Historia swego rodzaju przepustek medycznych pozwalających na podróżowanie w czasach zarazy sięga przynajmniej początków XVII w. Zwalniano w ten sposób osoby odbywające kwarantannę we Włoszech w czasie trwającej epidemii dżumy (patrz zdjęcie obok). Podwaliny współczesnego wymiaru dokumentacji pod postacią „Międzynarodowego Certyfikatu Inokulacji i Szczepienia” ustanowiła Międzynarodowa Konwencja Sanitarna, która odbyła się w 1933 r. w Hadze. Na przestrzeni lat i zmieniających się warunków epidemiologicznych certyfikaty te obejmowały różne rodzaje szczepień. Początkowo były to: cholera, żółta gorączka, tyfus i ospa prawdziwa. Szczególnie w przypadku ospy wymóg szczepień miał ogromne znaczenie, biorąc pod uwagę nagłe rozprzestrzenienie się choroby w latach 60. i 70. ubiegłego wieku, związane z rozwojem podróży powietrznych. Poniższe zdjęcie wykonane zostało w 1963 r. podczas epidemii we Wrocławiu. Międzynarodowy Certyfikat Szczepień przeciw Ospie Prawdziwej został zniesiony w roku 1981 po wytępieniu choroby.

Aktualne zasady obowiązkowych szczepień dla podróżujących oraz tworzenia międzynarodowych świadectw szczepień określają Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne Światowej Organizacji Zdrowia z 2005 r. Oficjalnym dokumentem potwierdzającym przebycie szczepień lub innej formy profilaktyki przed podróżą jest Międzynarodowa Książeczka Szczepień (International Certificate of Vaccination and Prophylaxis), zwana niekiedy „żółtą książeczką”. Wyróżnia ona szczepienie przeciw żółtej gorączce, pozostawiając także miejsce na inne szczepienia związane z podróżą.

COVID-19

Prace nad wprowadzeniem certyfikatów potwierdzających przebycie choroby proponowano już w 2020 r. Obecnie tzw. „paszporty covidowe” obowiązują w wielu krajach świata. W sierpniu br. WHO wydało wytyczne co do ich cyfryzacji. Unijny certyfikat COVID (EU Digital COVID Certificate, EUDCC), będący cyfrowym zaświadczeniem o szczepieniu, statusie ozdrowieńca lub uzyskaniu negatywnego wyniku testu na obecność SARS-CoV-2, obowiązuje od lipca 2021 r. Uwzględniany jest w podróżach w granicach strefy Schengen oraz uznawany przez 33 kraje i terytoria spoza Unii Europejskiej. Certyfikat uzyskuje ważność po 14 dniach od zakończenia podstawowego cyklu szczepień i początkowo zakładał 12-miesięczny okres ważności. Obecnie Komisja Europejska przyjęła przepisy, według których po szczepieniu podstawowym unijny certyfikat COVID będzie ważny przez 9 miesięcy do celów podróży wewnątrz UE. Do przedłużenia ważności dokumentu będzie wymagana dawka przypominająca. Zmiany wejdą w życie 1 lutego 2022 r.

Żółta gorączka

Szczepienie przeciw żółtej gorączce jest najczęściej wymaganym w podróżach międzynarodowych. Lista krajów, w których obowiązuje wszystkich podróżnych lub tych przybywających z regionów objętych ryzykiem, obejmuje 130 pozycji. Międzynarodowy certyfikat szczepienia zaczyna obowiązywać 10 dni po wykonaniu szczepienia, a jego ważność od 2016 r. uznawana jest dożywotnio.

Polio

Oprócz wytycznych WHO obowiązują lokalne, krajowe przepisy zezwalające na przyjazd lub wyjazd z kraju jedynie osobom okazującym dowód szczepienia przeciw wybranym chorobom istotnym dla epidemiologii danego regionu. Obowiązkowe szczepienia wymagane są wobec pielgrzymów udających się do Arabii Saudyjskiej na Hadżdż lub Umrę. Należą do nich szczepienia przeciw meningokokom oraz polio. Wymogi co do poszczególnych szczepień mogą różnić się między krajami. Dodatkowo na terenie Afganistanu pielgrzymów obowiązuje szczepienie przeciw Haemophilus influenzae, zaś pielgrzymów na terenie Bangladeszu – przeciw grypie. 

Polio (Poliomyelitis) nie zostało do tej pory wyeliminowane i jest to choroba nawracająca w wielu rejonach świata. Dowód szczepienia przeciw polio muszą okazać wszyscy podróżni w Afganistanie, Pakistanie i Somalii. Jeśli podróż obejmuje regiony objęte ryzykiem, szczepienie wymagane jest także w: Arabii Saudyjskiej, Bangladeszu, Brunei, Egipcie, Gruzji, Indiach, Iranie, Iraku, Jordanii, Libanie, Libii, Maroku, Nepalu, Omanie, Katarze, Saint Kitts, Nevis, na Filipinach i Malediwach. Szczepienie należy wykonać nie mniej niż 4 tygodnie i nie więcej niż 12 miesięcy przed przyjazdem/wyjazdem z danego kraju.

Meningokoki

Szczepienie przeciw meningokokom z grup A, C, W, Y wymagane jest dla pielgrzymów (lub wszystkich podróżnych odwiedzających Arabię Saudyjską bądź przybywających z krajów wysokiego ryzyka) na terenie Arabii Saudyjskiej, Afganistanu, Bangladeszu, Indonezji, Iraku, Libanu, Libii, Nigerii, Filipin. Aktualną listę krajów wraz z poszczególnymi wytycznymi dotyczącymi obowiązkowych szczepień w podróży zawiera dokument WHO „International Travel and Health” z 12 maja 2021 r.