Jak widomo wprowadzenie do lecznictwa antybiotyków spowodowało z czasem pojawienie się drobnoustrojów opornych na te leki. W chwili obecnej prowadzi się badania, których celem jest uzyskanie antybiotyków skutecznych wobec wieloopornych bakterii. Rozprzestrzenianie się lekooporności następuje bardzo szybko gdyż jest łatwo przekazywana między różnymi szczepami bakteryjnymi. Narastające zjawisko lekooporności nie jest jednak jak się okazało równoważone rozwojem i wprowadzaniem nowych leków przeciwbakteryjnych na rynek medyczny.

Ponad 90% gronkowców jest niewrażliwych na działanie penicylin naturalnych, aminopenicylin oraz ureidopenicylin. W Japonii i USA pojawiły się szczepy o obniżonej wrażliwości na wankomycynę. Sytuacja ta jest najgroźniejsza od czasu wprowadzenia antybiotyków do lecznictwa. Wankomycyna była antybiotykiem ostatniej szansy w leczeniu zakażeń gronkowcowych.

Podobny wzrost oporności obserwuje się wśród innych drobnoustrojów, w tym przede wszystkim paciorkowców oraz pałeczek jelitowych.

Nowatorskie badania

Obecnie prowadzi się badania, których celem jest uzyskanie nowych lub zmodyfikowanych antybiotyków skutecznych wobec wieloopornych bakterii. Wśród nich znajdują się zmodyfikowane glikopeptydy i fluorochinolony, ketolidy, oksazolidinony i streptograminy.

Antybiotyki pod kontrolą

Obecna sytuacja epidemiologiczna w zakresie lekooporności drobnoustrojów jest bardzo niepokojąca. Poszukuje się nowych leków i opcji terapeutycznych, jak np. immunostymulacja (szczepionki). W najbliższych latach nie przewiduje się wprowadzenia na rynek medyczny kolejnych leków przeciwbakteryjnych o zupełnie nowych mechanizmach działania. Niezwykle ważną rolę odgrywa stałe monitorowanie oporności szczepów izolowanych zarówno z zakażeń szpitalnych, jak i pozaszpitalnycH.

Poniżej dane dotyczące nowych leków, z których tylko niektóre są już zarejestrowane, pozostałe zaś znajdują się w różnych fazach badań lub rejestracji.

Linezolid jest przedstawicielem grupy nowych syntetycznych antybiotyków. Hamuje biosyntezę białek w komórkach bakteryjnych. Blokuje on rozpoczęcie biosyntezy białek gdyż uniemożliwienia powstawanie kompleksu inicjatorowego translacji. Wykazuje aktywność wobec bakterii Gram-dodatnich wywołujących zakażenia skóry, bakteriemię i zapalenie płuc. W badaniach klinicznych potwierdzono również jego skuteczność wobec szczepów opornych na wankomycynę.

Ketolidy mają podobny mechanizm działania, który polega na wiązaniu się z podjednostką rybosomu i hamowaniu transferazy peptydylowej. Prowadzi do zahamowania biosyntezy białka i śmierci komórki. W badaniach klinicznych potwierdzono ich aktywność wobec bakterii izolowanych z dróg oddechowych o krzyżowej oporności na makrolidy, linkozamidy i streptograminy. Ketolidy wykazują szerokie spektrum działania wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, tlenowych oraz beztlenowych.

Quinupristyna-dalfopristyna (Synercid) jest półsyntetycznym antybiotykiem, złożonym z naturalnych streptogramin produkowanych przez Streptomyces pristinaespiralis. Quinupristyna jest streptograminą grupy B, dalfopristyna zaś - streptograminą grupy A. Synercid wykazuje aktywność wobec szczepów gronkowców i paciorkowców opornych na wankomycynę. 

Ewerninomycyna jest nowym antybiotykiem z grupy oligosacharydów produkowanych przez Micromonospora carbonacea. Działa na bakterie Gram-dodatnie (penicylinooporne gronkowców i paciorkowców). Zaletą tego antybiotyku jest dość wysoka skuteczność wobec szczepów opornych na wankomycynę. Mechanizm działania ewerninomycyny nie został jeszcze dokładnie poznany. Przeprowadzone badania sugerują, że działając na rybosomalne białko, hamuje ona biosyntezę białek.

W 1959 r. pierwszy antybiotyk glikopeptydowy - wankomycynę - zastosowano do leczenia zakażeń wywołanych przez bakterie Gram-dodatnie. Od tego czasu glikopeptydy były skutecznymi lekami przeciwko gronkowcom i paciorkowcom, w tym enterokokom. Jednak w 1980 r. po raz pierwszy wyizolowano szczepy oporne na wankomycynę.

Nowe glikopeptydy wykazują aktywność wobec tych opornych bakterii, o wiele silniej hamują syntezę peptydoglikanu ściany komórkowej. Ich wzmocnione działania przeciwbakteryjne pojawia się, gdy podawane są razem z ampicyliną, gentamycyną i Synercidem. Mechanizm funkcjonowania tych glikopeptydów polega głównie na hamowaniu biosyntezy ściany komórkowej bakterii, co w konsekwencji prowadzi do śmierci komórki.

Źródło:

PAP

Oprac. Magdalena Jóźwicka