Terminalnej fazie choroby nowotworowej towarzyszy u większości chorych zespół wyniszczenia nowotworowego, nazywanego mianem kacheksji nowotworowej. Kacheksja stanowi poważny problem, niewiele ustępujący problemowi bólu nowotworowego. Leczenie bólu nowotworowego jest jednak w dominującej mierze rozwiązane, natomiast terapia kacheksji nowotworowej pozostaje efektywna tylko w niewielkim stopniu.

Zespół wyniszczenia charakteryzuje się następującymi objawami klinicznymi takimi jak  utratą masy ciała, szybkim uczuciem nasycenia po zjedzeniu niewielkich posiłków, osłabieniem (astenią) i uczuciem znużenia, występowaniem obrzęków, upośledzoną zdolnością zwalczania zakażeń, obniżoną tolerancją leczenia onkologicznego. Jak wynika z danych wyniszczenie stanowi bezpośrednią przyczynę 20 % zgonów.

Celem leczenia żywieniowego w terminalnej fazie choroby nowotworowej powinno być zapobieganie powstawaniu lub pogłębianiu się niedożywienia oraz poprawa aktywności i wydolności chorego. Powinno być ono wdrażane jak najszybciej po rozpoznaniu niedożywienia lub gdy chory nie może się prawidłowo odżywiać. Rozpoczynanie leczenia żywieniowego w ostatnich tygodniach życia jest spóźnione i skazane na niepowodzenie.

Jedzenie pokarmów stanowi jedno z podstawowych zachowań społecznych i dlatego powinno być jak najdłużej zachowane. Naczelną zasadą powinno być podawanie pokarmów, które chory lubi i na które ma ochotę. Wielkość porcji powinna być dostosowana do możliwości chorego, tak by mógł on spożyć cały posiłek.

Tylko stosowanie pełnowartościowych diet wytwarzanych przemysłowo umożliwia dostarczenie choremu składników odżywczych o składzie i w ilościach dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Jeśli chory ma być żywiony drogą dojelitową przez wiele miesięcy, konieczne jest wykonanie stomii odżywczej. Do żywienia dojelitowego chorych z zachowanym trawieniem, wchłanianiem i pasażem przewodu pokarmowego stosowane są z reguły diety polimeryczne (np. Nutrison Standard, Nutrison Energy i bogatoresztkowy Nutrison Multi Fibre). Diety peptydowe (np. Peptisorb) podaje się, gdy powyższe funkcje przewodu pokarmowego są upośledzone wskutek postępu choroby lub zastosowanego leczenia.

Zastosowanie diet wzbogaconych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy ommega-3, głównie EPA, może w niektórych zaawansowanych nowotworach znamiennie wydłużyć okres życia i poprawić jego jakość. Jest to prawdopodobnie wynikiem hamowania przez EPA produkcji cytokin prozapalnych. Podawanie zwiększonych ilości glutaminy budzi ciągle kontrowersje z uwagi na jej pobudzający wpływ na wzrost guza w warunkach doświadczalnych. Zastosowanie specjalnych odżywek z glutaminą i argininą zaowocowało wzrostem beztłuszczowej masy chorych i ich wydolności fizycznej. W żywieniu dojelitowym rozpoczęto także podawanie aminokwasów o rozgałęzionym łańcuchu, które w żywieniu pozajelitowym efektywniej przywracają dodatni bilans azotowy u chorych z kacheksją.

Żywienie pozajelitowe jest stosowane w terminalnej fazie choroby nowotworowej rzadko, gdy istnieją bezwzględne przeciwwskazania do żywienia dojelitowego. Leczenie żywieniowe wdraża się zaczynając od najprostszych metod, gdyż cho­ry na nowotwór, który nie może jeść, często wymaga jedynie modyfikacji dotychczasowej diety lub wsparcia żywieniowego w postaci wzbogacenia pokarmu albo doustnego suplementu pokarmowego.

Mateusz Kula

Źródła:

dr n. med. Kinga Burda-Malarz – „Leczenie żywieniowe w onkologii”. Farmakoterapia str. 11-13
www.apetytnazycie.org
www.polspen.pl
www.nutriciamedyczna.pl