"Celem badań, które prowadzę jest wyjaśnienie mechanizmu powstawania lęku i poszukiwanie nowych związków chemicznych w oparciu o receptory metabotropowe dla glutaminianu, czyli dla jednego z rodzajów neuroprzekaźników istniejących w naszym mózgu" - opowiada Katarzyna Stachowicz. Badania prowadzi w ramach pracy doktorskiej "Potencjalne przeciwlękowe działanie ligandów metabotropowych receptorów glutaminianergicznych I i III grupy".

Działaniem mózgu zawiadują neurotransmitery - to związki chemiczne przenoszące pomiędzy neuronami sygnały docierające z zewnątrz organizmu. Najczęściej występującym neuroprzekaźnikiem jest glutaminian (kwas glutaminowy) - ok. 60 proc. i GABA - kwas gamma-aminomasłowy - ok. 40 proc. Noradrenalina, dopamina i serotonina stanowią 0,001 proc. przekaźników.

"Obecnie leczenie lęku i chorób o podłożu psychicznym opiera się właśnie o te nieliczne neurotransmitery. To pokazuje, jak jeszcze niewiele wiemy o funkcjonowaniu mózgu, a tym samym jak niewiele znamy mechanizmów rządzących powstawaniem różnych schorzeń psychicznych" - opowiada.

Katarzyna Stachowicz prowadzi badania właśnie w obrębie układu glutaminergicznego, w ramach którego działają receptory glutaminianergiczne. Szuka też powiązań między układem GABA-rgicznym oraz serotoninergicznym.

Jak wyjaśnia badaczka, receptory glutamiminianergiczne rozumieją sygnał, który komórce przekazuje kwas glutaminowy (Glu). Związki, które łączą się z receptorami to ligandy - związki dostarczone z zewnątrz - np. leki lub tzw. przekaźnikowe substancje sygnałowe – np. endogenne neurotransmitery. Katarzyna Stachowicz sprawdza, które ligandy łączą się z różnego rodzaju receptorami Glu+. Ligandy, które pobudzają receptory to agoniści, te które blokują ich działanie to antagoniści. Jak wyjaśnia badaczka konieczne jest poznanie budowy receptorów glutaminianergicznych, mechanizmu przyłączania ligand i sposobu zachowania receptorów w momencie ich przyłączania. Pozwoli to na określenie, jakie leki będą najskuteczniejsze w leczeniu lęku przy zaangażowaniu receptorów metabotropowych glutaminianergicznych.

"Do tej pory udało mi się udowodnić, że receptory metabotropowe glutaminianergiczne są zaangażowane w reakcję przeciwlękową. Współdziałają one także z receptorami GABA-ergicznymi i serotoninergicznymi" - opowiada badaczka.
Jak zaznacza, to wstępne prace, prowadzone na razie na myszach, które być może zaowocują poznaniem konkretnych związków chemicznych. "Tymczasem, jeśli chodzi o mechanizmy lękowe, naukowcy wiedzą niewiele. Receptory metabotropowe dla glutaminaniu zostały odkryte 20 lat temu. Jesteśmy więc na początku drogi" - podkreśla.

Badaczka ma nadzieję, że nowy związek nie będzie wykazywał działań ubocznych, które są charakterystyczne dla obecnie stosowanych lekarstw. Są to m.in. ryzyko uzależnienia fizycznego i psychicznego, senność, amnezja wsteczna, zaburzenia koordynacji ruchowej i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Skutki uboczne są związane z mechanizmem działania farmakologicznego leku, ich nasilenie zależy od zastosowanej dawki. Ponadto mogą być przyczyną reakcji organizmu na lek, zbyt długiego stosowania leku lub nagłego odstawienia.

***
Katarzyna Stachowicz jest jedną z pięciu kobiet-naukowców, które w 2008 roku otrzymały roczne stypendia L'Oréal Polska dla Kobiet i Nauki przy wsparciu Polskiego Komitetu do spraw UNESCO . BSZ
Źródło: PAP - Nauka w Polsce