W zeszłym roku jednak zwierzęta miały swój mały konkurs, i mimo że nie brały w nim udziału świadomie to te ‘najlepsze’ zostały nagrodzone. Science Magazine przyznało bowiem tytuł kręgowca roku zwierzęciu, które według jury miało największy wkład w światową naukę w 2013 roku. I choć laureaci nie dostaną statuetki i nagrody finansowej to mogą czuć się dumni, a i zapewne opiekunowie zapewnią im jakiś lepszy posiłek, aby uczcić wyróżnienie.

Nagroda wędruje do...

...osobnika, który na pewno nie miałby szans w konkursie piękności. Tytuł przypadł bowiem w udziale nagiemu i ślepemu szczurowi naturalnie żyjącemu pod ziemią Afryki Wschodniej, a po polsku zwanemu zwyczajne ‘golcem’. Zdjęcie szanownego laureata poniżej.

.

Wyjątkowy gatunek?

Te niepozorne gryzonie, a właściwie charakterystyczne cechy ich organizmów, miały znaczący wpływ na badania naukowe w dziedzinie długowieczności i walki z nowotworami. Zwierzęta te mogą bowiem żyć do 30 lat, a więc koło 9 razy dłużej niż myszy tej samej wielkości, a co najciekawsze, wykazują ponadprzeciętną odporność na nowotwory. Uznano zatem, że szczury brały udział w dwóch przełomowych badaniach w tym roku.

Pierwsze z nich, opublikowane w czerwcu w czasopiśmie Nature przez naukowców z University of  Rochester wskazywało na prawdopodobną przyczynę odporności szczurów na nowotwory. Dowiedziono bowiem, że gryzonie gromadzą pomiędzy tkankami swojego organizmu substancję będącą pochodną kwasu hialuronowego o większej masie cząsteczkowej niż hialuronian obecny u ludzi i myszy. Naukowcy podejrzewali, że taka forma tej substancji warunkuje większą elastyczność skóry szczura, która jest wskazana ze względu na tryb życia zwierzęcia przeciskającego się całymi dniami przez ciasne tunele. Okazało się jednak, że po usunięciu tej substancji, zwierzęta utraciły swoją odporność na nowotwory. Odkrycia te sugerują, że ta forma kwasu hialuronowego jest związana z odpornością na zmiany rakowe, choć jej dokładne działanie w tym kontekście nadal nie zostało wyjaśnione.

Wyniki drugiego badania z udziałem nagich szczurów poznaliśmy w październiku i dotyczyło ono ‘długowieczności’ tych zwierząt. Poszukiwania przyczyn tego zjawiska na poziomie molekularnym wskazały, że u szczurów dochodzi do ‘pęknięcia’ cząsteczki 28S rRNA, w wyniku którego powstaje dodatkowy mały fragment RNA. Takie odszczepienie stwierdzono do tej pory u salmonelli, pierwotniaków i kilku stawonogów. W przypadku ssaków zjawisko to, poza organizmem nagiego szczura, zaobserwowano tylko u tuco-tuco, gryzonia z Ameryki Południowej, który jednak żyje dość krótko. Naukowcy podejrzewali, że rozszczepienie rRNA może wpływać na funkcje rybosomu, jednak analiza szybkości transkrypcji nie wykazała różnic między organizmami nagich szczurów, a innych gryzoni. Widoczna różnica była w dokładności tego procesu. Okazało się, że częstotliwość występowania błędów polegających na wbudowywaniu nieprawidłowego aminokwasu do sekwencji białka w fibroblastach szczurzych wynosiła zaledwie ¼ analogicznych błędów zidentyfikowanych u myszy. W związku z tym naukowcy uważają, że ‘wierność transkrypcji’ może warunkować ‘długowieczność’ tych zwierząt w porównaniu z myszami czy innymi gryzoniami posiadającymi bardzo zbliżoną informację genetyczną.

Brzydki = bezwartościowy?

Mimo wątpliwej urody nagich szczurów, którą dostrzegają tylko pracujący z nimi na co dzień naukowcy, okazuje się, że zwierzęta te, a właściwie zjawiska zachodzące w ich organizmach mogą stanowić źródło nieocenionej wiedzy. I to nie tylko wiedzy teoretycznej, ale również takiej, która może być wykorzystana na przykład w walce z licznymi schorzeniami występującymi u ludzi. ‘Cięższą’ formę hialuronianu można bowiem spróbować wykorzystać w terapii lub zapobieganiu nowotworom, a molekularne podstawy zjawiska ‘wierności transkrypcji’ do zaprojektowania leków wpływających na poprawną produkcję białek. Wiele ludzkich chorób, głównie związanych z wiekiem, jest bowiem spowodowanych zaburzeniami w strukturze protein. W młodym organizmie nieprawidłowe białka mogą być poddawane ‘recyklingowi’, podczas gdy w starzejących się komórkach są one po prostu gromadzone. A skutkami takiego składowania mogą być różne schorzenia, takie jak m.in. choroba Alzheimera.