Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Wałęsak brazylijski – śmiercionośny jad pod lupą naukowców
Łacińska nazwa Wałęsaka brazylijskiego to „Phoneutria nigriventer” co znaczy tyle co „morderczyni o czarnym brzuchu”. Ten jeden z najbardziej agresywnych i jadowitych pająków na świecie jest obiektem poszukiwania nowych substancji leczniczych.

Ukąszenie Wałęsaka brazylijskiego wywołuje szereg groźnych objawów jak silny ból, pobudzenie, ślinotok, potliwość, arytmię, porażenie nerwowe, a w najgorszym wypadku powoduje śmierć. Jad tego pająka to prawdziwy koktajl różnorodnych substancji - peptydów, wolnych aminokwasów, histaminy i serotoniny. Większość wyizolowanych toksyn najprawdopodobniej działa na kanały jonowe (sodowe, wapniowe i potasowe).

Jedną ze składowych jadu  jest  toksyna Tx2-6, która wywołuje długotrwały, bardzo bolesny wzwód prącia niezwiązany z podnieceniem lub pobudzeniem seksualnym (priapizm). Obecnie prowadzone są badania, gdzie próbuje się zastosować tę toksynę w leczeniu zaburzeń erekcji. Zwierzętom laboratoryjnym, które z powodu podwyższonego patologicznie ciśnienia nie osiągały prawidłowego wzwodu (szczurom, myszom) podawano Tx2-6. Analiza tkanek szczurów wykazała, że toksyna podwyższała istotnie stężenie tlenku azotu (NO). Obecność tlenku azotu jest wstępnym warunkiem dla utrzymania ciśnienia wewnątrznaczyniowego i wzwodu. Na podobnej zasadzie działają wykorzystywane dziś pigułki na zaburzenia erekcji - Viagra, Cialis, Levitra.

Patomechanizm powstawania bólu wiąże się z pobudzeniem przez mediatory zapalne, nocyceptorów zlokalizowanych na zakończeniach włókien nerwowych. Uwalniają one na skutek uwrażliwienia takie przekaźniki jak glutaminian, które z kolei łącząc się z receptorami NMDA i AMPA powodują zwiększony napływ wapnia do komórek i dalej poprzez impulsację rdzeniową i wzgórzową powodują świadome odczuwanie bólu.
Z jadu pająka udało się wyizolować neurotoksyczną substancję z grupy polipeptydów PhTx3. Substancja ta blokując kanały wapniowe, prowadzi do obniżenia uwalniania glutaminianu i zwrotnego wychwytu wapnia oraz  glutaminianu. W związku z powyższym istnieje możliwość stosowania toksyny PhTx3 w celu zablokowania nieprawidłowego , nadmiernego uwalniania glutaminianu w stanach patologicznych – takich jak ból.

Z drugiej strony jad ten pobudza także receptory serotoninowe nerwów czuciowych 5-HT4, a ta stymulacja powoduje uwalnianie neuropeptydów takich jak substancja P co w efekcie wywołuje silny ból i stan zapalny.

Jad Wałęsaka, na skutek aktywacji mastocytów i uwalniania przez nie autakoidów takich jak serotonina i histamina, powoduje wzrost przepuszczalności naczyń skórnych (badania na królikach i szczurach).  Substancje te aktywują układ kalikreina-kinina, czego wynikiem jest synteza pozapalnego czynnika – bradykininy. Cały ten skomplikowany proces manifestuje się bólem i obrzękiem płuc. Inhibitor proteazy – Trasylol, hamując syntezę bradykininy, znacząco zmniejsza obrzęki indukowane przez układ kalikreiny, a przez to i jad Phoneutria nigriventer.

Obecnie w większości badań dotyczących układu kalikreina – kinina wykorzystuje się jad Wałęsaka brazylijskiego co w przyszłości może przysłużyć się do głębszego poznania funkcji wspomnianej kaskady enzymatycznej.

 

red. Magdalena Habuz

Źródła
  1. Gewehr C, Oliveira SM, Rossato MF, Mechanisms involved in the nociception triggered by the venom of the armed spider Phoneutria nigriventer, PLoS Negl Trop Dis. 2013 Apr.
  2. Nunes KP, Costa-Gonçalves A, Lanza LF, Tx2-6 toxin of the Phoneutria nigriventer spider potentiates rat erectile function, Toxicon. 2008 Jun.
  3. Nunes KP, Cordeiro MN, Richardson M, Nitric oxide-induced vasorelaxation in response to PnTx2-6 toxin from Phoneutria nigriventer spider in rat cavernosal tissue, J Sex Med. 2010 Dec.
  4. Souza IA, Cino EA, Choy WY, Expression of a recombinant Phoneutria toxin active in calcium channels, Toxicon. 2012 Oct.
KOMENTARZE
Newsletter