Syncytialny wirus oddechowy to wyjątkowo zaraźliwy patogen, który szybko i łatwo przenosi się drogą kropelkową. Jedna chora osoba może zarazić nawet trzy kolejne, a zakaźność w jego przypadku trwa ok. 7 dni. Tempo rozprzestrzeniania się RSV potwierdzają dane Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH, z których wynika, że w ostatnich latach liczba odnotowywanych zakażeń wyraźnie rośnie. W 2024 r. było to ponad 40 tys. przypadków, co oznacza istotny wzrost w porównaniu z rokiem wcześniejszym. Z kolei z najnowszych danych Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH – PIB wiemy, że od stycznia do maja br. zostało zaraportowanych 91 083 przypadków zakażeń – blisko 2,5 raza więcej r/r w tym samym okresie [2], co potwierdza nie tylko dynamikę wzrostową w porównaniu do roku poprzedniego, ale także aktywność RSV poza sezonem infekcyjnym.

Objawy i przebieg zakażenia RSV

W przypadku zakażenia RSV występujące objawy są podobne do COVID-19 oraz grypy. Na początku jest to infekcja górnych dróg oddechowych objawiająca się katarem lub zatkanym nosem. Pojawia się gorączka, suchy lub mokry kaszel, świszczący oddech oraz utrata energii. Znaczna część osób skarży się na bóle gardła, głowy i często kicha, co przyczynia się do większego rozprzestrzeniania wirusa. U osoby dorosłej objawy zakażenia RSV występują zwykle w ciągu od 4 do 6 dni. – Zakażenie RSV, w porównaniu do grypy, wiąże się często z istotnie wyższym ryzykiem ciężkiego przebiegu. Mimo podobieństwa objawów klinicznych, RSV częściej prowadzi do hospitalizacji, które są też w tym przypadku dłuższe, częściej występuje potrzeba zastosowania tlenoterapii i charakteryzuje się on dłuższym czasem leczenia objawowego, ponieważ – należy podkreślić – nie ma celowanego leku przy tego rodzaju zakażeniu. Stąd kluczowe znaczenie ma edukacja społeczeństwa w zakresie rozpoznawania zagrożenia i świadomego reagowania, jeszcze zanim dojdzie do zakażenia – podkreśla prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz, kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

RSV u seniorów – cichy wróg o poważnych konsekwencjach

Na ciężki przebieg zakażenia RSV najbardziej narażone są osoby najstarsze i najmłodsze. Do grup ryzyka zaliczają się: osoby powyżej 60. r.ż., niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia oraz urodzone przedwcześnie. Ich wspólnym mianownikiem jest zmniejszona odporność organizmu, która sprawia, że infekcja wywołana RSV może mieć u nich wyjątkowo ciężki przebieg. U osób starszych zakażenie RSV może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, a także zaostrzać przebieg istniejących chorób przewlekłych. Jest to szczególnie istotne, ponieważ – jak wykazało badanie zrealizowane w ramach kampanii „Wygraj z RSV. Zaszczep się” – niemal 1/3 osób 60+ ocenia swój stan zdrowia jako zły, co często spowodowane jest wielochorobowością [3]. Infekcja może nasilać objawy astmy, prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia przy POChP, destabilizować poziom cukru we krwi u osób z cukrzycą oraz pogarszać objawy niewydolności serca. Wskaźniki hospitalizacji w tych grupach są od kilku do nawet kilkunastu razy wyższe niż u osób bez chorób współistniejących. W 2019 r. w samej Unii Europejskiej RSV doprowadził do ponad 273 tys. hospitalizacji oraz niemal 20 tys. zgonów wśród osób po 60. r.ż. [4]. 

Jak skutecznie chronić siebie i bliskich przed RSV?

Jak zaznacza prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz, zarówno u dorosłych, jak i dzieci nie istnieje obecnie przyczynowe leczenie zakażenia RSV. – Możliwości terapeutyczne ograniczają się do leczenia objawowego, a następnie leczenia ewentualnych powikłań. Z tego względu kluczowe znaczenie ma profilaktyka, a obecnie jedyną skuteczną metodą prewencji jest szczepienie ochronne. Biorąc pod uwagę całoroczne ryzyko transmisji RSV, decyzję o szczepieniu należy podejmować niezależnie od sezonu infekcyjnego, na podstawie rozmowy z lekarzem lub farmaceutą. Jeszcze do niedawna barierą mogła być cena, ale dziś, dla wybranych grup, szczepienia mogą być bezpłatne – dodaje. Jak wykazały wyniki badania, jedynie co dziesiąty senior poszukuje informacji o dostępnych dla siebie szczepieniach, a aż 4 na 10 osób powyżej 65. r.ż. nie wie, że w Polsce mogą być dostępne bezpłatne szczepienia [5]. Choć blisko połowa ankietowanych osób starszych potrafi wskazać, że to właśnie seniorzy znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu RSV, dane te pokazują wyraźnie, że konieczne jest zwiększenie świadomości i profilaktyki w tej populacji. Szczepienie przeciw RSV znajduje się na liście szczepień zalecanych. Można je wykonać nie tylko w POZ czy placówce prywatnej, ale również oznaczonej aptece współpracującej z NFZ, gdzie od niedawna farmaceuta może wystawić receptę na produkty immunologiczne – w tym te refundowane – dla osób dorosłych oraz dokonać kwalifikacji i szczepienia. Więcej informacji na temat RSV znajduje się na TUTAJ.