Aspartam to sztuczny środek słodzący, który jest niemal 200 razy bardziej słodki od cukru, a jego kaloryczność jest niemal zerowa. Stosowany jest na masową skalę w produktach spożywczych, zwłaszcza napojach niskokalorycznych, gumach do żucia, drażetkach odświeżających. Ostatnio coraz częściej dodawany jest do produktów farmaceutycznych np. do tabletek musujących. Na produktach spożywczych oznaczony jest kodem E951.

EFSA wydała opinię naukową, w której stwierdzono, że aspartam nie wywołuje szkodliwego działania na mózg i system nerwowy, a także nie zmienia funkcji poznawczych u dzieci i dorosłych. Dopuszczalne dzienne spożycie wynosi 40mg/kg masy ciała/dobę i jest to wartość bezpieczna dla populacji. (Wyjątek stanowią chorzy na fenyloketonurię, dla których ta wartość nie jest akceptowalna). W krajach Unii Europejskiej nie jest ona przekraczana. Opinia została wydana na podstawie przeglądu opublikowanych dotychczasowo badań naukowych.

„Ta opinia reprezentuje jedną z najbardziej wszechstronnych ocen szkodliwości aspartamu, jaka została kiedykolwiek podjęta. Jest to krok naprzód w umacnianiu zaufania konsumentów do naukowych podstaw europejskiego systemu regulacji bezpieczeństwa różnych dodatków do żywności” mówi dr Alicja Mortnesen, prezes panelu zajmującego się dodatkami do żywności. Eksperci zaangażowani w badania nad asprtamem stwierdzają, że nigdy nie znaleźli żadnego wiarygodnego źródła ani w literaturze naukowej, ani w praktyce klinicznej, które stwierdzałoby szkodliwość aspartamu u ludzi.

Tymczasem, naukowcy z Uniwersytetu Hokkaido w Sapporo (Japonia) zbadali wpływ aspartamu na żywotność komórek PC12 (szczurze nadnerczowe komórki guza chromochłonnego). Pomimo, że przeprowadzono już wiele testów celem określenia bezpieczeństwa aspartamu, to wyniki nadal są bardzo kontrowersyjne. Pierwsze dowody na karcynogenne właściwości słodzika zostały opublikowane przez zespół badaczy z Włoch w 2006 roku. Aspartam może zwiększać ryzyko rozwoju białaczki, raka płuc czy wątroby. Wówczas badacze zastosowali zbliżoną dawkę do obecnie rekomendowanej. Ostanie doniesienia naukowe z 2012 roku sugerują, że podanie asprtamu „w pojedynkę” lub w obecności umiarkowanej odpowiedzi immunologicznej organizmu powoduje zwiększenie stresu oksydacyjnego oraz stanu zapalnego w mózgu. Jeżeli więc aspartam jest przyczyną powstawaniu stresy oksydacyjnego, to być może wzbudza też w komórce apoptozę.

Badacze pod kierunkiem dr Masaaki Kurasaki przedstawili wpływ śladowych ilości aspartamu (tzn. 0-8 µg/ml) na komórki in vitro. Dawka powyżej 1µg/ml powoduje fragmentację nici DNA i apoptozę komórek. Ilość aspartamu w napojach wacha się od 40-790 µg/ml. Natomiast stężenie aspartamu wzbudzającego apoptozę poprzez fragmentację DNA odpowiada mniej więcej 1/40 000 napoju. Naukowcy zbadali też mechanizm, poprzez który słodzik indukuje śmierć komórki. Uruchomiona zostaje mitochondrialna ścieżka samounicestwienia, w której najpierw dochodzi do zwiększonego wycieku cytochromu c z mitochondium do cytozolu. Następnie uwolniony cytochrom c indukuje ekspresję kaspazy 9, która tym samym uaktywnia kaskadę kaspaz, czego efektem końcowym jest śmierć komórki.

Wygląda na to, że aspartam wciąż będzie budził liczne kontrowersje. Z jednej strony nie ma bezpośredniego dowodu na związek aspartamu z rozwojem nowotworów lub zmian w mózgu i jest on kwalifikowany jako w pełni bezpieczny słodzik. Natomiast z drugiej, na poziomie badań molekularnych in vitro, indukuje on uszkodzenie DNA i śmierć komórki. Zapewne można by obrócić tę jego właściwość przeciwko szybko rozwijającym się tkankom nowotworowym. Tylko wówczas jak uchronić te zdrowe komórki? Jednoznacznej odpowiedzi wciąż nie znamy.