Czerniak to cichy zabójca. Jego objawy często są mało zauważalne i bezbolesne. W Polsce co roku zbiera żniwo około tysiąca osób, a śmiertelność z powodu tego nowotworu w naszym kraju jest jednym z najwyższych w Europie i wynosi prawie 50 proc. Dodatkowo od kilkudziesięciu lat obserwowany jest dynamiczny i ogólnoświatowy wzrost zachorowalności na ten nowotwór.

Czerniak wywodzi się z komórek barwnikowych obecnych w skórze (melanocytów), które produkują ciemny pigment nadający skórze kolor. W Polsce świadomość onkologiczna społeczeństwa odnośnie wczesnego wykrywania czerniaka jest niewystarczająca, a większość chorych zgłasza się do leczenia już z zaawansowaną chorobą. Aktualnie stosowane metody wykrywania tego nowotworu najczęściej polegają na oględzinach skóry i ocenie stanu znamion. Podejrzane są zmiany o wielkość powyżej 6 mm charakteryzujące się asymetrycznym, nieregularnym kształtem, nierównym rozkładem barwy oraz nierównymi brzegami. Ocena czasem może jednak być subiektywna i ta naprawdę zależy głównie od doświadczenia lekarza. Jednak odkrycie naukowców z Monell Chemical Senses Center oraz University of Pennsylvania być może niebawemda lekarzom nowe narzędzie diagnostyczne.

Naukowcy skorzystali z faktu, że ludzka skóra wytwarza liczne zapachowe lotne związki organiczne (LZO). "W tych substancjach zawartych jest wiele cennych informacji. Niektóre z tych lotnych związków organicznych związane są ściśle z różnymi chorobami m.in. nowotworami, zaburzeniami genetycznymi czy infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi” twierdzi jeden z autorów badań, chemik organiczny z Monell Chemical Senses Center, doktor George Preti.

Jak wynika z badań opublikowanych w Journal of Chromatography B naukowcy wykorzystali zaawansowane techniki pobierania i analizy próbek w celu identyfikacji lotnych związków organicznych z komórek czerniaka w trzech stadiach choroby, a także z normalnych melanocytów. Substancje zapachowe zbierane były za pomocą specjalnie zaprojektowanego adsorbentu umieszczonego w szczelnych pojemnikach, a następnie za pomocą technik chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas analizowane. Okazało się, że profil LZO wytwarzanych przez komórki czerniaka jest odmienny od substancji wydzielanych przez zdrowe komórki skóry. Zmianie ulegały zarówno rodzaj, jak stężenie tych substancji chemicznych. Komórki czerniaka wytwarzały pewne związki, których nie wykryto w próbkach uzyskanych z normalnych melanocytów. Ponadto, różne typy komórek czerniaka wydzielały różne LZO.

Aby móc przenieść uzyskane wyniki na grunt diagnostyki klinicznej naukowcy skonstruowali przenośne urządzenie zbudowane z nanorurek węglowych pokrytych nićmi DNA analizujące LZO i pozwalające na odróżnienie normalnych melanocytów od komórek czerniaka.

"Nasze badania pokazują przydatność analizy lotnych związków organicznych w celu szybkiej i nieinwazyjnej diagnostyki różnych chorób, a także odróżnienia etapów procesu chorobowego", podkreśla Preti.

Obecnie naukowcy przeszli do badań klinicznych i skoncentrowali się na analizie LZO pochodzących ze zmian nowotworowych pacjentów z rozpoznaniem pierwotnego czerniaka.

Anna Jasińska

Źródło:

• Jae Kwak, Michelle Gallagher, Mehmet Hakan Ozdener, Charles J. Wysocki, Brett R. Goldsmith, Amaka Isamah, Adam Faranda, Steven S. Fakharzadeh, Meenhard Herlyn, A.T. Charlie Johnson, George Preti. Volatile biomarkers from human melanoma cells. Journal of Chromatography B, 2013; DOI: 10.1016/j.jchromb.2013.05.007
• http://www.sciencedaily.com/releases/2013/06/130613153321.htm