Nie ma leku umożliwiającego całkowite usunięcie wirusa HIV z organizmu, czyli eradykację. Stosowane terapie antyretrowirusowe (ARV) mają na celu zatrzymanie podziałów wirusa w organizmie. Badania pokazują, że odpowiedni dobór terapii pozwala praktycznie zatrzymać proces namnażania wirusa w organizmie oraz znacząco poprawia stan zdrowia pacjentów. WHO rekomenduje terapię ARV wszystkim osobom zakażonym wirusem HIV. Do połowy 2017 r. stosowano ją u 20,9 mln osób na całym świecie. O ewolucji leczenia pacjentów z zakażeniem wirusem HIV opowiada dr Grzegorz Maciążka, Dyrektor Medyczny GSK Polska.

Terapia antyretrowirusowa ewoluowała na przestrzeni ostatnich 25 lat. Jak leczenie infekcji HIV wygląda obecnie?

Zakażenie wirusem HIV uważa się obecnie za schorzenie przewlekłe, które wymaga od osób zakażonych kontynuacji wielolekowej terapii przeciwretrowirusowej (ARV) przez całe życie. Dobrze dobrane i systematyczne leczenie przeciwretrowirusowe jest bardzo skuteczne, ponieważ pozwala pacjentom dziś rozpoczynającym leczenie dożyć podobnego wieku, jak reszta populacji. Przy tak wysokiej skuteczności leczenia największy nacisk kładzie się obecnie na ograniczenie potencjalnego ryzyka związanego z przyjmowaniem leków przez całe życie. Istnieją różne strategie zmniejszenia długookresowej ekspozycji na leki ARV. Pojawiającą się opcją postępowania jest redukcja liczby leków do minimum, które jest niezbędne do skutecznego utrzymania supresji wiremii. Aby zmniejszyć ekspozycję na leki przeciwretrowirusowe, można na przykład wprowadzić terapię dwulekową. Dwulekowe schematy leczenia mają szansę stać się nowym standardem leczenia HIV.

Jak przedstawia się aktualna sytuacja epidemiologiczna zakażeń wirusem HIV?

Szacuje się, że w UE/EOG żyje około 810 000 osób zakażonych wirusem HIV i obserwuje się wzrost odsetka osób z rozpoznaniem zakażenia HIV w grupie wiekowej 50+. Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2017 r. (przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych przypadków) zakażenie HIV stwierdzono w Polsce u 22 657 osób. W prawie połowie zgłoszeń (47,7%) nie jest znana prawdopodobna droga zakażenia. Jest to sytuacja bardzo niekorzystna, która wymaga podjęcia działań ze strony wszystkich instytucji współpracujących w monitorowaniu sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS w Polsce. Niezbędne są także nowe opcje terapeutyczne, które zaspokoją zróżnicowane potrzeby osób zakażonych przez wiele lat ich życia.

Jakie skutki zdrowotne może wywołać długotrwałe przyjmowanie leków ARV?

Pacjent zakażony wirusem HIV przyjmie w ciągu całego swojego życia ponad 60 000 dawek leków ARV – zakładając, że stosuje terapię trójlekową. Długookresowa i skumulowana ekspozycja na leki ARV może być powiązana ze zwiększonym ryzykiem schorzeń związanych z leczeniem. Należy do nich zaliczyć m.in.: przewlekłą chorobę nerek, choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym podwyższone ryzyko zawału serca, dysfunkcję wątroby, cukrzycę, dyslipidemię, lipodystrofię czy osteoporozę. Unikanie działań toksycznych związanych z przewlekłą terapią stało się więc bardzo ważne w trakcie podejmowania decyzji terapeutycznych.

Na czym polega terapia dwulekowa?

Terapia dwulekowa (two drug regimen – 2DR) to uproszczony schemat leczenia infekcji HIV, który ogranicza się do podawania pacjentowi z supresją wiremii jedynie dwóch leków ARV. Terapia ta ma na celu zapewnienie takiego samego poziomu kontroli wirusologicznej, jak tradycyjna terapia trójlekowa, zmniejszając jednocześnie długoterminową ekspozycję na leki ARV, zgodnie z zasadą, że żaden pacjent nie powinien stosować więcej leków, niż to konieczne.

Czy terapie 2DR są już dostępne dla pacjentów w Polsce?

Komisja Europejska wydała niedawno pozwolenie na dopuszczenie do obrotu pierwszej na świecie terapii dwulekowej stosowanej w leczeniu zakażeń HIV.

Jakie są koszty terapii HIV?

Opieka nad osobami zakażonymi HIV w Polsce regulowana jest w ramach Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS. Program obecnie funkcjonuje w oparciu o dokument Ministra Zdrowia z grudnia 2016 r. „Program polityki zdrowotnej: Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2017-2021”. Dla pacjentów zakwalifikowanych do terapii w ramach tego programu leczenie ARV jest bezpłatne. Średni miesięczny koszt leczenia pacjenta z HIV wynosi ok. 3 200 zł. Opisany w programie i realizowany w wybranych ośrodkach system leczenia HIV pozytywnie wyróżnia nasz kraj w regionie.

Nową terapię opracowały firmy GSK oraz ViiV Healthcare. Jakie są ogólne korzyści ze współpracy między firmami?

Dzięki ekspertyzie, kompetencjom i doświadczeniu obydwu organizacji, mamy szansę spojrzeć na problematykę zakażenia HIV/AIDS jeszcze szerzej. Wspólnie wdrażamy nowe podejście w dostarczaniu skutecznych i innowacyjnych leków przeznaczonych do leczenia i profilaktyki zakażeń HIV oraz do wspierania społeczności osób dotkniętych zakażeniem HIV. Działając w ramach ViiV Healthcare staramy się ograniczyć skutki wpływu HIV na życie ponad 36 mln ludzi na całym świecie. ViiV Healthcare jest spółką, w której GSK posiada większościowy pakiet. Na polskim rynku działamy jako jeden podmiot w ramach struktur GSK. Ponadto w poznańskiej fabryce GSK produkujemy leki wykorzystywane w terapii osób zakażonych HIV, które dostarczamy pacjentom praktycznie na całym świecie. Jako GSK chcemy być odpowiedzialnym partnerem dla środowiska osób żyjących z HIV, dlatego oprócz sprzedaży leków skupiamy się na wspieraniu działalności organizacji pacjenckich i organizacji pozarządowych. Wspieramy strategię UNAIDS 90-90-90, której celem jest doprowadzenie do sytuacji, w której 90% osób zakażonych HIV wie o swojej chorobie, 90% z nich jest objętych terapią, a 90% leczonych uzyskuje supresję wiremii.

Firma ViiV Healthcare prowadzi badania nad 5 innymi lekami. Czy to są nowe terapie dwulekowe czy zupełnie  inne rozwiązania?

Prowadzimy badania nad kolejnymi terapiami w leczeniu zakażeń HIV, w tym nad terapiami dwulekowymi. Uważamy bowiem, że nikt nie powinien przyjmować większej ilości leków, niż potrzebuje. Oprócz programu klinicznego badającego dolutegrawir w połączeniu z rylpiwiryną, prowadzimy badania kliniczne oceniające skuteczność terapii dwulekowej w oparciu o dolutegrawir i lamiwudynę. Eksploracja terapii 2DR rozciąga się również  na badanie możliwości wdrożenia schematu dwulekowego, podawanego w iniekcjach o przedłużonym działaniu zawierających kabotegrawir i rylpiwirynę, co może w przyszłości stanowić alternatywę dla codziennej doustnej terapii tabletkowej dla osób, które osiągnęły supresję wiremii. W zanadrzu mamy jeszcze fostemsawir oparty o nowy mechanizm działania, blokujący białko gp-120 wirusa, za pomocą którego przyłącza się on do zakażanej komórki. Trwają badania mające na celu potwierdzenie skuteczności oraz bezpieczeństwa tych cząsteczek.

Dziękuję za rozmowę.

Dziękuję również.