Choroba jaką jest demencja dotyczy 1 na 17,000 ludzi poniżej 65 roku życia. W grupie wiekowej 65-70 lat choroba dotyka 1 na 50 pacjentów. A wśród 80-latków stosunek ten wynosi już 1 na 5 pacjentów. Jak widać demencja jest bardzo mocna skorelowana z wiekiem  i wraz ze starzeniem się społeczeństwa, przypadków choroby przybywa. Dr Preston pociesza: „Nie jest to, aż tak zły wynik. Odwracając stosunek możemy spojrzeć na niego z pozytywnej strony. Oznacza to, że wśród pacjentów powyżej 80 roku życia, aż 4 na 5 nie ma demencji.” W Wielkiej Brytanii jest około 820 tys. ludzi cierpiących na demencję z czego, aż 66% jest spowodowanych chorobą Alzheimera. Do 2020 roku na całym świecie będzie ich, aż 29 milionów ze względu na starzejące się społeczeństwo, z czego 1 milon przypadnie na Wielką Brytanię.

Najczęstszymi przyczynami demencji są:

1. Choroba Alzheimera - 55,6%

2. Udar mózgu – 14,5%

3. Demencja o złożonej etiologii – 12,2%

4. Choroba Parkinsona – 7,7%

5. Urazy mózgu – 4,4%

6. Inne przyczyny (obniżenie poziomu witaminy B12, syfilis, alkoholizm) – 5,6%

Tomografia pozytronowo-emisyjna (PET) mózgu osoby z demencją, zwykle wskazuje na obniżony przepływ mózgowy, zmniejszony rozkład glukozy oraz mniejszy dopływ tlenu do mózgu – tym bardziej zaawansowany im starszy jest pacjent.

Dzisiejszy świat nauki dzieli się na dwa podejścia do etiologii choroby Alzheimera. Pierwsza grupa przystaje za tezą, iż to złogi pozakomórkowe peptydu: beta-amyloidu są główną przyczyną. Drugą koncepcja, wskazuje na wewnątrzkomórkowe zmiany w białku TAU. Więcej publikacji i dowodów naukowych wskazuje na beta-amyloid.

Beta-amyloid jest częścią większego prekursorowego białka APP (amyloid prekursor protein). Mutacje w białku APP lub w kompleksie enzymów (sekretaza-presenilina) – nasilają produkcję beta-amyloidu. Również mutacje w genach odnoszących się do choroby Alzheimera powodują nadprodukcję beta-amyloidu lub jego zwolnione usuwanie. Te geny to:

EOAD – (early onset Alzheimer disease) – choroba Alzheimera o wczesnym początku <60 roku życia

LOAD – (late onset Alzheimer disease) – choroba Azleimera o późnym początku >60 roku życia

Ciekawym jest spostrzeżenie, że aż 30% pacjentów w przypadku EOAD i 50% w przypadku LOAD nie mają nic wspólnego z mutacjami genowymi lub ich etiologia jest dotąd nie znana.

„Kiedy patrzymy na te mutacje i jak dużą ilość beta-amyloidy indukują, logicznym jest stwierdzenie, że im więcej beta-amyloidu powstanie w naszych mózgach tym wcześniej prawdopodobnie będziemy skazani na zachorowanie na chorobę Alzheimera. Nie musi tak być. Wiele dowodów wskazuje na to, że będziemy w stanie modyfikować aktywność genową i w ten sposób zmniejszać ilość tego peptydu. Niestety ten sposób nie jest uniwersalny, gdyż duża część chorych nie ma dokładnie poznanej etiologii choroby i w przyszłości może nie odpowiadać na tą terapię. Co nie zmienia faktu, że ciągle jest to wielka szansa.”- skomentowała dr Preston.

Inne choroby czy styl życia mogą podnosić ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera. Należą do nich dysfunkcje mitochondrialne, deficyt ATP, toksyczność spowodowana pobudzeniem neuronalnym, zapalenia o różnej etiologii. Jedną z chorób metabolicznych skorelowaną z chorobą Alzheimera jest cukrzyca. Zarówno insulina jak i beta-amyloid są rozkładane przez tą samą proteazę IDE (insulin degrading enzyme). Wysoki poziom insuliny we krwi bezpośrednio stymuluje neuron do produkcji beta-amyloidu oraz obniża stężenie IDE co powoduje supresję rozkładu beta-amyloidu.

Białko TAU według badań jest silnie związane z chorobą Alzheimera oraz śmiercią komórki. Białko to podtrzymuje mikrotubule, które odpowiadają za transport składników odżywczych, czynników wzrostu oraz neuroprzekaźników do komórek nerwowych. Fosforylacja białka TAU powoduje zrywanie i zniekształcenie mikrotubul, a to zaburza dostęp wcześniej wymienionych substancji. W następstwie powoduje to śmierć komórek mózgu.

Oba patomechanizmy są ze sobą silnie powiązane i zarówno jeden jak i drugi mogą być przyczyną choroby Alzheimera.

Jakkolwiek choroba jest bardzo poważna – mózg jest bardzo plastyczny. W normalnie starzejącym się organizmie mózg jest zdolny do kompensacji zachodzących zmian w skutek uszkodzeń i utraty neuronów przez: wzrost dendrytów, używanie innych obszarów mózgu, proliferację komórek macierzystych. Aktywność neuronalna może zostać przeniesiona z uszkodzonego obszaru nawet na drugą odpowiadającą cześć półkuli mózgowej. Badania na szczurach wykazały, że wysiłek fizyczny jest kluczowym składnikiem chroniącym mózg przed uszkodzeniami. Zaledwie dwudniowy wysiłek (45 minut dziennie) powoduje dwukrotny wzrost w gęstości naczyń mózgowych, nasilenie antyoksydacyjnej peroksydazy glutationowej i obniżenie stresu oksydacyjnego w porównaniu z grupą kontrolną. Sześciomiesięczne badania u ludzi (55-77 lat) wykazały poprawę szybkości reakcji na bodźce, nasilenie koncentracji i czynności kognitywnych mózgu. „W tym momencie prewencja jest najlepszym lekarstwem. Regularne ćwiczenia fizyczne, nawet u osób w podeszłym wieku mają zbawienny skutek. Zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć i to sprawdza się również w tym przypadku.” – dodaje dr Preston.

Firmy zajmujące się badaniami nowych leków mających wyleczyć pacjentów z choroby Alzheimera na razie przegrywają tą bitwę. Należą do nich takie giganty farmaceutyczne jak Eli Lilly, GlaxoSmithKline, Roche, Elan i Prana Biotechnology czy Astra Zeneca.

Leczenie polega na stosowaniu substancji, które łagodzą główne objawy. Obecnie stosuje się dwie grupy leków. W początkowym i średnio zaawansowanym stadium stosuje się inhibitory acetylocholinoesterazy, do których należą donepezil (Aricept, Cogiton, Donepex, Yasnal), riwastigmina (Exelon) oraz galantamina (Reminyl). W stadium średnio zaawansowanym i późnym stosuje się lek należący do blokerów receptora NMDA – memantynę (Axura, Ebixa). W procesie leczenia choroby Alzheimera niezwykle ważną rolę odgrywa psychoterapia, fizjoterapia oraz terapia zajęciowa. Nowoczesne leki są w stadium badań klinicznych i jeszcze przez długi czas nie będą dostępne na rynku farmaceutycznym. Są to między innymi leki atakujące typowe dla Alzheimera płytki amyloidowe, leki częściowo cofające objawy demencji, humanizowane przeciwciała monoklonalne, terapia genetyczna oraz inhibitory enzymów proteolitycznych.

Obecnie stosowane metody leczenia choroby Alzheimera są jedynie objawowe. Choroba ta jest schorzeniem postępującym i jak dotychczas niestety nie istnieje leczenie przyczynowe, ani takie, które zatrzymałoby całkowicie dalszą jej progresję. Walka z demencją trwa i na naszych oczach rozegra się batalia, która może położyć kres tej chorobie. Kiedy to nastąpi? –wszystko wskazuje na to, że naukowcy poznali tą chorobę na tyle, że może to być już wkrótce.

Przeczytaj również:

Przełom w badaniach nad patogenezą Alzheimera!

Nowy środek do wykrywania choroby Alzheimera!

Szczepionka na Alzheimera- czy to możliwe?

Krzysztof Słomiak
portal Biotechnologia.pl