Dzięki rozumieniu mowy dzieci poznają świat, a umiejętność mówienia pozwala im wyrażać swoje zdanie, pragnienia i uczucia. Rozwój mowy dziecka od urodzenia do 7. roku życia dzieli się na 4 okresy - melodii, wyrazu, zdania i swoistej mowy dziecięcej.

Początkowo niemowlęta komunikują się z rodzicem i otoczeniem za pomocą krzyku. Po upływie ok. 7-8 miesięcy dzieci zaczynają reagować na melodię mowy, czyli np. na podniesiony ton reagują płaczem, a na mowę spokojną, cichą – zadowoleniem. 10. miesiąc ich życia to echolalie – czyli tendencje do powtarzania własnych i zasłyszanych słów. Noworodki zaczynają kojarzyć powtarzane dźwięki ze wskazywaniem odpowiedniej osoby lub przedmiotu. W 12. miesiącu dziecko zaczyna rozumieć, co do niego mówi opiekun, reagować na własne imię. Rozumie więcej niż samo potrafi powiedzieć. Pojawiają się pierwsze wyrazy wypowiadane ze zrozumieniem. 

Okres wyrazu trwa okolo od 1. do 2. roku życia dziecka. W tym czasie pojawiaja się wyrazy takie jak: mama , tata, baba, papa itd. Dzieci uzywają samogłosek: a, e, u i oraz spółgłosek: p, b, m, t, d, ś, ć. Występują w ich mowie onomatopeje. Mowa jest uproszczona. Bardzo często zamiast całych wyrazów dzieci wymawiają pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu. 

Wraz z wiekiem mowa ulega rozkwitowi. Między 2. a 3. rokiem życia dzieci zaczynają budować zdania. Z początku są one złożone z kilku wyrazów. Następnie pojawiają się wypowiedzi dłuższe, ale także zdania pytające i rozkazujące. Okres swoistej mowy dziecka przypada na lata 3-7. W zależności od wieku dziecka będą pojawiać się określone głoski, ale także, im starsze dziecko tym łatwiej będzie mu dokonywać analizy i syntezy słuchowej, samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę czy wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie.

Jedzenie, picie i oddychanie

Aby wspomóc proces rozwoju mowy dziecka warto jest m.in. zwrócić uwagę na to jak ono je, pije, a nawet oddycha. Wykorzystanie najpierw przez dziecko, a potem przez dorosłego języka, warg, podniebienia i policzków podczas mówienia wynika z tego, czego nauczyło się ono na różnych etapach rozwoju. Lekarze i logopedzy podkreślają, że ogromne znaczenie dla rozwoju mowy dziecka ma przede wszystkim ssanie piersi, palców, picie z kubeczka, zbieranie pokarmu z łyżeczki, gryzienie i umiejętność żucia. Każda z tych czynności kształtuje elementy mowy takie jak: artykulacja poszczególnych głosek, emisja głosu i oddychanie.

Jak należy dbać o prawidłowy rozwój mowy dziecka?

Karmienie piersią

Za jedzenie i mówienie odpowiedzialne są te same mięśnie, które mają wpływ na rozwój aparatu artykulacyjnego i w konsekwencji rozwój mowy. Prawidłowe warunki artykulacji można zapewnić dziecku karmiąc je piersią przez co najmniej 8 miesięcy życia. Ssając pierś język dziecka usprawnia się, jest elastyczny a dziecko uczy się go pionizować. Pracują tutaj także mięśnie policzków. Podając dziecku pokarm butelką nie ma ono takich możliwości. Język jest płaski, mało sprawny, nie pracuje jego czubek. Pracuje natomiast żuchwa. Ważna jest także pozycja podczas karmienia, jaką przyjmuje dziecko. Wpływa ona na napięcie i pracę mięśni warg, języka i innych organów biorących udział w przyjmowaniu pokarmów. W trakcie karmienia piersią dziecko oddycha prawidłowo przez nos, ponieważ języczek podniebienny zamyka przejście do dróg oddechowych. Oddychanie przez nos pozwala na rozwój zatok szczękowych, rośnie żuchwa i twarzoczaszka. 

Kubeczek zamiast butelki

Ważne jest żeby od początku przyzwyczajać starsze niemowlę do picia z kubeczka. Dziecko, ściągając płyn z kubeczka, używa do tego wszystkich mięśni ust, policzków, żuchwy, języka. Uczy się dzięki temu precyzji ruchów, koordynacji i efektywności pracy wszystkich wymienionych mięśni, regulowania ilości pochłanianego płynu i koordynacji tej nowej techniki z połykaniem i oddychaniem. Kolejnym etapem jest nauka picia przez słomkę. Przy prawidłowej technice pracuje mięsień okrężny ust oraz te bardziej odległe. Jest to doskonałe ćwiczenie usprawniające mięśnie twarzoczaszki, co wpływa na umiejętność artykułowania dźwięków. Picie przez rurkę pomaga także w kształtowaniu długości fazy wdechu i wydechu. Do prawidłowej artykulacji potrzebny jest nam długi wydech. Pijąc przez rurkę ćwiczy się także kontrolę i dystrybucję powietrza – całą mechanikę oddychania. Całość wpływa znacząco na jakość naszej emisji głosu.

Umiejętność gryzienia i żucia to podstawowy etap w rozwoju umiejętności czucia buzi, jej wnętrza, warg, dziąseł. Podawanie różnorodnych produktów i konsystencji (pokarmy zmiksowane i rozdrobnione) stymuluje się pracę narządów artykulacyjnych i mięśni biorących udział w procesie mówienia. Zbieranie pokarmu ustami z łyżeczki nauczy dziecko domykania warg.

Połykanie pokarmów

Pokarm podawany dziecku nie może „uciekać” z jamy ustnej. Język powinien znajdować się za zębami. W wieku lat 3 dzieci bez zaburzeń powinny nauczyć się już dorosłego sposobu łykania angażując mięśnie nazywane żwaczami.

W przypadku pojawienia się trudności w połykaniu pokarmów, braku pojawiania się głosek, sylab, pojedynczych wyrazów warto nie czekać, a udać się z dzieckiem do specjalisty, jakim jest logopeda czy neurologopeda. Terapią obejmuje się już nawet noworodki.