Receptą na powodzenie w poszukiwaniu innowacji w przemyśle biofarmaceutycznym jest prawidłowe określenie potrzeb i problemów pacjenta, a także ich skali. Istnieje wiele schorzeń, na które dzisiejsza medycyna nie znajduje lekarstwa, dostęp do terapii jest ograniczony lub są one kosztowne. Tu również pojawia się wyzwanie dla innowacji.  Umiejętność obserwacji, adaptacji najnowszych osiągnięć technicznych z innych dziedzin także sprzyjają rozwojowi nowych metod leczenia.

Popyt na usługi jednostek badawczo-rozwojowych sektorze farmaceutycznym ciągle się zwiększa. Pod względem nakładów przedsiębiorstw na badania i rozwój, biofarmaceutyki zajmują ścisłą czołówkę. Z teoretycznego punktu widzenia przemysł farmaceutyczny zawsze powinien dążyć do innowacyjności – daje ona szanse generowania nowych terapii i rozwija gospodarkę, również poprzez przywrócenie pacjenta do sprawności. Droga ta jednak bywa ryzykowna i kosztowna - łączny koszt wprowadzenia leku na rynek to ponad 1 mld EUR, inwestycja ta jest długoterminowa – proces od inwencji do wprowadzenia leku na rynek trwać może 8-10 lat. Jednak właśnie to innowacyjne firmy farmaceutyczne podejmują ryzyko związane z opracowywaniem nowych leków.

Środowisko sprzyjające innowacji

Do 1989r. Polsce przypadała rola producenta leków generycznych na potrzeby bloku wschodniego. Krajowy sektor farmaceutyczny jeszcze przez długi czas stawiał na rozwiązania asekuracyjne, bezpieczne – dostarczając pacjentowi tego typu leki. Chcąc się rozwijać na skalę międzynarodową, zaistnieć poza rynkiem lokalnym – należy myśleć o drodze innowacyjnego rozwoju. Podstawą prowadzenia nowych badań w firmach farmaceutycznych są ich własne działy badawczo-rozwojowe. Obok tego sektor ma wsparcie w postaci możliwości korzystania z prac zewnętrznych instytutów - między innymi Instytut Farmaceutyczny, Instytut Biotechnologii i Antybiotyków, Narodowy Instytut Leków. Dzięki sprawnej wymianie informacji, aktywnej współpracy, możliwe jest opracowywanie nowych rozwiązań. Sektor farmaceutyczny wspierają również wydziały polskich uczelni oraz instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk. Ogromną szansą dla lokalnych firm i start-upów są także parki technologiczne a także – klastry.

O współpracy z firmami i ośrodkami z zewnątrz a także o potencjale polskiej nauki opowiada prof. Dr hab. Andrzej Leś zastępca Dyrektora ds. Naukowych Instytutu Farmaceutycznego : – Na pewno przychylamy się do powszechnej opinii, że potencjał polskich naukowcóww tej, ale i w pokrewnych dziedzinach jest znaczny i względnie słabo wykorzystywany. Świadczą o tym dane zbierane m.in. przez Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Europejskich. My jako Instytut, oczywiście chętnie współpracujemy z firmami i ośrodkami naukowymi z zewnątrz  o ile przekłada się to na obopólne korzyści.

Technoparki, mając na celu wsparcie procesu inkubacji i przyspieszenia wzrostu przedsiębiorstw, oferują usługi doradcze, możliwość wynajęcia nowoczesnych powierzchni laboratoryjnych. To w nich ma miejsce współpraca młodych przedsiębiorstw z firmami mającymi większe doświadczenie na rynku, wspiera się także kooperacje ze środowiskiem akademickim. Jedną z najbardziej rozwiniętych, stanowiących o sile gospodarki państwa, form tworzenia środowiska dla innowacji, są klastry. Te skupiska wzajemnie powiązanych firm, dostawców i instytucji sprzyjają rozwojowi. Przykładem jest Klaster Life Science Kraków, którego koordynatorem jest Jagiellońskie Centrum Innowacji. Stanowi on swego rodzaju platformę współpracy, komunikacji a także konkurencji przedsiębiorstw i  zespołów naukowych z  obszaru biotechnologii, farmacji, medycyny a także kosmetologii. Celem inicjatywy jest rozwijanie trwałej kooperacji pomiędzy nauką a biznesem, dającej możliwość komercjalizacji wyników działalności badawczej. Klaster integruje środowiska life science z obszaru Małopolski, ułatwia wymianę informacji i nawiązywanie kontaktów. Takim narzędziem jest Zespół Innowacji Klastra. – Rezultatem współpracy w ramach Zespołu Innowacji jest wspólna platforma zarządzania innowacyjnymi projektami.  Jej główne zadanie polega na udostępnianiu zainteresowanym firmom i partnerom informacji na temat projektów rozwijanych na poszczególnych uczelniach, będących członkami Klastra. Zarejestrowani użytkownicy platformy mogą subskrybować informacje dotyczące określonego projektu, ale również informacje o wszystkich projektach na poziomie wybranej technologii lub obszaru aplikacji. Zarządzający projektem „oficer” może dołączyć wybrane osoby do współpracy na etapie jeszcze przed publicznym ujawnieniem informacji. W ten sposób ułatwiamy współpracę i wdrażamy w praktyce koncepcję „open innovation”. – komentuje dyrektor zarządzający Klastra Life Science Kraków, Kazimierz Murzyn. Wiodącymi firmami w strukturze są BIOMED S.A. i Selvita S.A., cechujące się dużą dynamiką pod względem badawczo rozwojowym.

Inne klastry to między innymi Nutribiomed, konsorcjum o charakterze naukowo-przemysłowym koordynowane przez Wrocławski Park Technologiczny, a także kolejnym Pomorski Klaster BioEcoChemiczny. Ten ostatni skupia przedstawicieli branży biotechnologicznej, farmaceutycznej, chemicznej. Podmiotem wiodącym jest Polpharma. Dotychczas firma skupiała się na lekach generycznych i surowcach farmaceutycznych. Chcąc jednak iść w kierunku coraz lepszych rozwiązań, Polpharma stworzyła specjalną jednostkę biznesową Polpharma Biologics z nowoczesnym laboratorium badań i rozwoju w Gdańskim Parku Naukowo-Technologicznym.

Partnerzy Kastra Life Science Kraków podzieleni są na 6 zespołów merytorycznych: Przedsiębiorstwa (BioF), Edukacja (Edu), Instytuty Badawczo-Rozwojowe (B&R), Ochrona zdrowia (Med), Otoczenie biznesu (Biz) oraz Administracja (Gov). Wykres Przedstawia podział na sektory.

Przedstawiciele polskiej elity

Farmacja korzysta ze zdobyczy biotechnologii w coraz większym stopniu. To firmy biotechnologiczne i terapie celowane z użyciem leków uważane są za przyszłość medycyny. Polską, innowacyjną spółką biotechnologiczną jest Mabion SA, który właśnie kończy budowę Kompleksu Naukowo-Przemysłowego Biotechnologii Medycznej.

Nie tylko firmy stricte biotechnologiczne są szansą rozwoju innowacyjności branży life science. Od 2001 roku firma Adamed prowadzi prace w ramach trzech programów badawczych – metabolicznego, onkologicznego i neuropsychiatrycznego. Rozwija zarówno leki biotechnologiczne jak i małocząsteczkowe, również we współpracy z środowiskiem naukowym i akademickim. Także Celon Pharma S. A. należy do grona spółek docenianych za nowoczesne technologie i badania – 2013 rok zakończyła między innymi nagrodą Innowator Wprost w kategorii Farmacja i Medycyna, a także  znalazła się wśród najbardziej innowacyjnych firm w Polsce wg INE PAN. Jest również autorem ogólnopolskiego konkursu na projekty badawcze „Celuj w innowacje”. Wspiera on współpracę ośrodków i instytucji naukowych a także ich pracowników, którzy poprzez udział w konkursie maja szansę na dofinansowanie projektu badawczego. – Współpraca z jednostkami naukowymi jest stałym i bardzo ważnym elementem naszej działalności badawczej, ponieważ stanowi dla nas wsparcie zarówno merytoryczne jak i techniczne. Nauka jest dla nas źródłem wiedzy niezbędnej do prowadzenia naszych badań. Nasza współpraca to zarówno czyste zlecanie wykonania usług, jak i wspólne projekty naukowe. Bardzo intensywnie korzystamy z zasobów i doświadczenia jednostek naukowych przede wszystkim w obszarach, w których nasze zasoby kadrowe bądź sprzętowe nie są wystarczające, aby wykonać jakiś projekt. Instytuty coraz chętniej nawiązują takie współprace i inicjują wspólne projekty, choć nadal często jest to podyktowane kwestią pozyskania środków, w konkursach w których udział firmy daje dodatkową punktację – mówi dr Monika Lamparska-Przybysz, Kierownik Laboratorium Badawczo-Rozwojowego Innowacyjnych Produktów Leczniczych Celon Pharma S.A.

Ośrodki i instytuty naukowe nie są jedynymi elementami w środowisku innowacji. Należy do niego także współpraca z biznesem i prawodawstwem. – Niestety, otoczenie nadal mało sprzyja, ponieważ nie ma wypracowanych wzorów takich współprac. Często kwestie formalne tak dominują cały proces współpracy, że traci ona na atrakcyjności. Według mnie brak jasnych schematów, zapisów prawnych i procedur, które ułatwiałby zawieranie umów. Wciąż spotykamy się ze zbyt długim oczekiwaniem na zatwierdzenie umów czy ustaleniem zasad współpracy. Wynika to zarówno z kwestii legislacyjnych, jak i często braku zrozumienia, iż dla firm czas jest krytycznym elementem powodzenia w biznesie i należy ten aspekt szczególnie brać pod uwagę na każdym etapie współpracy. – dodaje dr Monika Lamparska-Przybysz.

Niewykorzystany potencjał?

Firmy tworzące innowacyjne rozwiązania reprezentują elitę polskiej gospodarki. Krajowy przemysł farmaceutyczny, prócz oczywistej roli w systemie ochrony zdrowia spełnia także istotne funkcje w ekonomii. Wydaje się, że mimo ogromnych możliwości naukowych, a także często mniej zauważanych - finansowych, istnieją pewne blokady, powodujące że potencjał jest niewykorzystywany. – Moim zdaniem blokuje nas strach przez ryzykiem i brak chęci podejmowania nowych wyzwań z obawy, ze może nam się nie udać. Zniechęcające bywa również to, ze każde działanie często musi być popartem niepotrzebnym nadmiarem biurokracji, która skutecznie potrafi zniechęcić najbardziej wytrwałych. Stąd nasz potencjał nadal nie jest w pełni wykorzystamy, chociaż drzemią w nas ogromne możliwości, czego przykładem jest choćby działalność  kilku innowacyjnych firm, które  podjęły ryzyko i odnoszą teraz sukcesy. – mówi dr Monika Lamparska Przybysz z Celon Pharma S. A.