Obecnie zakażenie H. pylori należy do jednych z najbardziej rozpowszechnionych na świecie. Szacuje się, że nawet połowa populacji światowej jest zainfekowana tą bakterią. Odsetek osób zakażonych w Polsce, według danych z 2013 roku, wynosi aż 70%. Powszechność stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych doprowadziła do istotnego wzrostu występowania oporności wśród szczepów H. pylori na świecie. Badacze poszukują więc nowych grup leków. Rozważane dziś związki są zarówno pochodzenia syntetycznego (zwłaszcza pochodne ksantonu) jak i roślinnego.

Pochodne ksantonu

Struktura dibenzo-gamma-pironu (ksantonu) jest szeroko rozpowszechniona w przyrodzie. Obecnie odkryto około 500 związków z tej grupy wywierających specyficzny wpływ na organizm człowieka. Ostatnie wyniki badań donoszą, że związki te podstawione atomem chloru w pozycji 2 wykazują także działanie przeciwbakteryjne i mogą być skuteczną alternatywną w terapii eradykacyjnej H. Pylori (podstawione w pozycji 3 i 4 działają nieco słabiej). Dowiedziono również, że za częściowy spadek aktywności może odpowiadać grupa karbonylowa znajdująca się w łańcuchu bocznym.

Pochodne fenolowe

Szereg  przeprowadzonych dotychczas badań wskazuje na wysoką aktywność związków fenolowych w stosunku do spiralnego patogenu. Badane są zwłaszcza pochodne fenolowe izolowane z Zingiber officinale, Oroxylum indicum, Olea europaea L., Foeniculum vulgare, Alchornea glandulosa, Tephrosia purpura, którym przypisuję się rolę w hamowaniu aktywności żołądkowej pompy protonowej i wzrostu H. pylori, działanie gastroprotekcyjne i regeneracyjne. Izolowane fenole to m.in. pochodne kwasu cynamonowego, kwasu gallusowego, oleuropeiny, rutyny czy kwercetyny.
Właściwości ulceroprewencyjne przypisuje się zwłaszcza wodnemu wyciągowi z imbiru (Zingiber officinale), co zostało potwierdzone w badaniach na szczurach. Ekstrakt z imbiru hamował u nich aktywność H⁺/K⁺-ATP-azy, wykazywał wyraźne działanie ochronne na śluzówkę żołądka oraz spowalniał wzrost H. pylori.

Inne prace wskazują na szczególne właściwości kwasu i aldehydu cynamonowego, eugenolu i kumaryny izolowanych z Cinnamomum ramulus stosowanego w tradycyjnej medycynie koreańskiej jako środek przeciwzakrzepowy, zwalczający problemy związane z menstruacją, anemią czy chorobą niedokrwienną serca. Etanolowe wyciągi wykazywały wysoką aktywność antyoksydacyjną i cytotoksyczną  w stosunku do H. pylori. Jak dowiedziono oba związki są w stanie skutecznie hamować sekrecję kwasu żołądkowego w warunkach in vitro, co znajduje przełożenie także na warunki in vivo.

Inne związki pochodzenia roślinnego i zwierzęcego

Obecnie w wielu ośrodkach na świecie prowadzone są równoległe badania nad związkami pochodzenia roślinnego, zwierzęcego czy syntetycznego o potwierdzonej aktywności w stosunku do Helicobacter pylori. Związki te mogą w przyszłości stanowić alternatywę i nową formę leczenia wspomagającego dla obecnie stosowanej terapii trój- lub czterolekowej zakażeń tym patogenem.

W licznych badaniach dowiedziono, że ekstrakt z chińskiej herbaty (Camelia sinensis) hamuje wzrost urzęsionej bakterii kolonizującej błonę śluzową żołądka już w stężeniu 0,5%. Zapobiega także wytwarzaniu przez drobnoustrój ureazy i znacząco obniża ryzyko wystąpienia raka żołądka dzięki wysokiej koncentracji związków polifenolowych i pochodnych katechiny (głównie epigallokatechiny).

Kolejną rośliną zasługującą na uwagę jest lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra). Jej wodny ekstrakt od dawna stosowany był w profilaktyce i leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Z przeprowadzonych na szeroką skalę badań wynika, że polisacharydy występujące w ekstrakcie lukrecji hamują adhezję patogenu do błony śluzowej żołądka, a związki śluzowe  powlekając ją z zewnątrz działają gastroprotekcyjnie.

Amerykańscy naukowcy dowiedli natomiast, że skuteczność zastosowanych łącznie ekstraktów z oregano i żurawiny w zwalczaniu H. pylori daje najlepsze wyniki przy zawartości ilościowej 25%  ekstraktu oregano i 75% żurawiny. Mieszanina ta wykazała działanie hamujące aktywność pompy protonowej, zdolność do adhezji H. pylori  oraz wytwarzanie przez patogen ureazy na drodze nieznanego dotychczas mechanizmu.

Inni badacze wykazali, że spożywanie w umiarkowanych ilościach czerwonego wina bogatego w resweratrol jest w stanie uchronić przed zniszczeniem śluzówki nabłonka żołądka w mechanizmie unieczynnienia cytotoksyny VacA H. pylori. Badania te zostały przeprowadzone na modelu zwierzęcym.

Związki o potwierdzonym działaniu przeciwko H.pylori dają szansę na opracowanie nowych grup leków, które w dobie narastającej oporności na obecnie stosowane antybiotyki czy chemioterapeutyki, mogą w perspektywie okazać się jedynymi skutecznymi w walce z tym patogenem.

red. Magdalena Habuz