Terapia genowa przywróciła myszom węch

Węch, lub inaczej powonienie, jest jednym z najstarszych zmysłów, pozwalającym wykryć obecność lotnych związków chemicznych - odorantów. Substancje te, wraz z powietrzem, trafiają w okolice nabłonka węchowego i drażnią liczne rzęski (cilia) odchodzące od zlokalizowanych w nim receptorów.

To właśnie dzięki tym maleńkim wypustkom możliwe staje się wytwarzanie sygnałów przekazujących pozyskaną informację o środowisku do centralnego układu nerwowego, a ich brak jest jedną z przyczyn całkowitego zaniku powonienia, czyli tak zwanej anosmii.

Niemożność wyczuwania zapachów może być bardzo niebezpieczna. Przykładowo, chore osoby nie są w stanie w porę rozpoznać zepsutego jedzenia, czy też zauważyć ulatniającego się gazu i dymu. Szansę na ich uleczenie daje najnowsze odkrycie dokonane przez naukowców University of Michigan Medical School i opisane na łamach czasopisma Nature Medicine.

“Używając terapii genowej na mysim modelu dysfunkcji rzęsek, byliśmy w stanie uratować i odtworzyć funkcje węchowe, czyli zdolność do odczuwania zapachów” - opowiada o badaniu jeden z jego autorów, dr Jeffrey Martens - „W skrócie, sprawiliśmy, że neurony przewodzące sygnały zapachu odbudowały utracone rzęski”.

Przeczytaj również

Śpiewajace myszy rozwiążą zagadę ludzkiej mowy

Geny, hormony i zaufanie

Częsta przyczyna rzadkiego schorzenia, czyli o mutacji warunkującej AHC

Wszystkie spośród wykorzystanych w badaniu myszy cierpiały na poważny genetyczny defekt upośledzający produkcję białka IFT88 (ang. intraflagellar transport 88 homolog). Odpowiedni fragment DNA wprowadzono do komórek gryzoni za pomocą wirusa wywołującego przeziębienie, czyli infekcję górnych dróg oddechowych.

Jak wykazały późniejsze analizy, zaledwie po upływie 14-stu dni od zakończenia trzydniowego leczenia, neurony myszy zaczęły wykazywać poprawną reakcję na obecność octanu amylu - związku chemicznego o silnym zapachu przypominającym banany.

Ponadto, zwierzęta te przybrały na wadze o około 60%, co świadczyło o ogólnej poprawie stanu ich zdrowia. Jest to bardzo ważne, ponieważ mutacji IFT88 towarzyszą zawsze silne zaburzenia odżywiania spowodowane upośledzoną produkcją również i pozostałych rodzajów rzęsek, pełniących bardzo ważne funkcje w organizmie.

Nowe osiągnięcie w leczeniu anosmii, może się zatem okazać pomocne w ogólnych badaniach nad ciliopatiami, czyli chorobami takimi jak wielotorbielowatość nerek, retinopatia barwnikowa, Zespół Alströma, Zespół Bardeta-Biedla, pierwotna dyskineza rzęsek oraz nefronoftyza.

Naukowcy ostrzegają jednak, że upłynie jeszcze wiele lat, zanim tego typu terapie będzie można zastosować również i u ludzi. Będą one przeznaczone głównie dla pacjentów, którzy zmysł węchu utracili w wyniku zaburzeń genetycznych i nie wyczuwają zapachów już od urodzenia.

Przypadki takie zdarzają się obecnie bardzo rzadko. O wiele częściej utratę węchu powodują rozwijające się polipy, alergie, niektóre leki, urazy głowy lub też chroniczne problemy z zatokami. Objawów tych nie wolno nigdy bagatelizować i przypadku utrzymywania się ich przez kilka tygodni, należy zwrócić się do lekarza w celu dokładnego zbadania ich przyczyny. Mogą być one bowiem także zapowiedzią innych, poważnych dolegliwości, takich jak np. choroba Parkinsona.