Cytostatyki są substancjami toksycznymi i mogą wywoływać szkodliwe działania, zarówno u pacjentów, jak i osób, które z nimi pracują. Do organizmu przedostają się drogą wziewną, przez kontakt ze skórą oraz błonami śluzowymi, poprzez kontaminację ubrań i otoczenia. Głównym obowiązkiem dostawcy jest przede wszystkim minimalizacja zagrożenia. Transport leków cytostatycznych wymaga specjalnych środków ostrożności ze względu na ich potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego i środowiska. Cytostatyki muszą być dostarczane w oddzielnych, bezzwrotnych opakowaniach, starannie zabezpieczonych na czas transportu przed wydostaniem się leków na zewnątrz. Niemniej ważna, a wręcz kluczowa, jest ochrona właściwości leków. W przypadku cytostatyków należy mówić o ponadprzeciętnych oczekiwaniach pacjentów w tym zakresie. Wyzwaniem jest maksymalne skrócenie drogi tych leków oraz drobiazgowe dotrzymanie warunków kontrolowanych. 

Ładunek podwyższonego ryzyka

Opakowania zawierające cytostatyki powinny być odpowiednio oznakowane, aby wskazywać na ich potencjalne zagrożenie. Polecane jest umieszczanie na opakowaniach specjalnych etykiet informujących o zawartości substancji cytostatycznych oraz konieczności zachowania ostrożności podczas obchodzenia się z nimi. Bezwzględnym wymogiem jest wyraźne oznakowanie w postaci czarnego napisu na żółtym tle „UWAGA! LEKI CYTOSTATYCZNE”. Dodatkowym ostrzeżeniem jest osobno wystawiona faktura z taką samą adnotacją. Co istotne, w pierwszej kolejności to firma farmaceutyczna odpowiada za zabezpieczenie leku oraz udostępnioną informację o ich stosowaniu. Przyjęcie takiego produktu do apteki szpitalnej powinno odbywać się w jednorazowych rękawicach ochronnych. Zarówno rękawice, jak i opakowania po lekach trafiają do utylizacji. Innymi słowy, trudno sobie wyobrazić, aby leki cytostatyczne były przewożone przez operatora logistycznego bez specjalizacji farmaceutycznej. Kolejnym argumentem przemawiającym za tym są wymogi temperaturowe. Preparaty przeciwnowotworowe zachowują pełną skuteczność jedynie przy zachowaniu w każdych okolicznościach odpowiednich wymagań temperatury, ponadto są wrażliwe na światło.

Pod pełnym nadzorem

Na temat sposobu przygotowywania i przechowywania leków cytostatycznych na terenie szpitala można znaleźć wiele informacji. Regulacje i instrukcje mają za zadanie chronić personel medyczny i pacjentów przed potencjalnym skażeniem. Osoby odpowiedzialne za transport leków cytostatycznych powinny być również odpowiednio przeszkolone w zakresie właściwego obchodzenia się z tymi substancjami oraz przestrzegania procedur bezpieczeństwa. Transport leków cytostatycznych podlega ścisłym przepisom i regulacjom dotyczącym bezpieczeństwa chemicznego. Jakie usługi farmalogistyczne zapewnią pełny nadzór, a co za tym idzie – bezpieczeństwo i stabilność preparatów?

1) Transport leków – operatorzy logistyczni specjalizujący się w dystrybucji dla farmacji przewożą wyłącznie leki, wyroby medyczne, suplementy diety oraz inny asortyment medyczny, dzięki temu mogą zapewnić każdemu ładunkowi – biologicznemu, toksycznemu lub radioaktywnemu – najwyższy standard przestrzegania zasad higieny i norm bezpieczeństwa.

2) Warunki kontrolowane – dzięki wyspecjalizowanej flocie i dodatkowemu wyposażeniu (auta dwukomorowe, lodówki przenośne), przewoźnicy farmalogistyczni są w stanie spełnić na całej trasie dystrybucji, o każdej porze roku, normy wymagane przez producenta leku. Pojazdy nie tylko posiadają zabudowę izotermiczną i urządzenia grzewczo-chłodzące, ale są również zmapowane, a temperatura panująca w skrzyni ładunkowej pojazdu jest stale monitorowana.

3) Dostawa z raportem – monitoring w czasie rzeczywistym pozwala na bieżąco kontrolować i korygować temperaturę ładunku. Kierowca we współpracy z Działem Temperatur reaguje na każdy sygnał alarmowy dotyczący zmiany warunków temperaturowych w skrzyni ładunkowej pojazdu, podejmując działania korygujące. Na koniec wszystkie zdarzenia znajdują odzwierciedlenie w raporcie przedstawianym odbiorcy wraz z dostarczanym ładunkiem. Na jego podstawie szpital, apteka czy hurtownia farmaceutyczna mogą ocenić, czy dostarczone produkty spełniają wymagania jakościowe.

4) Zabezpieczenie przed kradzieżą i dostępem osób nieupoważnionych – ze względu na potencjalne zagrożenie dla zdrowia leki cytostatyczne powinny być transportowane w sposób zapewniający ich bezpieczeństwo przed kradzieżą oraz dostępem osób nieupoważnionych. Odpowiednio zakwalifikowane pojazdy – wyposażone w zabezpieczenia, takie jak zamek centralny, alarm lub zamek na klucz – oraz świadomość kierowców w zakresie wartości przewożonego towaru mają istotne znaczenie dla zabezpieczenia produktu, zdrowia ludzkiego i środowiska. Osoby odpowiedzialne za transport leków cytostatycznych powinny być odpowiednio przeszkolone w zakresie właściwego obchodzenia się z tymi substancjami oraz przestrzegania procedur bezpieczeństwa.

Leki cytostatyczne, ze względu na swoje właściwości, wymagają precyzyjnego nadzoru w całym łańcuchu dostaw. Producenci, dostawcy i odbiorcy odpowiadają za ochronę właściwości preparatów, ale także bezpieczeństwo każdej osoby mającej kontakt z produktem. Nowoczesne usługi świadczone przez operatorów logistycznych dla farmacji wymiernie wspierają tego rodzaju procesy.