Oszczędności, które nie cieszą…

Trudno nie zwrócić uwagi na wyraźnie zauważalny spadek liczby wizyt w poradniach urologicznych i ginekologiczno-położniczych, co w sposób bezpośredni wynikało po pierwsze z nałożonych obostrzeń, a po drugie – z obawy pacjentów dotyczącej pojawiania się w gabinetach lekarskich. Według znawców rynku, konsekwencją tego będzie prawdopodobnie tzw. dług zdrowotny, z którym system ochrony zdrowia będzie musiał mierzyć się w kolejnych latach. Znacząco mniejsza liczba wizyt w poradniach przełożyła się w sposób bezpośredni na wydatki płatnika na refundację porad ambulatoryjnych związanych z NTM, które u poszczególnych specjalistów wyniosły odpowiednio: 

Koszt refundacji wizyt u specjalistów stricte związanych z NTM w latach 2017-2020 (w tys. zł) 

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych NFZ

– Jeśli w ostatnich latach kwota wydatków NFZ na wizyty u ginekologów spada o 43%, a u urologów o prawie 70%, to jest to bardzo niebezpieczny trend – komentuje dane z raportu Anna Sarbak, prezes zarządu Głównego Stowarzyszenia „UroConti”. – Nie oznacza to bowiem w żaden sposób, że pacjenci nagle przestali chorować, tylko z różnych powodów nie pojawili się w poradniach finansowanych ze środków publicznych. Jednym z nich jest na pewno COVID, jednak trzeba zauważyć, że ta przerażająca dynamika nie dotyczy tylko ostatniego roku, ale i lat wcześniejszych, czyli okresu sprzed pandemii. Spadek liczby wizyt lekarskich w ramach NFZ jest tym bardziej niepokojący, że dotyczy m.in. pacjentów z nowotworami urologicznymi, których także zrzesza nasze Stowarzyszenie. Według ekspertów medycznych w tym roku w poradniach pojawi się o 20% więcej pacjentów niż w roku ubiegłym. Niestety trafią oni do lekarzy w dużo bardziej zaawansowanych stadiach. A jeszcze gorsze jest to, że w związku z zapowiadanymi ograniczeniami w dostępie do refundacji, ci lekarze nie będą im mogli zaproponować pełnego wachlarza terapii, którymi dysponuje współczesna medycyna – dodaje. 

20 lat oczekiwania na zmiany limitów

Nikt nie ma wątpliwości, że środki chłonne (wkłady urologiczne, pieluchy anatomiczne, majtki chłonne oraz pieluchomajtki) powinny być dostępne dla pacjentów od samego początku wystąpienia problemu z utrzymaniem moczu. Niestety, jak podaje portal cafesenior.pl, który w maju 2021 r. przeprowadził wśród swoich czytelników ankietę na temat środków absorpcyjnych, zaledwie 16% badanych korzysta w tym zakresie z dofinansowania Narodowego Funduszu Zdrowia, a aż 84% w całości samodzielnie pokrywa koszty tych środków. Nic dziwnego, skoro limity na nie pozostawały niezmienne przez ponad 20 lat. W tym samym okresie wydatki na pozostałe wyroby medyczne rosły zdecydowanie szybciej, aczkolwiek pandemia COVID-19 odwróciła ten trend.

Zmiany wydatków NFZ na wyroby medyczne wydawane na zlecenie, w tym środki absorpcyjne w latach 2005-2020 (w mln zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za IV kwartał w latach 2005-2020

– Przez wiele lat dynamicznie i sukcesywnie rosły np. wydatki na wyroby stomijne, co było efektem wzrostu liczby zabiegów onkologicznych prowadzących do wyłonienia stomii – mówi dr Mariusz Blewniewski, lekarz urolog, jeden z konsultantów naukowych raportu „Pacjent z NTM w systemie opieki zdrowotnej 2021”. – Dopiero pandemia brutalnie zahamowała ten wzrost i kiedy przekształcono szpitale specjalistyczne w oddziały covidowe i ograniczono liczbę zabiegów ratujących przecież życie, to zamiast wyłonić stomię u tych pacjentów, po prostu ich pochowaliśmy… – alarmuje. – Pacjenci z NTM na szczęście nie umierają w związku z ograniczeniem liczby zabiegów, ale cierpią tak samo i czują się głęboko dyskryminowani – uzupełnia Elżbieta Żukowska, sekretarz zarządu „UroConti”. – A o tym, że mają do tego powody świadczą dane z raportu, z których jasno wynika, że wydatki na wyroby medyczne rosną zdecydowanie szybciej niż na środki absorpcyjne. Też byśmy chcieli, by tak jak w przypadku pacjentów ze stomią, wraz ze wzrostem limitów na refundację wyrobów chłonnych, mieć zamiennie dostęp do finansowania preparatów specjalistycznych do higieny i pielęgnacji. Co z tego, skoro nadal nie możemy doczekać się wzrostu limitów cenowych na podstawowe produkty – ubolewa. 

U osób zmagających się z nietrzymaniem moczu i/lub kału niezwykle ważne jest bowiem utrzymanie odpowiedniej higieny skóry, dzięki zastosowaniu preparatów myjąco-pielęgnujących, zapewniających skuteczne oczyszczenie oraz natychmiastowe i długotrwałe nawilżenie skóry, co redukuje ryzyko otarcia i podrażnienia. Według Elżbiety Żukowskiej częstym problemem osób dotkniętych inkontynencją okazuje się utrzymanie dobrej kondycji skóry narażonej na drażniące działanie moczu i/lub kału. Zdrowiu skóry nie sprzyjają również, obserwowane wraz z wiekiem pacjentów, spowolnione procesy regeneracji naskórka i potęgująca się wrażliwość powłok skórnych.

Leczenie farmakologiczne ciągle bez refundacji

Odkąd na rynku farmaceutycznym pojawiły się zamienniki zawierające solifenacynę, przeznaczone dla chorych z zespołem pęcherza nadreaktywnego (OAB), w systemie opieki zdrowotnej doszło do znacznej obniżki cen i oszczędności, które zdaniem pacjentów z „UroConti” powinny zostać przeznaczyć na inne leki w tym obszarze terapeutycznym.  – Podczas spotkania w Ministerstwie Zdrowia powiedziałam ministrowi Miłkowskiemu, że tylko w 2020 r. zaoszczędził na terapii w I linii leczenia NTM i OAB ok. 40% budżetu z poprzedniego roku i te pieniądze z powodzeniem mógłby wydać na finansowanie II linii leczenia, na którą czekamy już 7 lat. Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, który znajduje się w takiej sytuacji i nie jestem w stanie zrozumieć, dlaczego Minister Zdrowia ciągle blokuje tę decyzję – zdradza Magdalena Kolecka, prezes oddziału mazowieckiego „UroConti” i podkreśla, że Stowarzyszenie już rok temu, w sierpniu 2020 r., dostało pismo od producenta jedynego leku w tym wskazaniu z informacją, że zaoferował on Polsce najlepsze warunki cenowe w Europie.

Koszty refundacji leków stosowanych w leczeniu OAB w latach 2015-2020 (w zł); dane na wykresie wyrażone w procentach odnoszą się do relacji rok do roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania z działalności NFZ na koniec IV kwartału 2020 r.

„UroConti” zwraca też uwagę, że wśród populacji cierpiącej na OAB i związane z tym nietrzymanie moczu jest wiele osób w wieku produkcyjnym, dla których brak leczenia to obniżenie efektywności pracy i utrata zdolności zarobkowych, a dla budżetu państwa – zwiększone koszty zwolnień lekarskich czy rent. Z danych szacunkowych zebranych z ZUS oraz GUS i zaprezentowanych w raporcie wynika, iż koszty z tytułu utraty produktywności w roku 2019 (najnowsze dostępne dane) w wyniku NTM wyniosły 1,46 mld zł i były o 1,03% wyższe w porównaniu do 2018 r. i o 11,4% wyższe niż w roku 2015.

Wnioski i rekomendacje

Opieka zdrowotna w Polsce od wielu lat boryka się z szeregiem wad organizacyjnych, w tym funkcjonowaniem systemu refundacyjnego w zakresie leczenia i utrzymania higieny pacjentów z NTM. Odnotowując szereg korzystnych zmian jakie nastąpiły w ostatnich latach, trzeba zauważyć, że wiele problemów pacjentów z inkontynencją, którzy są jednocześnie obywatelami Unii Europejskiej, płacą składki zdrowotne i mają prawo do leczenia wszystkimi terapiami, którymi dysponuje współczesna medycyna, nie zostało nadal rozwiązanych.