Przyzwolenia na określone działania w środowisku farmaceutycznym zostały uregulowane  między innymi w:

• kodeksie karnym,
• ustawie z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne,
• z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary,
• ustawie o Zagranicznych Praktykach Korupcyjnych (Foreign Corrupt Practices Act – FCPA, 1977 r.),
• ustawie antykorupcyjnej (Bribery Act, 2010 r.),
• kodeksie etyki firmy farmaceutycznej, 2006 r.

Natomiast należy pamiętać, iż w relacjach między ludźmi biznesu  funkcjonują zwyczaje, które są jedynie praktykami stosowanymi przez  poszczególne grupy ludzi, którzy wcześniej ustalili granice w działaniach biznesowych w konkretnych środowiskach, czasie oraz okolicznościach. Inne będą akceptowane przez środowisko lekarzy, czy farmaceutów, inne w środowisku akademickim lub między handlowcami.  Aby swobodnie funkcjonować w świecie biznesu należy nie tylko znać określone zwyczaje, ale wiedzieć, gdzie są ich granice i zaczynają konsekwencje karne.  Biegła znajomość przepisów pozwoli firmom, również farmaceutycznym na wyłączenie odpowiedzialności karnej za naruszenie przepisów antykorupcyjnych.

Czy zapraszanie kontrahentów na lunch, bądź kolację lub organizowanie spotkań promocyjnych  produktów leczniczych są dozwolone? Jeśli tak, to jak je interpretować z punktu widzenia litery prawa? Jakie działania będą podlegać  sankcjom prawnym? Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie przedstawił interpretację z dnia 29 czerwca 2009 r., w której uznano, iż spółka, która ponosi wydatki na nabycie usług gastronomicznychw celu zapewnienia wyżywienia lekarzom weterynarii oraz hodowcom zwierząt uczestniczącym w szkoleniach, konferencjach i prezentacjach produktów Spółki mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów, o ile działania te nie noszą znamion reprezentacji i nie wykraczają poza główny cel szkoleń, konferencji oraz prezentacji produktów Spółki [1]. Oznacza to, że firma może organizować spotkania w celu prezentowania produktów leczniczych, pod warunkiem, że szkolenia, czy sympozja nie są celem samym w sobie, a stanowią jedynie narzędzie do przedstawienia produktów. Ponadto w kolejnej Interpretacji  z 27 sierpnia 2009 r., Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie uznał, iż jeżeli firma organizuje spotkania biznesowe, które nie wiążą się z okazałością, wytwornością, a celem spotkania nie jest chęć zaimponowania kontrahentowi,[2]takie działania stanowią powszechnie stosowaną praktykę. Ponadto ponoszone wydatki można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu. Zapisy w ustawie Prawo  Farmaceutyczne również odnoszą się do tego rodzaju zachowań: zabrania się kierowania
do osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, oferowaniu i obiecywaniu korzyści materialnych, prezentów i różnych ułatwień, nagród, wycieczek oraz organizowaniu i finansowaniu spotkań promocyjnych produktów leczniczych, podczas których przejawy gościnności wykraczają poza główny cel tego spotkania [3]. Natomiast dopuszczone jest dawanie lub przyjmowanie: przedmiotów o wartości materialnej nieprzekraczającej kwoty 100 złotych, związanych z praktyką medyczną lub farmaceutyczną, opatrzonych znakiem reklamującym daną firmę lub produkt leczniczy [4]. Zgodnie z art. 128 ustawy Prawa Farmaceutycznego, osoby, które nie zastosują się do wyżej przytoczonego artykułu będą podlegać grzywnie. Powyższe zapisy odnoszą się do tzw. Korupcji gospodarczej, rozumianej, jako: wszystkie akty przekupstwa i sprzedajności zmierzające do wywierania wpływu na wydarzenia gospodarcze [5]. Kodeks karny uwzględnia również karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 dla osób: które przyjęłyby jakiegokolwiek rodzaju oferowaną korzyść majątkową lub osobistą [6] oraz dla osób, które udzielają lub obiecują udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji. Za osoby, które pełnią funkcje publiczne uznaje się lekarzy oraz lekarzy dentystów,  osoby pełniące funkcje kierownicze w państwowych szpitalach i publicznych podmiotach leczniczych. Ponadto są to pracownicy Narodowego Funduszu Zdrowia oraz lekarze wchodzący w skład zarządu Oddziałów Wojewódzkich NFZ, lekarze – pracownicy administracji rządowej np. Ministerstwa Zdrowia lub administracji samorządowej.

Akty prawne postępowania antykorupcyjnego (mają charakter eksterytorialny), które również obowiązują niektóre firmy prowadzące działalność na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, zobowiązane są do przestrzegania takich dokumentów, jak: Foreign Corrupt Practices Act – FCPA (Ustawa o Zagranicznych Praktykach Korupcyjnych) oraz Bribery Act (Ustawa antykorupcyjna). FCPA odnosi się do każdej osoby fizycznej, firmy, funkcjonariusza publicznego, dyrektora, pracownika, przedstawiciela firmy i każdego akcjonariusza działającego w imieniu firmy. Natomiast osoby prywatne i firmy, zgodnie z ustawą, będą ponosić konsekwencje prawne z tytułu nakazywania, autoryzacji lub współdziałania z inną osobą lub firmą w łamaniu prawa antykorupcyjnego. Ustawa zakazuje podmiotom gospodarczym oraz osobom z nimi powiązanym w określony sposób, używania poczty, innych środków bądź podmiotów w celu poparcia oferty, zapłaty, obietnicy zapłaty lub upoważnienia wypłaty jakichkolwiek pieniędzy, lub oferty, podarunku, obietnicy czegokolwiek wartościowego lub zezwolenia na podarowanie czegokolwiek wartościowego [7]. Natomiast Bribery Act, uznana za najbardziej rygorystyczną ustawę na świecie w zakresie przeciwdziałania korupcji, odnosi się nie tylko do sektora publicznego, ale i prywatnego. Korupcja została zdefiniowana, jako drobne gratyfikacje (ang. facilitation payments), czyli opłaty mające na celu szybsze rozpatrzenie przez urząd rutynowych spraw, które są dopuszczalne przez ustawę amerykańską [8]. Do ustawy wprowadzono zapisy (których nie ma w FCPA) dotyczące odpowiedzialności firm za niedopełnienie obowiązku zapobiegnięcia korupcji.

Na rynku farmaceutycznym od 2006 r. obowiązuje również Kodeks Farmaceutycznej Etyki Marketingowej, opracowany przez Stowarzyszenie Przedstawicieli Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych (SPIFF). Zawiera on normy związane z działaniami promocyjnymi oraz metodami
i formami reklamy produktów leczniczych oraz materiałów reklamowych (np. ulotek), reklamy prasowej i aktywności przedstawicieli medycznych. W Kodeksie uregulowano zagadnienia dotyczące wręczania upominków, przejawów gościnności oraz organizacji spotkań promocyjnych produktów leczniczych. Zapisy dopuszczają pokrycie przez firmę kosztów związanych jedynie z podstawowym celem spotkań promocyjnych, naukowych, kongresów, konferencji, pod warunkiem, że będą one organizowane w miejscach odpowiednich dla głównego celu tych Spotkań [9]. Ponadto spotkania te nie powinny odbywać się zbyt często, a firmy mogą pokrywać koszty: podróży, zakwaterowania, wyżywienia oraz opłat rejestracyjnych, które obejmują wyłącznie uczestników Spotkania, a nie osoby im towarzyszące. Przejawy gościnności podczas Spotkań nie mogą obejmować udziału w imprezach rozrywkowych w tym w imprezach sportowych i wypoczynkowych [10].

Anna Staszewska