Fot. Obraz wirionów wirusa Epsteina-Barr w mikroskopie elektronowym

EBV jest herpeswirusem, który po zakażeniu utrzymuje się w postaci utajonej przez całe życie gospodarza. Za przyczynową rolą EBV przemawiają zwiększone ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane oraz podwyższone miano przeciwciał w surowicy przeciwko antygenom EBV. Wyniki te wymagają jednak potwierdzenia. Wszechobecność wirusa oraz rzadka zachorowalność na SM znacznie utrudniają przeprowadzenie wiarygodnego badania. 

W jaki sposób dokonywano pomiarów? Zespół naukowców zmierzył poziom białka, będącego markerem neurodegeneracji. Po zakażeniu wirusem EBV u osób, u których rozwinęło się stwardnienie rozsiane, poziom neurodegeneracji był wyższy niż u osób, u których choroba nie wystąpiła. Badania przedstawione w tym roku na łamach magazynu „Nature” wykazały, że 20-25% pacjentów cierpiących na stwardnienie rozsiane jest nosicielami przeciwciał przeciwko białku wirusa EBV oraz białku występującym w centralnym układzie nerwowym, zwanym GlialCAM. W rezultacie dochodzi do ataku na neurony i rozwoju neurodegeneracji. – Zdecydowanie warto spróbować przeprowadzić badanie kliniczne – twierdzi Paul Lieberman, wirusolog molekularny z Instytutu Wistar w Filadelfii w Pensylwanii.  

Obecnie trwają badania I fazy szczepionki przeciwko EBV. Indukuje ona u ludzi przeciwciała neutralizujące. Wykazanie jej skuteczności jest jednak procesem długotrwałym i wymagającym znacznych wysiłków. Szacuje się, że do przeprowadzenia badań potrzebne są dziesiątki tysięcy zdrowych ochotników, których obserwacja trwałaby do 10 lat. Dopuszczenie do obrotu szczepionki przeciwko EBV, która zapobiegłaby mononukleozie zakaźnej, a następnie śledzenie jej skuteczności pozwoliłoby uzyskać najbardziej solidne dane. 

Firma Atara Biotherapeutics z South San Francisco w Kalifornii prowadzi badania z wykorzystaniem limfocytów T, które projektuje się w taki sposób, aby niszczyć komórki B, będące siedliskiem wirusa EBV. – Jeśli zaobserwują aktywność leku, będzie to oznaczało, że gra toczy się dalej – uważa Bill Robinson, lekarz z Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii. Aby badania mogły za 15-20 lat zaowocować opracowaniem nowej szczepionki, potrzebne są szybkie działania. Długi okres badań nad szczepionką przeciwko COVID-19 odnowił szerokie zainteresowanie długotrwałymi skutkami infekcji.

Wiele badań wskazuje, że EBV może odgrywać ważną rolę w stwardnieniu rozsianym. Lekarze opisali przykład chorego z postępującym SM, który otrzymał limfocyty T swoiste dla wirusa EBV, u których nastąpiła poprawa parametrów klinicznych. Jeśli dalsze badania wykażą się podobną skutecznością i bezpieczeństwem, będzie to oznaczało, iż szczepionka indukująca odpowiedź immunologiczną limfocytów T ma szansę być wykorzystana w leczeniu stwardnienia rozsianego.