Jak tłumaczy zespół naukowców z amerykańskiego National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID) pod wodzą Johna Mascoli i Petera Kwonga, kluczem do powstania innowacyjnej szczepionki jest tzw. peptyd fuzyjny HIV-1 – ciąg ośmiu aminokwasów obecnych na powierzchni wirusa niezbędnych do tego, aby wirus mógł zainfekować komórkę docelową swoim materiałem genetycznym. Wyniki najnowszych badań opublikowano w Nature Medicine.

Peptyd fuzyjny stał się obiektem uwagi tej samej grupy naukowców w roku 2016, kiedy to przeanalizowali oni krew pacjenta żyjącego z wirusem przez wiele lat. Odkryli oni wówczas nieznany wcześniej rodzaj przeciwciał – N123-VRC34.01, które atakują peptyd fuzyjny. Przeciwciała te należą do tzw. przeciwciał neutralizujących o szerokim zakresie działania – bnAbs (ang. broadly neutralizing antibodies), które są w stanie rozpoznać wiele szczepów wirusa HIV i rozwijają się u około połowy pacjentów będących nosicielami wirusa od wielu lat.

Zdaniem naukowców, epitop peptydu fuzyjnego jest szczególnie obiecujący w kontekście stworzenia skutecznej szczepionki na HIV, ponieważ jego struktura jest taka sama dla większości szczepów wirusa oraz wywołuje silną odpowiedź immunologiczną.

Na podstawie dokładnej analizy budowy oraz mechanizmu działania peptydu fuzyjnego, badacze z laboratorium Kwonga i Mascoli zaprojektowali szereg białek, które miałyby pobudzać układ odpornościowy biorcy do tworzenia dużej liczby przeciwciał bnAbs. Najlepszy z kandydatów na szczepionkę został podany myszom – układ odpornościowy zwierząt wytworzył przeciwciała, które skutecznie przyłączały się do peptydu fuzyjnego i zneutralizowały 31 proc. wirusów z 208 szczepów HIV zebranych z całego świata. Eksperymenty powtórzono na świnkach morskich i makakach, co udawadnia skuteczne działanie nowej szczepionki u wielu gatunków. Naukowcy pracują obecnie nad udoskonaleniem skuteczności szczepionek. Pierwsze testy kliniczne na ludziach przewidywane są na drugą połowę przyszłego roku.

Na świecie żyje ok. 37 milionów ludzi z HIV. W Polsce każdego dnia średnio 2-3 osoby dowiadują się, że mają wirusa. Zakażają się głównie młodzi, między 16. a 39. rokiem życia, ale notuje się coraz więcej przypadków HIV wśród osób po 40. roku życia. Według Krajowego Centrum ds. AIDS aż 90 proc. dorosłych Polaków nigdy nie wykonało testów krwi, które mogłyby sprawdzić, czy są zakażeni wirusem HIV.