Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Doskonała pigułka na sen?
15.05.2013

Lek, który badacze z laboratoriów Merck metonimicznie zapowiadają jako ”spokojny sen pozbawiony skutków ubocznych”, należy do antagonistów receptorów oreksynowych 1 i 2 - DORA-22. Rzeczywiście - w porównaniu do obecnie stosowanych przy trudnościach z zasypianiem i bezsenności leków, działa on odmiennie - wpływa na przekaźnictwo GABAergiczne jedynie pośrednio (oreksyny pośrednio hamują te receptory), główny cel stanowią receptory oreksynowe.

Obecnie problem bezsenności dotyczy coraz młodszej, a także coraz liczniejszej populacji. Przyczyny są różne: od najbardziej prozaicznych nieprawidłowej higieny snu (niejednakowe godziny snu i czuwania, sen w ciągu dnia, spożywanie ciężkostrawnych posiłków przed snem czy niewygodne łóżko), przez przyjmowanie leków czy substancji psychoaktywnych, do poważniejszych depresja, stres, schizofrenia, zespół abstynencyjny. Procesy snu i czuwania są złożonymi zjawiskami i nie da się wyznaczyć jednego transmitera odpowiedzialnego za naprzemienne występowanie tych faz.

 

Leki nasenne I, II i „nowej” generacji

GABA - kwas gamma aminomasłowy jest neuroprzekaźnikiem regulującym między innymi sen i czuwanie. Modulatory receptorów z nim związanych  barbiturany (fenobarbital) i benzodiazepiny (estazolam, nitrazepam, midazolam) są lekami nasennymi (pierwszej i drugiej generacji). Posiadają one szereg silnych działań niepożądanych zaburzenia w koordynacji ruchów (zaburzają zdolność prowadzenia pojazdów), kłopoty z pamięcią, koncentracją czy koszmarne sny. Dodatkowo, na ich niekorzyść przemawiają uzależnienie i tolerancja, towarzyszące terapii obecnie stosowanymi lekami.

Alternatywą wydają się być leki nasenne nowej generacji - zolpidem, zopiklon, zaleplon. Ich stosowanie niesie za sobą mniejsze ryzyko osłabienia pamięci i obniżenia sprawności psychoruchowej po przebudzeniu. Cały czas objawy niepożądane ze strony OUN są zbyt silne. Czy wkrótce leki ZZZ znajdą następców i „nowa generacja” okaże się już starą, nieaktualną nazwą?

 

Zespół naukowców z firmy Merck, kierujący się niedoskonałością dostępnych środków nasennych, postanowił odnaleźć nowy sposób na uporanie się z zaburzeniami snu. Badania doprowadziły ich do opisania nowej substancji o działaniu nasennym, nazwanej DORA-22 (dual orexin receptor antagonist 22), działającej przez regulację oreksyny – stosunkowo niedawno (1998 r.) odkrytego przekaźnika, kontrolującego procesy czuwania i snu, a także apetyt (stąd nazwa, gr. orexis łaknienie).

Badana substancja okazała się wywoływać u eksperymentalnych zwierząt sen, nie upośledzając przy tym funkcji poznawczych. Doświadczenia prowadzono na szczurach, podając im substancje i sprawdzając ich pamięć poznawanych przedmiotów – pokazywano szczurom obiekt (stożek lub kulę), po zaaplikowaniu substancji szczury spędzały mniej czasu przy obiekcie, który znały niż przy tym, który był dla nich nowy. U małp badano zdolność dopasowywania kolorów na ekranie dotykowym i zdolność identyfikacji źródła migającego światła. W przypadku modulatorów GABA małpy reagowały 20% wolniej i mniej dokładnie. Podanie DORA-22 nie miało takiego wpływu. Porównując podanie doustne z zopiklonem, zolpidemem i diazepamemwykazano, że nowa substancja ma wyższy indeks terapeutyczny (co jest tożsame z większym bezpieczeństwem) w porównaniu do pozostałych testowanych leków. Obserwacje te, jak i wcześniejsze badania, są podstawą dla Uslanera i wsp. do wstępnych wniosków, że leki z grupy DORA mogą być skuteczne w terapii bezsenności nie mając przy tym działań niepożądanych charakterystycznych dla leków oddziałujących na układ GABA-ergiczny.

 

Za wcześnie jest by mówić o doskonałym leku nasennym – zablokowanie receptorów oreksynowych będzie z pewnością niosło za sobą inne działania niepożądane (chociażby zaburzenia łaknienia, które w świetle bezsenności może wydają się mniej istotne). Idealnym lekiem byłby taki, który uderza w przyczynę bezsenności, a nie przynosi tylko szybkie rozwiązania problemu. Chociaż DORA-22 nie został jeszcze przetestowany na ludziach, naukowcy pokładają w nim ogromne nadzieje jako sposobie na leczenie bezsenności.

 

Magdalena Szkup

 

na podstawie:
Jason M. Uslaner et. al. (2013) Orexin Receptor Antagonists Differ from Standard Sleep Drugs by Promoting Sleep at Doses That Do Not Disrupt Cognition. Science Translational Medicine 5, 179ra44

KOMENTARZE
news

<Maj 2024>

pnwtśrczptsbnd
29
30
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
1
2
Newsletter