Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej otrzymują wybitni uczeni za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Przedmiotem Nagrody mogą być ściśle zdefiniowane i potwierdzone osiągnięcia naukowe, które w ostatnim okresie otworzyły nowe perspektywy badawcze.

Od 2011 r. Nagroda przyznawana jest w czterech obszarach:

• nauki o życiu i o Ziemi,
• nauki chemiczne i o materiałach,
• nauki matematyczno-fizyczne i inżynierskie,
• nauki humanistyczne i społeczne

Nagroda adresowana jest do polskich uczonych  pracujących w Polsce lub poza granicami kraju pod warunkiem, że utrzymują stałe i żywe, udokumentowane wspólnymi badaniami i publikacjami kontakty naukowe z Polską.

W tym roku laureatami są:

• w obszarze nauk o życiu i o Ziemi –  prof. dr hab. Andrzej K. Tarkowski  z Instytutu Zoologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego za odkrycia wyjaśniające fundamentalne mechanizmy odpowiedzialne za wczesny rozwój zarodków ssaków. Prof. Andrzej K. Tarkowski jest współtwórcą podstaw nowoczesnej embriologii eksperymentalnej ssaków. Swoje pionierskie badania potencjału rozwojowego komórek zarodkowych prowadził na myszach. Rezultatem badań było m.in. sformułowanie hipotezy „inside-outside”, zgodnie z którą wyodrębnienie się dwóch pierwszych linii komórkowych we wczesnym zarodku zależy od położenia komórek. Prof. Tarkowski wykazał również, że z izolowanych pojedynczych komórek wczesnych zarodków myszy może się rozwinąć normalny dorosły osobnik. Inne badania prof. Tarkowskiego, polegające na eksperymentalnym zespoleniu dwóch kilkukomórkowych zarodków myszy, potwierdziły również plastyczność rozwojową komórek zarodkowych. W wyniku takiego zabiegu uzyskał on po raz pierwszy chimery – normalnie ukształtowane osobniki zbudowane z komórek wywodzących się z dwóch różnych zarodków, a więc mających czworo rodziców. Myszy chimerowe są obecnie ważnym narzędziem w badaniach nad rozwojem zarodkowym, różnicowaniem komórkowym i komórkami macierzystymi, a także są powszechnie wykorzystywane do uzyskiwania zwierząt zmodyfikowanych genetycznie.

  Badania profesora Tarkowskiego umożliwiły zrozumienie fundamentalnych kwestii związanych z rozwojem zarodków ssaków. Miały kluczowy wpływ na rozwój technik  związanych m.in. z klonowaniem i diagnostyką przedimplantacyjną oraz zainspirowały wielu uczonych na świecie do kontynuowania i rozwijania jego odkryć.

• w obszarze nauk chemicznych i o materiałach – prof. dr hab. Sylwester Porowski z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN za opracowanie wysokociśnieniowej metody otrzymywania monokryształu azotku galu. Prof. Porowski jako jeden z pierwszych zauważył wyjątkowe właściwości półprzewodników azotku galu, które mogą generować długotrwałą i wysoce skuteczną emisję światła w obszarze niebieskim, zielonym oraz ultrafioletowym. Półprzewodniki azotku galu są idealne do zastosowań w optoelektronice (do produkcji diod i laserów, w tym tzw. niebieskiego lasera) oraz w systemach stałego oświetlenia –  technologii, która zmierza w kierunku zastąpienia tradycyjnych źródeł światła bardziej efektywnymi.
• w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich – prof. dr hab. Marek Żukowski z Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Gdańskiego za badania wielofotonowych stanów splątanych, które doprowadziły do sformułowania przyczynowości informacyjnej jako zasady fizyki. Prof. Marek Żukowski prowadzi  badania, które poszerzają nasze rozumienie praw mechaniki kwantowej. Stosuje on jej aparat teoretyczny do planowania eksperymentów pozwalających testować fundamentalne zasady opisujące relacje pomiędzy obserwatorem i aktem obserwacji zjawisk fizycznych.
• w obszarze nauk humanistycznych i społecznych – prof. dr hab. Jan Woleński z Instytutu Filozofii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie za wszechstronną analizę prac szkoły lwowsko-warszawskiej i wprowadzenie jej dokonań do międzynarodowego dyskursu współczesnej filozofii.

Nagrody FNP zostaną wręczone laureatom 4 grudnia br. na Zamku Królewskim w Warszawie.