Nowe trendy preskrypcyjne na polskim rynku farmaceutycznym powiązane są w znaczący sposób z wprowadzeniem w życie „Ustawy refundacyjnej z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych”. Od stycznia 2012 r. można zaobserwować zmiany w sposobie przepisywania oraz wyborze leków, kategoryzacji  refundacji pacjentów dokonywanych przez lekarzy. Zmianie uległ również koszyk zakupowy pacjenta.

Rok 2012 charakteryzował się dynamicznymi przemianami na polskim rynku farmaceutycznym. W tym okresie rozpoczęły funkcjonowanie zmiany prawne odnośnie list leków refundowanych (Ustawa refundacyjna z  12 maja 2011 r. ), a także wcześniejsze przepisy dotyczące reklamy oraz marży aptek i podmiotów hurtowych (listopad 2008 r.). Wywołało to ogólny chaos, który doprowadził do spadku sprzedaży dla całego rynku farmaceutycznego z 28,1 mld zł w 2011 r. do 26,6 mld zł w roku następnym. Prezentowane regulacje w większym stopniu doprowadziły do przemian w przypadku preskrypcji produktów leczniczych. O nowych trendach w tym zakresie dyskutowano podczas targów WIHE  w Warszawie. 

Czy tylko ustawa refundacyjna?

 - Uważamy, że nowe trendy preskrypcyjne w dużej mierze związane są z działaniem Ustawy refundacyjnej, przede wszystkim z powodu wprowadzonych przez nią zmian w zakresie  refundacji – tłumaczy  Bogdan Falkiewicz, starszy partner, wiceprezes zarządu Sequence.  - Drugi parametr, który wpływa na zmieniające się trendy  stanowią ulegające przemianie postawy pacjentów, którzy ze względu na wzrost ceny koszyka zakupowego leków wpływają na postawy lekarzy.

Wprowadzona Ustawa refundacyjna z założenia miała ułatwić dostęp do leków.  Tymczasem przyniosła chaos oraz spadek ich ilości dostępnych na listach refundacyjnych, a także podwyższenie współpłacenia pacjentów za takie produkty.  W 2011 r. wydatki NFZ na ochronę zdrowia wyniosły ok. 10, 9 mld zł, w roku następnym spadły o 1,8 mld zł , a dwa lata później  o 1,3 mld zł w porównaniu z rokiem 2011. Czy to znaczy, że pacjenci przestali się leczyć? Oczywiście, że nie. Ani nie przestali się leczyć, ani nie przestali kupować leki. Znacznie wzrosły ich wydatki w różnych obszarach terapeutycznych. Część pacjentów zaczęła kupować preparaty  z pełną odpłatnością. Doprowadziło to do widocznego wzrostu sprzedaży takich produktów w stosunku do leków refundowanych. 

Mechanizm wpływu na preskrypcję leków

Ustawa refundacyjna obowiązująca od stycznia 2012 r. zmieniła pozycje leków na liście refundacyjnej, zaburzając działający do tej pory system, powodując chaos wśród lekarzy oraz pacjentów. Długoterminowe zmiany poziomu sprzedaży poszczególnych produktów leczniczych przyczyniły się do spadku dynamiki całego sektora farmaceutycznego w Polsce, w szczególności w 2012 r. Takie zmiany powiązane są bezpośrednio z:

• ograniczeniami refundacyjnymi związanymi z usunięciami z listy refundacyjnej
• zmianą w zakresie zastosowania leków w poszczególnych jednostkach chorobowych
• ograniczeniami refundacji poprzez wprowadzenie szczegółowej kontroli uprawnień pacjentów do  refundacji
• ograniczeniami stosowania refundacji dla lekarzy z podpisanymi umowami z Narodowym Funduszem Zdrowia
• kontrolą ordynacji lekowej oraz prowadzeniem szczegółowej dokumentacji dotyczącej preskrypcji lekowej

Zmiany poziomu preskrypcji

Wprowadzenie w 2012 r. Ustawy refundacyjnej miało ogromny wpływ na spadek konsumpcji leków wydawanych na receptę. Poziom zakupów  w latach 2012-2013 nie dorównał temu z 2010 r. W przypadku leków Rx obniżył się on o odpowiednio 5 oraz 3%. Porównanie pierwszych trzech kwartałów 2011 r. z tym samym okresem w 2013 r. uwidacznia spadek w przypadku ilości leków: na receptę o 4% oraz refundowanych o 16%. Sprzedaż preparatów pełnopłatnych wzrosła natomiast w tym okresie o 20%. Drugim obserwowanym w  2012 r. trendem jest istotny wzrost udziału preskrypcji pełnopłatnej w stosunku do preparatów wydawanych na receptę - ustabilizował się on na poziomie ok. 40%.

 - Jeżeli popatrzymy na leki wydawane na receptę w podziale na kategorie refundacyjne oraz na sposób realizacji takiej recepty, zobaczymy że w 2011 r. 4% recept na produkty refundowane zrealizowano w sposób pełnopłatny  – podkreśla  Bogdan Falkiewicz. - Od 2012 r. ten udział zwiększył się do poziomu ok . 7%. Tymczasem leki refundowane wydawane z refundacją spadły z 67% w 2011 r., do ok. 60% w tej chwili.

Wzrost liczby pełnopłatnych recept, mimo ich pełnej refundacji, spowodowany był w tym okresie chaosem po wprowadzeniu Ustawy refundacyjnej oraz niepewnością lekarzy, czy dany produkt jest refundowany w konkretnym przypadku. Znacznie szybciej oraz prościej było przepisać tym samym preparat pełnopłatny, ponieważ nie wiązało się to z prawdopodobną karą za nieprawidłową ordynację leku. 

Zmiany preskrypcji wśród lekarzy oraz koszyk zakupowy pacjentów

 - Obserwujemy od 2011 r. do dziś spadek udziału preskrypcji lekarzy POZ w całkowitym woluminie dostaw – określa Bogdan Falkiewicz.

Zmiana dotyczy przeniesienia ilości wypisywanych recept z podstawowej opieki zdrowotnej do lekarzy specjalistów. Pacjenci coraz częściej zgłaszają się po produkty lecznicze do wyspecjalizowanych jednostek, zamiast odwiedzać przychodnie POZ.  Kolejnym trendem jest zmiana kategoryzacji refundacji pacjenta. Polega ona na przesunięciu ilości recept ryczałtowych w kierunku recept z 30-procentową płatnością. Taki trend widoczny jest również w przypadku lekarzy pierwszego kontaktu . W opiece specjalistycznej kształtuje się ciągle na podobnym poziomie.

Zmiany koszyka zakupowego pacjentów wpływają na trendy preskrypcyjne wśród lekarzy. Po wprowadzeniu Ustawy refundacyjnej zaobserwowano wzrost pakietu leków wykupywanych przez pacjentów, w przypadku cukrzycy nawet o 20%. Doprowadza to w pewnym stopniu do zmiany przepisywanych przez lekarzy produktów leczniczych.