Enterokoki – bakterie stale bytujące w ludzkim organizmie

Bakterie z rodzaju Enterococcus naturalnie występują w ciele człowieka. Bytują one głównie w ostatnim odcinku przewodu pokarmowego, a także w jamie ustnej. Początkowo uważano, że enterokoki są zupełnie nieszkodliwe dla człowieka. Jednak obecnie wiadomo, iż mogą być czynnikami etiologicznymi takich chorób jak zapalenie wsierdzia, zakażenie układu moczowego oraz ogólnych zakażeń pooperacyjnych. Uważa się, że enterokoki są jednymi z głównych drobnoustrojów powodujących szpitalne bakteremie. Są to przede wszystkim szczepy Enterococcus faecium i Enterococcus faecalis.

Skąd się wzięły VRE?

Enterokoki posiadają naturalną wrażliwość na takie antybiotyki jak ampicylina, nowobiocyna czy wankomycyna. Jednak w latach 80-tych XX wieku pojawiły się zmutowane szczepy, zawierające geny warunkujące oporność na wankomycynę, które bardzo szybko rozprzestrzeniły się na cały świat. Od tamtego czasu stanowią one poważny problem zakażeń szpitalnych w Europie oraz Ameryce Północnej. Problem stanowi fakt, iż VRE są oporne na większość znanych antybiotyki oprócz linezolidu, tygecykliny i daptomycyny. Pojawienie się szczepów enterokoków opornych na wankomycynę było spowodowane najprawdopodobniej częstym stosowaniem u ludzi antybiotyków glikopeptydowych, a także przez powszechne dodawanie glikopeptydów jako składnika pasz dla zwierząt w Europie.

Mechanizm oporności na wankomycynę

Wankomycyna, zwana antybiotykiem „ostatniej szansy”, hamuje proces biosyntezy mureiny, tworząc kompleks z D-alanylo-D- alaniną będącą prekursorem ściany komórkowej bakterii. Mechanizm oporności na wankomycynę opiera się na syntezie zmodyfikowanych prekursorów mureiny. Jest to skomplikowany proces, ponieważ wymaga zmian wielu enzymów odpowiadających za syntezę ściany komórkowej. Zmienione prekursory mureiny wykazują znacznie mniejsze powinowactwo do wankomycyny. Enterokoki bronią się przed wankomycyną poprzez indukcję ekspresji genów, które kodują białka niewystępujące w komórkach enterokoków wrażliwych na ten antybiotyk. Oporność na wankomycynę kodowana jest przez geny van. Geny oporności tego typu mogą być przenoszone zarówno plazmidowo jak i chromosomalnie, co ma wpływ na ławość rozprzestrzeniania się wankomycynooporności pomiędzy szczepami z rodzaju Enterococcus. Plazmidy przenoszące geny van mogą także wywołać oporność innych bakterii, m.in. Streptococcus, Staphylococcus. Przeważnie występują dwie klasy oporności – VanA i VanB. Enterokoki należące do klasy VanA są oporne zarówno na wankomycynę jak i na teikoplaninę. Oporność klasy VanB warunkuje oporność tylko na wankomycynę.

Leczenie zakażeń wywołanych VRE, czy jest nadzieja?

I tutaj istnieje poważny problem. Do leczenia takich chorób przeważnie stosuje się linezolid lub daptomycynę. Wśród VRE zarejestrowano szczepy oporne na linezolid. Bakterie charakteryzujące się opornością tego typu pojawiły się także w polskich szpitalach. Natomiast daptomycyna jest antybiotykiem niedostępnym w naszym kraju. Alternatywę stanowić może dalfoprystyna, która niestety jest trudno dostępna w Polsce i działa bójczo tylko na E. faecium. W przypadku zakażeń wywołanych E. faecalis można zastosować ampicylinę należącą do antybiotyków β-laktamowych, która działa w podobny sposób na komórkę bakteryjną jak wankomycyna. Jednak duża część wankomycynoopornych enterokoków jest także oporna na ampicylinę. Chloramfenikol, nowobiocyna i bacytracyna też mogą być stosowane w leczeniu zakażeń enterokokowych, jednak również nie są one dostępne w Polsce. W celu określenia skutecznej metody leczenia zalecane jest oznaczenie MIC (miminalnego stężenia hamującego) antybiotyków i na ich podstawie dokonanie decyzji o doborze chemioterapeutyku. Można także wykonać testy molekularne (PCR), które przynoszą bardziej wiarygodne wyniki. Ponadto niezwykle istotne jest wprowadzanie w szpitalach programów kontroli zakażeń, które pozwolą na ograniczenie rozprzestrzeniania się VRE.

Justyna Barys

źródła:

http://pl.wikipedia.org/wiki/VRE
http://www.healthlinkbc.ca/healthfiles/hfile74.stm
http://cornetis.pl/pliki/GP/2008/4/GP_2008_4_251.pdf
http://infekcje.mp.pl/publikacje/show.html?id=66642
http://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=831