Osobiście uważam, że wirus ten nie jest aż tak niebezpieczny, jakby świadczyć o tym miały zastosowane środki czy wytworzona medialnie psychoza strachu. Jest on natomiast niezwykle dramatycznym ostrzeżeniem, z czym możemy się spotkać i na jakie rzeczywiste niebezpieczeństwa będziemy narażeni w przypadku epidemii lub pandemii bardziej zabójczego patogenu.

Swoisty stan wyjątkowy, w jakim znaleźliśmy się wskutek epidemii SARS-CoV-2, umożliwia precyzyjną identyfikację potrzeb, wszelkiego rodzaju zagrożeń (nie tylko tych „medycznych”). Na podstawie uzyskiwanych teraz doświadczeń, a także obecnie popełnianych błędów oraz tych, które będą widoczne dopiero z perspektywy czasu, powinien zostać opracowany Plan Bezpieczeństwa Biologicznego kraju (PBB) na wypadek kolejnej, być może znacznie groźniejszej epidemii.

Obserwując na bieżąco aktualną sytuację, doskonale widać wszelkiego rodzaju niedomagania funkcjonowania ochrony zdrowia i Państwa jako takiego, które wpływają lub znacząco mogą wpływać na zwalczanie epidemii. Dotyczy to nie tylko samej służby zdrowia walczącej na pierwszej linii frontu, ale również jej zaplecza (np. infrastruktura, dostęp do leków, diagnostyki). Teraz te kwestie widoczne są znacznie ostrzej, niż będą one dostrzegalne po znacznym upływie czasu. Dokonanie analizy stanu obecnego, w trakcie trwania epidemii, nie wyklucza jej re-ewaluacji w przyszłości, gdy do stanu zagrożenia COVID-19 nabierzemy odpowiedniego dystansu.

Oczywiście trzeba mieć świadomość, że w przypadku groźnej epidemii czy jakiejkolwiek innej dużych rozmiarów klęski żywiołowej, nie da się tak przygotować Państwa, by zapewnić wszystkie niezbędne środki do przeciwdziałania jej skutkom. Celem opracowania Planu Bezpieczeństwa Biologicznego dla Polski powinno być zdefiniowanie i zapewnienie minimalnej infrastruktury krytycznej, która w przypadku groźnej epidemii, umożliwi Państwu zapewnienie skutecznej ochrony życia i zdrowia obywateli w takim zakresie, w jakim to będzie absolutnie niezbędne i możliwe. W tworzeniu PBB Polski należałoby uwzględnić zarówno działania krótkookresowe (do wdrożenia w krótkim okresie), jak i działania realizowane w dłuższym okresie (mające właściwie charakter działań realizowanych systematycznie, będących stałym elementem polityki Państwa).

Kluczowymi elementami takiego planu mogłyby być m.in.:

A. Działania krótkookresowe:

1) wskazanie i stworzenie, względnie zabezpieczenie już istniejącej infrastruktury do produkcji nowoczesnych leków (np. biotechnologicznych) i szczepionek, uniezależniających Polskę od wyłącznych dostaw od podmiotów zagranicznych (chodzi o zabezpieczenie technicznych możliwości wytwarzania preparatów o zaawansowanej technologicznie produkcji, zwłaszcza w odniesieniu do tych technologii, którymi nie dysponują istniejące w Polsce firmy lub dysponują, ale w skali niewystarczającej do potrzeb);

2) wskazanie i zabezpieczenie infrastruktury zdolnej do produkcji w stanach zagrożenia biologicznego materiałów jednorazowych (maseczki, fartuchy ochronne, środki opatrunkowe, płyny dezynfekcyjne itp.);

3) wskazanie, zabezpieczenie i zaktualizowanie funkcjonowania infrastruktury medyczno-diagnostycznej zajmującej się bezpośrednio leczeniem pacjentów w warunkach zagrożenia epidemicznego i samej epidemii;

4) opracowanie planów logistycznych na wypadek epidemii.

B. Działania długookresowe:

1) zdefiniowanie i zabezpieczenie finansowania przez rząd RP, przygotowanie harmonogramu realizacji priorytetowych programów badawczo-rozwojowych, których celem powinno być:

a) możliwie maksymalne uniezależnienie Państwa od dostaw krytycznych środków do zwalczania epidemii wyłącznie przez firmy zagraniczne, nieposiadające infrastruktury produkcyjnej w kraju;

b) wytworzenie produktów o takim zaawansowaniu technologicznym, które w czasie zagrożenia epidemicznego mogą być przedmiotem partnerskiej, równorzędnej wymiany handlowej, co pozwoliłoby uniknąć dyktatu cenowego i bariery dostawczej przez partnera zagranicznego;

2) opracowanie i systematyczna realizacja planu szkoleń społeczeństwa, a także odpowiednich służb cywilnych i państwowych, w zakresie m.in., jak postępować w przypadku zagrożenia biologicznego.

Realność opracowania skutecznego PBB dla Polski jest możliwa, pod warunkiem, że:

1) powołany do tego celu zespół będzie niewielki i kompletny, co zapewni mu skuteczność działania, a nie zostanie utworzone szerokie gremium w charakterze klubu dyskusyjnego;

2) będzie on funkcjonować na zapleczu Premiera bądź Prezydenta i będzie miał bezpośredni dostęp do właściwych osób decyzyjnych z tego zaplecza;

3) będzie skupiał przedstawicieli reprezentujących wszystkie kluczowe elementy tworzonego systemu bezpieczeństwa biologicznego Polski, w tym przedstawiciela (i) firm, ale w liczbie umożliwiającej dynamiczne i operatywne działanie;

4) będzie miał za sobą zaplecze polityczne i gospodarcze w konsensusie ponadpartyjnym.

Opracowanie PBB dla Polski nie można być postrzegane jako kolejny element rywalizacji czy wręcz brutalnej walki politycznej. Jest to sprawa stworzenia szansy na przeżycie w warunkach pojawienia się bardzo niebezpiecznej dla życia epidemii. Gdy zdarzy nam się naprawdę groźna epidemia, jak np. EVD w Afryce (Ebola virus disease), to będzie ona zabijać osoby niezależnie od ich barw czy przekonań politycznych. Jeśli nie jesteśmy w stanie do realizacji tego celu wykorzystać zdrowego rozsądku i rozumu, to niech w nas obudzi się chociaż instynkt biologicznego przetrwania.

Autor: dr hab. Tadeusz Pietrucha, profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, biolog molekularny, biotechnolog, szef działu badawczo-rozwojowego Centrum Medycyny Spersonalizowanej CODE sp. z o.o., współzałożyciel grupy BioTech, w skład której wchodzą spółki: Bio-Tech Consulting sp. z o.o., CMS CODE sp. z o.o., BioTech Media sp. z o.o.