Zanik komórek trzustki może być wywołany przez różne czynniki zewnętrzne, przykładowo wirusy, białka mleka krowiego czy środki konserwujące. Te pierwsze znajdują się pod czujnym okiem naukowców już od dwóch dekad. Wiadomo, że istnieją wirusy, które niszczą komórki trzustki u zwierząt, czego następstwem jest upośledzenie produkcji insuliny i rozwój cukrzycy. U ludzi, wciąż trwają próby wskazania konkretnego szczepu odpowiedzialnego za podobne działania. Fińscy naukowcy przyjrzeli się więc ponad stu różnym szczepom wirusów i wyłonili pięć, które mogą być przyczyną cukrzycy u ludzi. Zidentyfikowaliśmy jeden szczep, który niesie ze sobą najwyższe ryzyko zachorowania — mówi profesor Heikki Hyöty z Uniwersytetu w Tampere i wskazuje na grupę B wirusów Coxsackie (CBV). Badanie kliniczne VirDiab obejmowało 250 pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 oraz tak samo liczną grupę osób zdrowych. Odnotowano, że przeciwciała przeciwko CBV występowały przede wszystkim w grupie osób chorych, co wskazuje na związek pomiędzy wirusem CBV a rozwojem cukrzycy.

Zidentyfikowanie wirusa CBV jako czynnika patogennego jest bardzo ważnym osiągnięciem naukowym. Do tej pory nie istnieje żaden sposób zapobiegania cukrzycy typu 1. Skuteczna szczepionka stanowiłaby dobry środek profilaktyczny. Szczepionka mogłaby również chronić przed innymi szczepami enterowirusów i tym samym dać lepszy efekt —  dodaje profesor Hyöty. Prototyp szczepionki został już opracowany i przetestowany na zwierzętach. Wiemy, że szczepionka jest skuteczna u myszy — potwierdza profesor Hyöty. Być może udałoby się znacznie ograniczyć występowanie cukrzycy dzięki szczepieniom dzieci. To właśnie najmłodsi są najbardziej narażeni na enterowirusy. A przecież sukcesy w walce z tym rodzajem wirusów zostały już odnotowane. Enterowirusy są przyczyną rozwoju choroby Heinego-Medina, która została niemal całkowicie wyeliminowana w niektórych częściach świata, właśnie dzięki szczepieniom przeciwko Entervirus polio. 

 Ważne, aby przeprowadzić testy na ludziach i uzyskać pewność, że szczepionka przeciwdziała cukrzycy — podkreśla profesor Hyöty. Jednak aby przeprowadzić takie badania potrzebne jest 700 millionów euro. Pieniądze są w tej chwili największą przeszkodą w testowaniu szczepionki na pacjentach. Sprawa jest międzynarodowej wagi i ludzie są zainteresowani naszymi osiągnięciami. Jestem więc optymistą, że znajdziemy finansowanie — dodaje badacz.

Jednocześnie pracuje się też nad innymi metodami walki z cukrzycą. Opracowana przez fińskich naukowców szczepionka jest klasyczna, to znaczy, że zawiera antygeny, które mają za zadanie aktywować układ odpornościowy przeciwko konkretnemu wirusowi. Zespół holenderski dra Lawrenca Steinmana, skupił się na nieco innej szczepionce. Paradoksalnie ma ona za zadanie „wyłączyć” odpowiedź immunologiczną skierowaną przeciwko komórkom beta trzustki. Szczepionka zawiera plazmidy z fragmentami DNA kodujący proinsulinę. W normalnych warunkach limfocyty T CD8⁺ atakują peptydy obce. Natomiast w przypadku cukrzycy typu 1 atakują one własne komórki trzustki. Zdaniem immunologów spowodowane to jest peptydami proinsuliny znaczącymi powierzchnię komórek beta trzustki. Szczepionka DNA została tak obmyślona, aby po dostaniu się do organizmu plazmidy zostały sfagocytowane przez makrofagi, a do limfocytów T CD8⁺ i komórek beta trzustki docierał tylko sygnał prozapalny. Szczepionka w ten sposób eliminuje odpowiedź ze strony tych konkretnych limfocytów nie wpływając jednocześnie na inne elementy odpowiedzi immunologicznej.

Niewątpliwie obie szczepionki rozbudzają ogromne nadzieje wśród chorych. Coraz bliżej jest ten moment kiedy cukrzycy typu 1 będzie można zapobiegać, a nowo zdiagnozowane przypadki skutecznie leczyć.