Przed użyciem zapoznaj się z…

W treści ulotki jednego z leków (antybiotyku) podawanego również kobietom w ciąży czytamy: „Jeśli pacjentka wie lub przypuszcza, że jest w ciąży, albo jeżeli karmi piersią, powinna powiedzieć o tym lekarzowi prowadzącemu lub farmaceucie”. I dalej: „Należy unikać stosowania w ciąży, chyba że lekarz uzna zastosowane za istotne”. Taka treść może wzbudzać zaniepokojenie, zwłaszcza wśród kobiet będących w I trymestrze. Czy jest to jednak niepokój uzasadniony? W pewnym stopni i do pewnego stopnia – tak.

„Może któraś z was miała ten problem…?”

Właściwe jest wzmożone zainteresowanie stanem zdrowia matki i dziecka w prenatalnej fazie rozwoju. Ważne jest sięganie do sprawdzonych źródeł. Bazowanie na zbiorze „złotych rad” płynących z forów internetowych nie tylko niczego nie wnosi, ale może okazać się bardzo szkodliwe, a nawet bardzo niebezpieczne w swoich skutkach.

Poprzedni artykuł stanowił dość subiektywną relację kobiety ciężarnej. Tym razem skoncentrujmy się na faktach i źródłach, z których możemy czerpać Wiedzę na temat wdrażanych w leczeniu matek oczekujących na narodziny dziecka leków.

Suplementacja diety, a antybiotyki

Pomińmy temat suplementów diety dedykowanych kobietom ciężarnym. Wokół ich przyjmowania nie ma na ogół żadnych kontrowersji, gdyż dostarczają organizmowi matki i dziecka niezbędnych dla zdrowia składników. Problemem może być wyłączenie ich z codziennego menu lub przedawkowanie.

O wiele ciekawsze zdaje się być stosowanie farmakoterapii, w tym szczególnie antybiotykoterapii u kobiet będących przy nadziei. Również nadziei na wyzdrowienie, prawidłowy przebieg ciąży i urodzenie zdrowego dziecka.

Właściwy lek, właściwa dawka

Zatem zamiast lektury forów internetowych zajmijmy się artykułem naukowym dotyczącym „Optymalizacji antybiotykoterapii w ciąży – implikacje kliniczne”, z którego dowiemy się: „Podstawowym celem terapii antybakteryjnej kobiety ciężarnej jest dobór odpowiedniego antybiotyku i ustalenie efektywnej dawki, przy jednoczesnym wykluczeniu ryzyka potencjalnego działania teratogennego”1.

Przeanalizujmy to zdanie. Autorzy artykułu wskazują na trzy istotne elementy prowadzonej w czasie ciąży antybiotykoterapii: dobór odpowiedniego leku, właściwej dawki i konieczność wykluczenia z leczenia substancji o działaniu toksycznym dla zarodka lub płodu. Możemy również wnioskować, że terapia przeciwbakteryjna kobiet w ciąży jest dopuszczalna, a w niektórych przypadkach  konieczna. Mówi się nawet, że suma korzyści płynących z podjęcia antybiotykoterapii przeważa nad zagrożeniami dla dziecka.

Przykładem może być zakażenie bakteryjne dróg moczowych kobiety. Nieleczone, może prowadzić do odmiedniczkowego zapalenia nerek, a dziecku grozić zakażeniem przy porodzie, prowadzącym do sepsy.

„(...) każdy lek niewłaściwie stosowany…”

Czemu jeszcze podejmuje się antybiotykoterapię w przypadku kobiet ciężarnych? Jest to podyktowane m.in. koniecznością kontynuacji leczenia sprzed zajścia w ciążę, chorobą ujawnioną podczas ciąży, koniecznością opóźnienia porodu przedwczesnego, profilaktyką zakażeń w okresie ciąży i porodu. Nie można wówczas unikać leczenia. Groziłoby to pogorszeniem stanu zdrowia matki i dziecka, mogącym prowadzić do śmierci jednego z nich lub obojga. Dlatego, z punktu widzenia pedagogiki prenatalnej, zaniedbywanie swojego stanu zdrowia przez matki określa się mianem przemocy prenatalnej w stosunku do dziecka2.

W czasie ciąży zmienia się nie tylko gospodarka hormonalna kobiety, ale także farmakokinetyka i farmakodynamika jej organizmu. Przez farmakokinetykę rozumie się proces zmiany stężenia leku w organizmie pacjenta. Natomiast farmakodynamika, najogólniej, dotyczy wrażliwości organizmu na przyjmowane leki (dawkowanie, wchłanianie, wydalanie). Dlatego , w przypadku antybiotykoterapii kobiet w ciąży niekiedy stosuje się zwiększone dawki leku lub skraca przedział ich dawkowania. Kobieta, sama, bez konsultacji lekarza nie byłaby w stanie przewidzieć i dopasować dawki leku do potrzeb swojego, dynamicznie zmieniającego się organizmu3.

Jak przekonują autorzy cytowanego wyżej artykułu: „Nieskuteczne leczenie przeciwbakteryjne powoduje wzrost ryzyka rozwoju zakażeń i konieczność wdrożenia kolejnego leczenia, często o gorszym profilu bezpieczeństwa”4.

Zofia Szafrańska-Czajka, dział Bioetyka

Przypisy:

1. „Optymalizacja antybiotykoterapii w ciąży – implikacje kliniczne”, praca zbiorowa, Szałek E., Tomczak H., Seremak-Mrozikiewicz A., Bartkowiak-Wieczorek J., Grześkowiak J., Ginekologia Polska, 2012, 83, s. 462-468.

2. D. Kornas-Biela, Pedagogika Prenatalna nowy obszar nauk o wychowaniu, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009, s. 44.

3. „Optymalizacja antybiotykoterapii w ciąży…”, op.cit., s. 468.

4. Tamże.