Aktywność biologiczna flawonoidów była i jest wykorzystywana przez producentów rozmaitych suplementów diety. Czy rzeczywiście flawonoidowe suplementy diety to dobre rozwiązanie dla naszych dolegliwości?
Flawonoidy jako przeciwutleniacze
Jak podkreśla zajmująca się od wielu lat tematyką flawonoidów dr Edyta Kostrzewa-Susłow z Katedry Chemii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, właściwości przeciwutleniające związków flawonoidowych kształtowane są między innymi poprzez ich zdolność do wymiatania wolnych rodników, np. rodników hydroksylowych (•OH), peroksylowych (ROO•), anionów ponadtlenkowych (•O2¯) oraz reaktywnych form tlenu.
– Nadprodukcja wolnych rodników w organizmie może prowadzić do uszkodzenia tkanek in vitro i stanów patologicznych takich jak nowotwory, miażdżyca, odczyny zapalne - mówi dr Edyta Kostrzewa-Susłow.
Zwraca ponadto uwagę na istotną rolę struktury chemicznej związków:
– Charakterystyczna budowa związków flawonoidowych, czyli obecność wiązania podwójnego pomiędzy drugim i trzecim atomem węgla w sąsiedztwie grupy karbonylowej, czy obecność w określonych pozycjach w pierścieniach A i B grup hydroksylowych, ułatwia usuwanie wolnych rodników.
Związki flawonoidowe mogą również hamować reakcje redoks poprzez chelatowanie dwuwartościowych jonów metali, jak również regulować aktywność enzymów zaangażowanych w peroksydację fosfolipidów. Wykazują ponadto zdolność do hamowania ekspresji enzymu, indukowanej syntazy tlenku azotu (iNOS), prowadząc do ograniczenia stresu oksydacyjnego wywołanego nadmiarem tlenku azotu.
Plejotropowa aktywność flawonoidów
Oprócz najlepiej udokumentowanej aktywności flawonoidów jako przeciwutleniaczy, należy jednak zwrócić uwagę na szereg innych właściwości tych związków.
Wiele badań wykazało zdolność flawonoidów do obniżania poziomu cholesterolu, poprzez wpływ na enzymy kluczowe w procesie jego biosyntezy. Doświadczenia wielu naukowców wskazują, że na skutek aktywności flawonoidów regulowane mogą być również inne enzymy, wśród nich wiele kinaz, których działanie wiąże się z sygnalizacją wewnątrzkomórkową.
Niekiedy prowadzi to do obniżenia aktywności określonych czynników transkrypcyjnych, a tym samym do zmienionej ekspresji ważnych genów, np. zaangażowanych w procesy proliferacji.
Wskazuje się również na wpływ flawonoidów na procesy apoptozy. Związki te wykazują zdolność do regulowania aktywności białek pro- i antyapoptotycznych, ale również regulują działanie enzymów zaangażowanych w proces programowanej śmierci komórki - kaspaz.
Aktywność biologiczna flawonoidów przemawia za ich potencjalnym zastosowaniem medycznym, głównie w obniżaniu ryzyka wielu schorzeń układu krążenia. Ich wielokierunkowe działanie często bada się w odniesieniu do aktywności przeciwnowotworowej w przypadku hodowli komórkowych wielu linii.
Czy w istocie flawonoidy stanowią „złoty środek” na ludzkie schorzenia?
Nie taki suplement "piękny jak go malują"...
W obecnych czasach, w pogoni za zdrowiem, kupujemy mnóstwo suplementów wzbogaconych w związki flawonoidowe chcąc uchronić się przed rozmaitymi dolegliwościami. Nie zwracamy jednak uwagi na fakt, że suplementy to nie leki, a produkty spożywcze, które mogą być stosowane w celu uzupełnienia normalnej diety.
Nie mają określonych wskazań i nie są zatwierdzone przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych. Bezpieczeństwo stosowania suplementów diety nie jest w żaden sposób monitorowane. Ponadto, wprowadzenie tych produktów na rynek nie wymaga ani rejestracji (jak w przypadku leków), ani dokumentacji stwierdzającej ich jakość, skuteczność i bezpieczeństwo stosowania.
Jak sprawa wygląda od strony laboratoryjnej? Otóż większość badań nad aktywnością flawonoidów przeprowadzona została na poziomie in vitro. Wyniki uzyskane w testach na liniach komórkowych nie mogą być dokładnym odzwierciedleniem sytuacji, która ma miejsce w organizmie człowieka.
Szczególnie istotne są w tym przypadku procesy metaboliczne, którym flawonoidy podlegają w komórkach jelita i wątroby. Na skutek rozmaitych reakcji (np. hydroksylacji, demetylacji) struktura flawonoidu, który dociera do komórek może być kompletnie różna od tej, która była przed rozpoczęciem procesów metabolicznych.
Położenie określonych grup bocznych w cząsteczce flawonoidu determinuje jego właściwości chemiczne i fizyczne, a w związku z tym również aktywność biologiczną.
Należy zwrócić uwagę na niektóre badania wskazujące na niekorzystną aktywność prooksydacyjną flawonoidów. Takie działanie związane jest zarówno z ilością grup hydroksylowych w ich pierścieniach, jak również ze stężeniem.
Docelowa, szacunkowa ilość związku pozostaje kwestią nie do wyjaśnienia, nie tylko z uwagi na metabolizm, ale też ze względu na powszechne występowanie związków flawonoidowych w codziennie spożywanych produktach.
Niepokojące wydają się być niektóre wyniki badań dotyczące wpływu flawonoidów na farmakokinetykę leków, np. stosowanych w terapii nowotworów. Choć w wielu doświadczeniach stwierdzono zwiększenie efektu cytostatycznego w obecności flawonoidów, to jednak pojawiają się liczne doniesienia o niekorzystnym wpływie polifenolu na działanie leków przeciwnowotworowych, prawdopodobnie na skutek zwiększenia ich wypływu z komórki.
Dr Kostrzewa-Susłow zwraca uwagę, że kluczową rolę w metabolizmie endogennych związków hydrofobowych, związków przyjmowanych z pożywieniem i ksenobiotyków odgrywają enzymy z rodziny cytochromu P450 (CYP): – Substancje egzogenne (flawonoidy) i endogenne mogą poprzez indukcję lub inhibicję modulować aktywność enzymów CYP. Indukcja powoduje zwiększoną produkcję enzymu, która intensyfikuje utlenianie tej samej lub innej substancji, natomiast inhibicja jest efektem konkurencji między dwiema substancjami metabolizowanymi przez jedną izoformę cytochromu P450.
Co z tego wynika? – Flawonoidy mogą wpływać na stężenie leków w organizmie powodując ich przedawkowanie lub znosząc działanie terapeutyczne, mogą też być zaangażowane w proces kancerogenezy poprzez zwiększanie zawartości czynników kancerogennych powstałych przy udziale enzymów CYP – odpowiada dr Kostrzewa-Susłow.
Czy zatem suplementy wzbogacone w związki flawonoidowe szkodzą czy pomagają? To trudne pytanie, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Nie ulega wątpliwości, że flawonoidy stanowią ciekawą grupę związków w kontekście ich medycznego zastosowania. W kwestii suplementacji należy jednak z pewnością zachować zdrowy rozsądek i wziąć pod uwagę nie tylko stosowane dodatkowo produkty medyczne, ale również doskwierające nam schorzenia lub choroby.
KOMENTARZE