kościół będzie musiał rozstrzygać. Uderzmy się też w piersi: w Polsce i biskupi, i katoliccy publicyści sprawę in vitro przespali. To politycy, postulując refundację procedury, wprowadzili temat do obiegu publicznego. Kiedy na dobre rozpętała się debata, w polskich klinikach zamrożono już kilkadziesiąt tysięcy zarodków”. Publicysta trafnie dopowiada, że „Dziś regularnie i rzetelnie pracuje Zespół Ekspertów ds. Bioetycznych przy Episkopacie. Ale to jeszcze za mało. Posiadając ogromne rezerwy w postaci katolickich uczelni i wydziałów teologicznych na świeckich uniwersytetach, przyszła pora, by Kościół powołał stale działający think tank – zajmujący się zresztą nie tylko bioetyką, ale także np. ważnymi kwestiami społecznymi. Kto dysponuje wiedzą, zawsze jest o krok do przodu.”

W ramach naszego działu podobne wnioski formułowaliśmy na początku roku, ale w odniesieniu do środowisk naukowych

W tekście Bioetyczne think tanki są w Polsce niepotrzebne? zauważyliśmy, że „Polska jest bowiem jednym z niewielu krajów, w którym w dalszym ciągu nie skonstruowano odpowiedzialnego prawa bioetycznego. W Polsce w dalszym ciągu powielane są w dyskusjach bioetycznych takie kalki słowne, jak: lecznicze działanie In vitro, wyrafinowana aborcja, czy też mordercze GMO. Być może zatem inicjatywa powołania wspomnianego tematycznego think tanku powinna wyjść ze środowiska biotechnologicznego? Nie jest możliwy rozwój nauki bez próby odpowiedzi na pytania o charakterze etycznym. Być może to m. in. komercyjne ośrodki biotechnologiczne powinny zacząć podejmować stałe działania "finansowo inwestujące w etykę"? Być może to właśnie biotechnolodzy wraz w etykami powinni stworzyć swoisty ekspercki tandem, który „na salony” wprowadzi rzetelną wiedzę o naukowych zdobyczach, a jednocześnie ukaże gdzie znajdują się granice poza którymi progres staje się destrukcją.”

Przywołana powyżej konferencja w Uniejowie, przez nas celowo określana mianem spotkania dała nam nadzieję, że pomysł powołania interaktywnego forum bioetycznego jest nie tylko ciekawym pomysłem, ale co więcej staje się coraz bardziej realną powinnością.

Forum czyli…

Forum czyli, przede wszystkim spotkanie. Odpowiedzmy sobie na pytanie, czy często spotkać się można z sytuacją, w której to nad danym problemem debatuje jednocześnie biotechnolog i bioetyk? Oczywiście generalizacja jest nieuprawniona. Trudno jednak się nie zgodzić z tezą mówiącą, iż podobne debaty nie są w naszym kraju pozytywnym standardem. W ramach naszego Forum pragniemy przyczyniać się do zmiany tego, wydaje się stagnacyjnego stanu rzeczy. Banalnym jest stwierdzenie mówiące, iż rozwój biotechnologii powoduje pojawienie się coraz nowszych dylematów. Weźmy pierwszy z brzegu, nagłośniony w ostatnich miesiącach przez Stowarzyszenie nasz bocian problem tzw. adopcji prenatalnej.

W głośnym filmie Grzegorza Brauna pt „Eugenika” specjalista prezentujący procedurę połączenia plemnika z komórką jajową na pytanie reżysera dotyczące liczby zamrożonych zarodków odpowiada, iż nie jest w stanie powiedzieć ile z nich jest poddawanych kriokonserwacji. Problem ww. adopcji w zasadzie nie dotyczy biotechnologów. Działania te z całą pewnością nie odznaczają się skomplikowaniem godnym Nagrody Nobla (choć w zasadzie przyznanie jej Robertowi Edwardsowi w zasadzie mówi nam pośrednio o takim powiązaniu), innymi słowy choć nie wszystkie procesy fizjologiczne są poznane i nazwane w tym kontekście to jednak nie możemy mówić tutaj o problemie skrzętnego skrywania przez naturę określonych tajemnic. Biotechnolog, lekarz- laborant, biolog itd. w pewnym momencie  natrafiają jednak na poważny problem, otóż, co zrobić z nadliczbowymi zarodkami?: legalnie „usunąć je”, przeznaczyć na eksperymenty, skierować do wspomnianej adopcji, czy też pozostawić w swoistej próżni? Tu wkracza bioetyk, a wiec specjalista, który korzystając z wiedzy o wartościach, o „różnicowaniu oraz nazywaniu dobra i zła” potrafi wskazać, jak to się zwykło mówić w psychiatrii, najmniej uciążliwy sposób postępowania. W tym momencie musi jednak pojawić się dialog. Przywołane powyżej spotkanie ma doprowadzić do powstania przestrzeni do zainicjowania i poprowadzenia dialogu. W jego trakcie „każda ze stron” formułować będzie zapewne opinie charakterystyczne dla swojego doświadczenia i wykształcenia. Jest to całkowicie naturalne i….piękne zarazem. W przypadku wspomnianej adopcji prenatalnej, biotechnolog, biolog itd. wspomni o technikach transferu, wskaże na znaczenie diagnostyki preimplantacyjnej. Etyk odniesie się tutaj do np. problemu tożsamości zarodków oraz etycznych aspektów diagnozowania ich na wczesno komórkowym etapie. Czy dialog ten ma sens? Dziś wydaje się on koniecznością. Dynamiczny rozwój nauk technicznych, jak słusznie dostrzega Kazimierz Szewczyk (cytując Maxa Webera) „odczarowuje świat”: „W nauce technologicznej poznanie jakiegoś naturalnego zjawiska zaczyna się utożsamiać z możliwością zbudowania jego artefaktu i zapanowania nad nim. Na przykład, aby „poznać” gruźlicę jako chorobę, trzeba było odkryć i opisać jej przyczynę –prątek Kocha”. wydaje się jednak, ze współczesna nauka, jak i dylematy jej towarzyszące znajdują się znacznie dalej niż pod koniec XIXw.

Reasumując: w ramach naszego projektu pragniemy zaproponować dyskusję dotycząca konkretnego zagadnienia bliskiego zarówno biotechnologom, jak i bioetykom. Tematy te odnosić się będą: do postępu genetyki, do nowatorskich badań na zarodkach, do projektów wykorzystania nowoczesnych technologii w medycynie (np. sztuczna macica), do sensu istnienia komicji bioetycznych, do zagadnienia badań oraz eksperymentów wykorzystujących komórki macierzyste, do nowatorskich pomysłów transplantologicznych itd. Wszystkie z ww. propozycji przedstawione zostaną w postaci pytania, na które odpowiadać będzie przedstawiciel zarówno jednej, jak i drugiej specjalności naukowej.

Ale po co to wszystko?

Uniejów, wczesne godziny przedpołudniowe, przemawia Lucjan Wyrwicz, Jeden z najmłodszych w Polsce profesorów medyczny ukazuje wizję rozwoju genetyki, Nagle formułuje pytania o charakterze etycznym, ma obawy, ukazuje dylematy, Z pomocą spieszy Tomasz Kraj, krakowski ksiądz, a zarazem jeden z niewielu bioetyków odważnie zapędzających się w świat genetyki. Wśród uczestników pojawiają się głosy odmienne od propozycji formułowanych przez kapłana-naukowca, część osób ukazuje inny charakter oraz stronę problemów, Dyskusja dalej trwa w kuluarowej aurze…

Pragniemy by opisana formuła i atmosfera przeniosła się do przestrzeni Forum Bioetycznego, Chcemy stworzyć miejsce do zabrania głos, do wyrażenia opinii. W praktyce Forum będzie wyglądać w następujący sposób, Co kilka tygodni przez naszą redakcję zaproponowany zostanie temat ukazany w formie pytania. O udzielenie odpowiedzi poproszony zostanie zarówno bioetyk, jak i biotechnolog, biolog, genetyk itd, Pod zwięzłymi odpowiedziami będzie istniała możliwość zamieszczania komentarzy, opinii, zdań poparcia oraz opinii odrębnych, W tym miejscu pragniemy się zwrócić z wielką prośbą do tych wszystkich osób, które śledzą „pasjonujący etyczno-naukowy romans”, Prosimy o zabieranie głosu, o wypowiadanie się, o formułowanie opinii oraz o zgłaszanie propozycji tematów/pytań, Wierzymy, że istnieje możliwość prowadzenia dyskusji nie tylko w sposób kulturalny ale i rzeczowy, Czy to coś zmieni? Być może nie wprowadzimy nowych ustaw, być może nie zainicjujemy ,,Polskiej Rewolucji Bioetycznej". Być może jednak dowiemy się czegoś nowego nie tylko o nauce i etyce, ale nade wszystko o nas samych, Być może nauczymy się rozmawiać o rzeczach coraz trudniejszych, być może stworzymy w tym zakresie nowe standardy. By odpowiedzieć na te pytania tworzymy zatem Forum Bioetyczne!!

Błażej Kmieciak

wszelkie propozycje tematów kierować można na adres:
blazej.kmieciak@biotechnologia.pl

( w tekście wykorzystani zdjęcia zaczerpnięte z :http://saak.org.pl/?hrubieszowskie-forum-organizacji-pozarzadowych,166 , http://www.psmag.com/science-environment/fifth-period-life-and-death-decision-making-12790/ , http://www.writers-clinic.com/onlinewritingclasses.htm, http://emailbiznes.pl/jak-wyslac-pytanie-o-zgode-na-przeslanie-oferty-handlowej-wzor/, )