Lubelska konferencja zorganizowana została przez Lubelskie Towarzystwo Studentów Farmacji.  Młodzi farmaceuci, za pośrednictwem fachowców, pragnęli zwrócić uwagę na trudny problem narkotyków.  Jak dowiedzieć się można było w trakcie wydarzenia,  substancje psychoaktywne są obecne, powszechne i bardziej nie bezpieczne niż mogło by się zdawać. Bez względu na ilość i wielkość podejmowanych działań  sytuacja ta nie wydaje się ulegać poprawie.

„Podczas wykładów został poruszony nie tylko temat uzależnień od substancji psychostymulujących, opiatów, dopalaczy, ale również niezauważany i bagatelizowany przez rodziców problem uzależnienia dzieci od telewizji, Internetu czy gier komputerowych. Myślę, że statystyki dotyczące tego akurat nałogu były najbardziej szokujące i pouczające o tym, że jako przyszli rodzice powinniśmy zadbać o bezpieczeństwo naszych dzieci, świadomie ograniczając im dostęp do dóbr XXI wieku.” – opowiada Pani Sylwia Łukaszuk - studentka 4 roku farmacji, jedna z organizatorów konferencji.

W ramach konferencji  miejsce miały 4 wykłady dotyczące tej problematyki.

„Uzależnienie typu opioidowego-mechanizm powstawania i farmakoterapia”

Lubelską konferencję otwierał wykład specjalistki w dziedzinie farmakologii  paniprof. dr hab. n. farm. Grażyna Biała. Jego celem było przybliżenie anatomiczno-fizjologicznych aspektów uzależnień, z naciskiem na uzależnienie od opioidów.

Na wstępie Pani Profesor przytoczyła ścisłą definicję uzależnienia, tak  aby wszyscy słuchacze z równą wiedzą mogli przystąpić do wykładu. Przyjmuje się, że uzależnienie od narkotyków jest  „przewlekłym, nawracającym zespołem zaburzeń psychicznych i somatycznych o zróżnicowanej etiologii obrazie klinicznym charakteryzującym się niekontrolowanym poszukiwaniem i zażywaniem narkotyków.”

MECHANIZMY

Istotnym aspektem uzależnień są mechanizmy ich powstawania.  Ze względu na podłoże podzielić możemy je na:

a.) Neuro-anatomiczny  - gdzie aktywacja określonych struktur mózgowych doprowadza do przyzwyczajenia i uzależnienia od danego środka. Mimo, że dominującą rolę zdecydowanie odgrywa tutaj układ nagrody, to inne struktury jak: jądro miejsca sinawego (odpowiadające za objawy abstynencyjne), ciało migdałowate czy hipokamp (procesy uczenia się i pamięci), są niezbędnymi elementami w powstawaniu  uzależnień. Jeżeli chodzi zaś o neuroprzekaźniki biorące udział w tym mechanizmie wymienić trzeba by: Dopaminę, noradrenalinę, kwas glutaminowy, GABA  a nawet i serotoninę.

b.) Molekularny – polegający na tworzeniu szlaków pamięci komórkowej tzw.  plastyczność synaptyczna. Synapsy pod wpływem silnych powtarzalnych bodźców zapamiętują ślady wcześniejszych pobudzeń reagując słabiej lub silniej. Ta zmieniona fizjologia receptorów stanowi istotny element mechanizmu uzależnienia.

Pani profesor główną część swojego wykładu poświęciła opioidom. Substancje te, czyli alkaloidy soku mlecznego maku lekarskiego stanowią jednocześnie ważne w medycynie, silne analgetyki jak i groźne, silnie uzależniające narkotyki.  

Do ich głównych fizjologicznych działań zaliczamy:

• depresje ośrodka oddechowego
• depresje ośrodka  kaszlu
• hipotermia
• wzrost pobudliwości drgawkowe
• nudności i wymioty
• mioza – skurcz źrenicy, szpileczkowate źrenice
• zmniejszona aktywność układu odpornościowego – częstsze infekcje
• spadek ciśnienia krwi
• skurcz zwieracza cewki moczowej
• zaparcia
• analgezja
• euforia

Objawy zespołu abstynencyjnego:

• katar
• dysforia
• niepokój
• biegunka
• dreszcze
• gęsia skórka
• poszukiwanie narkotyku
• bezsenność
• bóle brzucha
• pocenie się
• wzrost akcji serca
• podwyższenie ciśnienia
• hipertermia
• bolesne skurcze mięśni

„Uzależniony ... niemożliwe...?”

Drugi wykład tego dnia prowadzony był przez panią dr hab. n. med. Martę Makara-Studzińską - psychologa klinicznego i psychoterapeutę.  Wykład, jak sama pani doktor określiła, odbył się interaktywnie. Wykład w dużej mierze poświęcony był powszechności narkotyków wśród młodzieży i studentów. Podczas wykładu uczestnicy mieli okazję obejrzeć 40 minutowy dokument będący pierwszym odcinkiem serii o narkotykach, a wyprodukowanym przez National Geographic Chanel. Film traktował w głównej mierze o dopalaczach, bardzo charakterystycznym i głośnym zagadnieniu w Polsce. Dopalacze to popularna nazwa substancji lub mieszanek o działaniu psychoaktywnym, których sprzedaż oraz posiadanie nie jest zabroniona literą prawa.  Pani doktor zwróciła uwagę na ciągły brak wiedzy dotyczący skutków zażywania tych substancji.  Zdementowała także mity dotyczące dopalaczy głoszące, że:

• są bezpieczną alternatywą dla narkotyków
• są nie do spożycia dla ludzi więc nikt ich nie zażywa
• nie da się ich zdelegalizować – nie tylko w Polsce udało się dokonać ich delegalizacji, wymienić można tu: Szwecję, Irlandię i Belgię.
• dopalacze to mieszanki ziołowe wykorzystywane w obrzędach religijnych od  setek lat

W powszechnej opinii uznaje się, że problem dopalaczy  został rozwiązany w 2010roku.  Jednak w wielu krajach ościennych, gdzie dopalacze są legalne, istnieją serwisy w językach polskich oferujące kolekcjonerskie akcesoria.

„Przyczyny i konsekwencje stosowania środków psychoaktywnych przez młodzież”

Trzecia cześć dotyczyła powodów, dla których ludzie sięgają po narkotyki. Pani dr hab. n. med. Beata Pawłowska przedstawiła szereg wyników badań opracowujących cechy i sytuacje predysponujące do uzależnień.

Udowadniały one, że alkohol stanowi specyfik bardzo popularny w naszej kulturze, także wśród młodzieży. Ankietowani gimnazjaliści oraz studenci ujawniali, że około 13% z nich nadużywa alkoholu. Jednak ponad 60% twierdziło, że upija się od czasu do czasu. W tych samych badaniach około 20% przyznało się do zażywania narkotyków.

Według Pani doktor do  najczęstszych przyczyn sięgania po używki zaliczyć należy: brak akceptacji oraz problemy w domu. W badaniach odnajduję się zależność miedzy spożywaniem narkotyków, a negatywnym opisywaniem własnej matki lub ojca. Nie można jednak klasyfikować uzależnień jako zjawiska  dotyczącego tylko rodzin patologicznych. Częstymi ofiarami narkotyków są dzieci z rodzin majętnych, które ze względu na obecność pieniędzy nie nauczyły się same pokonywać trudności w życiu.

Do głównych cech predestynujących do popadania w nałóg są: brak przedsiębiorczości, wytrwałości, umiejętności rozwiązywani problemów, impulsywność, tendencja do nawiązywania patologicznych kontaktów towarzyskich, nieśmiałość, poszukiwanie mocnych wrażeń, potrzeba karania samego siebie.

Prelegentka zwróciła też uwagę na zależność pomiędzy narkotykami,  a zaburzeniami behawioralnymi  jak uzależnienie od Internetu, telefonu komórkowego czy pornografii.

„Uzależnienia w wymiarze międzykulturowym”

Czwarty wykład wygłosiła pani dr n. med. Jolanta Masiak z Kliniki Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Przedstawiła wyniki najnowszych badań na temat komórkowych mechanizmów uzależnienia jakie przeprowadziła dr Nora D. Volkow. Podkreśliła rolę dopaminy jako tego neuroprzekaźnika, który jest odpowiedzialny za proces niekontrolowanego sięgania po narkotyk. Wspomniana badaczka wykazała, że kiedy mózg oczekuje, że będzie eksponowany na substancje psychoaktywną to wyrzut dopaminy jest niewspółmiernie większy niż wtedy, kiedy spodziewa się przyjemności wywołanej bodźcem fizjologicznym. W krótkim czasie substancja ta zajmuje pierwsze miejsce wśród wszystkich stymulacji, które dają tej osobie przyjemność.

„My studenci farmacji, dość wyraźnie zauważamy problem uzależnień, szczególnie wśród ludzi młodych. Syndrom ten jest o tyle niepokojący, że po różnego rodzaju używki sięgają coraz młodsi. Chcąc zwrócić uwagę na tą kwestię, postanowiliśmy poprosić grupę ekspertów dobrze zaznajomionych w tym temacie, aby przedstawili nam jak działają środki psychoaktywne, jakie są skutki i konsekwencje ich stosowania.” – komentuje wydarzenie pani Sylwia Łukaszuk.

Zapytana o przyszłe plany natychmiast dodaje: „W przyszłości planujemy podjąć równie intrygujący temat, przez niektórych niesłusznie uznawany za temat tabu, mianowicie "antykoncepcję". Wbrew pozorom na studiach farmaceutycznych otrzymujemy niewiele informacji z tej dziedziny, stąd chęć zorganizowania konferencji poświęconej takiej tematyce.”

Krzysztof Słomiak
portal Biotechnologia.pl