Czasy, w jakich przyszło nam żyć, sprzyjają coraz większej zapadalności na choroby o podłożu psychicznym. Przewlekły stres, ciągła gonitwa myśli, szybki tryb życia – to tylko niektóre z czynników przyczyniających się do rozwoju zaburzeń lękowych. Jednym z elementów leczenia lęku jest farmakoterapia, która w połączeniu z psychoterapią u wielu pacjentów daje najlepsze skutki. Jak zostało wspomniane, podstawowymi lekami podawanymi w terapii zaburzeń lękowych są SSRI. Efekt ich działania obserwuje się zazwyczaj po 2-3 tygodniach od rozpoczęcia terapii. Stosuje się także benzodiazepiny, które w przeciwieństwie do SSRI działają szybko, bo już po 20-30 minut od zażycia. Należy jednak pamiętać, że te uzależniają, dlatego powinny być przyjmowane tylko doraźnie. Leczenie zaburzeń lękowych trwa co najmniej 6 miesięcy. Jeśli próba odstawienia leków kończy się niepowodzeniem, stosuje się terapię długoterminową, która cały czas powinna być kontrolowana przez lekarza.

Terapia poznawczo-behawioralna

Wielu specjalistów przy wyborze metody leczenia coraz częściej zwraca uwagę na ważną rolę psychoterapii. Terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z najczęściej wykorzystywanych oraz najlepiej popartych naukowo metod. Jej zaletą jest to, że może być stosowana w różnych stanach zdrowia psychicznego, takich jak depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, choroba afektywna dwubiegunowa. Nie ma wyczerpującej definicji terapii poznawczo-behawioralnej, bo w zasadzie jest to cała grupa terapii. Zasada ich działania opiera się na modyfikacji zachowań i myślenia pacjenta w taki sposób, aby skutecznie poprawić jakość jego życia. Metoda ta jest często wykorzystywana w leczeniu zaburzeń lękowych jako uzupełnienie farmakoterapii. Wybór między farmakoterapią a psychoterapią w dużej mierze zależy od dostępności leczenia oraz preferencji pacjenta.

Beta-blokery w terapii zaburzeń lękowych

Naukowcy i lekarze poszukują nowych form leczenia lęku. Wynika to często z ograniczonej skuteczności oraz sporej liczby działań niepożądanych obecnie stosowanych metod leczenia farmakologicznego. Beta-blokery, takie jak propranolol, działają w trochę inny sposób, niż leki przeciwdepresyjne czy benzodiazepiny. W przeciwieństwie do tych dwóch grup leków wpływają głównie na układ sercowo-naczyniowy. Nie działają bezpośrednio na przyczynę, ale łagodzą nawracające ataki lękowe. Dla niektórych pacjentów mogą okazać się bardzo pomocne, dlatego są czasami przepisywane przez lekarzy poza wskazaniami (z ang. off-label use). Naukowcy z Masaryk University zsyntetyzowali związki, których struktura macierzysta wywodzi się od beta-blokerów. Ich lipofilowy charakter ułatwia pokonywanie bariery krew-mózg (z ang. blood-brain barrier, BBB). Blokada receptorów β-adrenergicznych prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i redukcji niektórych objawów lęku. Związki te są póki co w fazie badań przedklinicznych, ale wyniki testów wydają się obiecujące. Rezultaty uzyskane podczas doświadczeń wskazują na potencjale właściwości przeciwlękowe nowo zsyntetyzowanego związku o nazwie TP38b. Mechanizm działania wynika głównie z aktywności względem receptorów serotoninergicznych 5-HT1A. Nie wykluczono jednak wpływu na inne receptory. Uzyskane wyniki zachęcają do przeprowadzenia dalszych badań.

Leki przeciwpsychotyczne – kiedy warto je stosować?

Niektóre klasyczne i kilka atypowych leków przeciwpsychotycznych stosowanych jest w terapii zaburzeń lękowych. Ich użycie budzi jednak sporo kontrowersji. Istotnym problemem jest znaczna liczba działań niepożądanych. W przypadku klasycznych neuroleptyków są to głównie objawy pozapiramidowe, do których możemy zaliczyć ruchy mimowolne o różnym charakterze (dystonie, mioklonie, drżenia) oraz zespoły hiperkinetyczne. Powyższe skutki uboczne wyraźnie ograniczają możliwość wykorzystania tej grupy leków, mimo ich dużej skuteczności. Na tym tle pozytywnie wyróżnia się opipramol, który nie zalicza się praktycznie do żadnej z grup leków przeciwlękowych. Jest to lek stosunkowo słabo poznany, ale w dotychczas przeprowadzonych badaniach cechował się dużą skutecznością. W porównaniu do innych leków przeciwlękowych, takich jak alprazolam czy chlordiazepoksyd, wykazywał lepszy efekt terapeutyczny oraz prowadził do wystąpienia mniejszej liczby działań niepożądanych. Anksjolityczne działanie opipramolu wynika z silnego oddziaływania leku na układ dopaminergiczny. Istnieje kilka powodów, dla których warto go stosować w terapii zaburzeń lękowych. Poza wpływem na receptory dopaminergiczne opipramol wykazuje silny wpływ na receptory σ, co dodatkowo wspomaga jego działanie przeciwlękowe. Badania kliniczne dowiodły także widocznych efektów uspokajających, ułatwiających zasypianie. Lęk czy objawy depresyjne często towarzyszą innym przewlekłym chorobom, np. reumatoidalnemu zapaleniu stawów czy cukrzycy. U takich pacjentów opipramol jest dobrym wyborem, ponieważ nie wpływa negatywnie na przebieg chorób współistniejących. Ponadto cechuje go niski potencjał uzależniający, dlatego przy długotrwałej terapii lęku jego użycie wydaje się zasadne. W przeciwieństwie do benzodiazepin nie zaburza funkcji poznawczych, tzn. nie działa miorelaksacyjnie.

Inne metody radzenia sobie z lękiem

Farmakoterapia jest podstawą leczenia zaburzeń lękowych, jednak coraz częściej naukowcy zwracają uwagę na rolę innych metod. Pomocne bywają ćwiczenia oddechowe – skupienie się przez kilka minut na wdychaniu i wydychaniu powietrza. Metody te nie zastąpią fachowej pomocy specjalisty, ale mogą okazać się użyteczne. Warto uwzględnić także kilka innych, ważnych aspektów. Konflikty rozwiązujmy na drodze otwartej komunikacji. Utrzymujmy zdrowy styl życia poprzez regularne ćwiczenia fizyczne i wartościową dietę. Pamiętajmy, że alkohol i inne używki stosowane długotrwale mogą negatywnie wpływać na stan zdrowia psychicznego. Ponadto nadmiar kofeiny i substancji zawartych w napojach energetycznych może nasilać objawy lęku.