Posługując się narzędziami diagnostyki laboratoryjnej, możemy posiąść 60-90% wszystkich informacji decydujących o postępowaniu z pacjentem. W Polsce, w wielu przypadkach objawy i symptomy zewnętrzne są jedynym wskazaniem do podjęcia terapii, a badania diagnostyczne to ostateczność wprowadzana jeśli stan pacjenta nie ulega poprawie. W ciągu ostatnich 6 lat wydatki publiczne na ochronę zdrowia wzrosły dwukrotnie, natomiast w przypadku diagnostyki laboratoryjnej wzrost był mniejszy niż 50%.

Niestety, to właśnie do badań laboratoryjnych zależy efekt i wydajność stosowania coraz droższych terapii. Badania amerykańskie wykazują, że najczęstszym odstępstwem od zaleceń klinicznych (51%), które wiązano z  ujemnymi skutkami było niewykonywanie potrzebnej diagnostyki lub brak reakcji na wyniki wykonanych badań.

Odnotowywane są przypadki, gdy lekarze podstawowej opieki zdrowotnej kierując pacjenta do specjalisty lub szpitala nie dołączają do skierowania wyników badań potwierdzających schorzenie zgodnie z aktualną wiedzą i praktyką medyczną. Faktem są również częste spory kompetencyjne między lekarzem pierwszego kontaktu a specjalistą lub szpitalem oraz między specjalistą a szpitalem w zakresie ustalenia badań, które potwierdzają rozpoznanie wstępne.

NCQA (USA) podaje, że wielu chorobach jak np.: cukrzycy, naczyniowej chorobie serca, raku jelita grubego i raku sutka odstępstwa od zaleceń klinicznych dotyczących badań prewencyjnych  i diagnostycznych są przyczyną 56 200 niekorzystnych zdarzeń rocznie i szacowanych 34 000 zgonów, których można było uniknąć. Skutki finansowe tych niekorzystnych  zdarzeń wielokrotnie przewyższają koszty poprawnego wykonania wszystkich zalecanych procedur diagnostycznych.
W Polsce roczny budżet szpitala na diagnostykę laboratoryjną, to miesięczny budżet apteki w tym samym szpitalu – podsumowuje prof. dr hab. Jerzy Naskalski, Prezes Kolegium Medycyny Laboratoryjnej w Polsce. – Pod presją części mediów, a przede wszystkim firm farmaceutycznych kładzie się nacisk przede wszystkim na zakup leków i terapie, które stosowane bez konsekwentnie prowadzonej diagnostyki i monitorowania efektów nie przynoszą oczekiwanych korzyści.

Powszechną praktyką zwłaszcza w Poradniach do których dostępność jest ograniczona (np. Poradnie immunologiczne, chorób zakaźnych) jest uzależnianie przyjęcia pacjenta na ustalony termin od uprzedniego wykonania szeregu badań diagnostycznych i analitycznych koniecznych do pierwszorazowej wizyty u lekarza specjalisty. Pacjenci mając na uwadze deficytowość tych świadczeń oraz świadomość ewentualnej konieczności oczekiwania na kolejny termin konsultacji zmuszeni są do ich komercyjnego wykonania. Problem ten w zasadzie dotyczy wszystkich poradni specjalistycznych przyjmujących pacjentów na wizyty pierwszorazowe. Niektórzy konsultanci wojewódzcy (np. konsultant wojewódzki w dziedzinie kardiologii) wydali opinie o tym jakie badania przed pierwszą wizytą u specjalisty są zalecane.

W ciągu ostatnich 20 lat 5-krotnie wzrosła dodatnia odpowiedz na testy alergiczne. 70% rozpoznanych przez nas przypadków astmy dotyczyło osób, które miały diagnozę postawioną po raz pierwszy w czasie badań ECAP. Oznacza to, że bardzo wysoki odsetek naszej populacji nie przechodzi właściwej diagnostyki i astma rozwija się nierozpoznana.Badania „Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce - ECAP” wykazały, że liczba alergii przerosła już sumę zachorowań na wszystkie choroby przewlekłe, na które cierpią osoby do 30. roku życia. – informuje prof. dr hab. med. Bolesław SamolińskiPrzewodniczący podzespołu ds. priorytetów MZ Prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej. – Dlatego priorytetem w zakresie ochrony zdrowia w czasie Polskiej Prezydencji w UE jest prewencja i kontrola niezależnych, przewlekłych chorób układu oddechowego.

Nakłady  na wyroby do  diagnostyki laboratoryjnej są 3-5 krotnie niższe w Polsce, niż w krajach wysokorozwiniętych. Według danych OECD Health z 2008 roku dotyczących wydatków na zdrowie per capita, Polska wydaje 1213 USD i jest na końcu listy. Z krajów ościennych są przed nami Czechy (1781 USD), Słowacja (1738 USD) i Węgry (1437 USD). Mimo, że w Polsce wydatki na zdrowie stale wzrastają, a dynamika tego wzrostu jest w ostatnich latach jedną z najwyższych w Europie (roczny wzrost rzeczywistych wydatków na zdrowie per capita wynosi 7,5%), tona diagnostykę laboratoryjną w Polsce w 2009 roku wydatkowano per capita tylko 6,3 EUR (podczas gdy w Unii Europejskiej te wydatki wyniosły średnio 23,4 EUR).

Andrzej Banaszkiewicz, Prezes Izby Producentów i Dystrybutorów Diagnostyki Laboratoryjnej podsumowuje –czekamy, że decydenci dostrzegą wagę medycyny laboratoryjnej. W Polsce mamy możliwości wdrożenia kompleksowej, precyzyjnej diagnostyki, a potencjał wykonawczy jest ogromny. 

red. Blanka Majda